گروه اجتماعی فرهنگ سدید، دکتر حمیدرضا مستانی: برای تبیین نقش تفریحات سالم و سرگرمی‌های ارزشی در افزایش نشاط و شادابی در جامعه در ابتدا باید تعریف درستی ازاین‌گونه تفریحات در مقایسه با سایر انواع تفریحات ارائه داد. این مهم البته تاکنون کمتر موردتوجه علما و اندیشمندان قرارگرفته است. تنها مقالات اندک مربوط نیز به بررسی سیرۀ ائمه و تاریخ اسلام پرداخته و به‌طور مثال تعدادی از محققین به استناد گفتار و اعمال معصومین مواردی چون و شکار، ورزش و کشتی، اسب‌سواری و تیراندازی را به‌عنوان مصادیق تفریح سالم معرفی کرده‌اند لیکن این عناوین موردی بوده و چارچوب‌های مشخص کمی تاکنون برای تبیین تفریحات سالم و ارزشی ارائه‌شده است.
طبق تحقیقات انجام شده، دین‌داری و فعالیت‌های ارزشی با ایجاد حمایت و سرمایۀ اجتماعی به شادابی در سطح جامعه منجر می‌گردد. بر اساس مطالعه‌ای که توسط خلیلی(1394) در شهر تهران صورت گرفته می‌توان گفت که میزان دین‌داری یک جامعه به‌عنوان یک متغیر بر ایجاد حمایت اجتماعی افراد از یکدیگر مؤثر بوده و این دو خود شکل‌گیری سرمایۀ اجتماعی یا اعتماد افراد به هم مؤثر خواهد بود. درنهایت نیز سرمایۀ اجتماعی می‌تواند به ایجاد شادابی در جامعه منجر شود. بنابراین دین‌داری و تفکر دینی در پس یک تفریح سالم از بابت ایجاد حمایت اجتماعی و سپس سرمایۀ اجتماعی می‌تواند درنهایت به شادابی اجتماعی منجر شود. به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که تفریحات ارزشی و سالم با ایجاد حس همبستگی، ارتباطات اجتماعی و تعمیق روابط انسانی به ایجاد شادابی و طراوت در جامعه کمک خواهد نمود.
دودستۀ تفریحات کاذب و تفریحات پسندیده
به استناد برخی تبیین‌های اسلامی می‌توان تفریحات را به دودستۀ تفریحات کاذب و تفریحات پسندیده تقسیم نمود. مهم‌ترین خط ممیزۀ تفریح پسندیده این است که تنها کاری عبث و بیهوده و صرفاً برای گذران اوقات نیست بلکه تفریح پسندیده در عین گذران اوقات به درجاتی به رشد و موفقیت انسان منجر خواهد شد.
پس از انجام تفریحات و سرگرمی‌های کاذب فرد دچار نوعی از اندوه و افسردگی می‌گردد و چه‌بسا برای تداوم شادی به سراغ سطح بالاتری از لذت می‌رود، درحالی‌که تفریحات و سرگرمی‌های پسندیده که رگه‌های الهی و اجتماعی در آن‌ها وجود دارد فرد پس از تفریح حس خوبی داشته و چه‌بسا رشد یافته است.
به‌عنوان‌مثال جمعی را تصور کنید که به دامان طبیعت رفته و علاوه بر طبیعت‌گردی و ارتباط اجتماعی در کنار هم به جمع‌آوری زباله پرداخته‌اند. در مقال جمعی تا پاسی از شب به شرب خمر و استعمال دخانیات پرداخته‌اند. پس از پایان یافتن این دوره‌امی حال کدام‌یک بهتر خواهد بود؟
شادابی هر فرد ریشه در دستیابی به درجاتی از اهداف وی دارد. هر فردی در زندگی اهدافی دارد و چنانچه در پس هر کاری که انجام می‌دهد تا حدودی به اهداف خود دست یابد شاداب و بانشاط خواهد بود. بر همین اساس چنانچه تفریح انجام‌شده توسط فرد تا حدودی در جهت نیل به اهدافش باشد به میزان دستیابی به این اهداف و رشد و تعالی فرد به شادابی و نشاط پایدار و سازنده مبدل خواهد شد.
حل مسئله، کسب موفقیت وبرتری، دست یافتن به نایافتنیها، ثبت خاطره‌های خوش، برقراری ارتباطات اجتماعی با دیگر همنوعان و درنهایت دستیابی به رشد و تعالی ازجمله اهدافی هستند که انسان در کنش‌های اجتماعی خود به دنبال آن هستند و به هر میزان که فردی در جریان انجام یک تفریح و سرگرمی بتواند به درجاتی به چنین اهدافی نائل آید حس نشاط بیشتری خواهد داشت.
به‌عنوان‌مثال میل به کسب موفقیت وبرتری به‌عنوان یک خصلت درون انسان در جریان یک مسابقۀ فوتبال پاسخ داده خواهد شد و یا با سفر به جام جهانی و حمایت از تیم مطلوب نه تنهائی میل به کسب موفقیت دنبال خواهد شد بلکه خاطره‌های به‌یادماندنی در کنار دوستان ثبت و ارتباطات اجتماعی میان افراد برقرار خواهد شد.
اثر سرمایۀ اجتماعی در افزایش سطح شادابی
نکتۀ مهم اینکه تفریح برتر از نگاه ارزشی و اسلامی تفریحی است که نه‌تنها این اهداف میان برد را تأمین نماید بلکه در جهت هدف غائی و نهائی هر انسان که همانا رشد و تعالی روحی و بروز خصائل برجستۀ وی است عمل نماید. چنین تفریحاتی به‌عنوان تفریحات سالم و ارزشی ازآنجاکه می‌تواند حس حمایت اجتماعی، دوستی و مودت، برادری و مودت را میان انسان‌ها تقویت کند به بروز سرمایۀ اجتماعی منجر خواهد شد. سرمایۀ اجتماعی درواقع همان حس اعتماد متقابل میان افراد جامعه است که امروزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معیارهای رشد جوامع در سطح بین‌المللی مطرح است. در تعالیم اسلامی نیز این مفهوم تحت عنوان رحم و مودت میان مردم معرفی‌شده است.
بنابراین به‌طور خلاصه تفریحات پسندیده و ارزشی علاوه برگذران اوقات فراغت افراد می‌توانند از طریق ایجاد حس حمایت اجتماعی و در ادامه سرمایۀ اجتماعی به افزایش و ارتقاء سطح شادابی در جامعه منجر شده و علاوه بر این انسان را به سطح بالاتری از رشد و تعالی رهنمون نمایند.
منابع :
- رحمانی خلیلی، احسان،.(1394). "بررسی تأثیر سرمایه‌های اجتماعی بر شادابی اجتماعی در حضور متغیرهای حمایت اجتماعی و دین‌داری" نشریۀ مطالعات فرهنگ و ارتباطات، سال16. شماره32. صفحه93-117
- مقاله با عنوان تفریحات سالم از مجموعۀ گنجینه معارف انتشاریافته در پایگاه net تاریخ انتشار 31/4/1385
- مقاله با عنوان 14 نمونه تفریح سالم در اسلام انتشاریافته در پایگاه ir تاریخ انتشار 9/11/1391
