گروه تعلیم و تربیت فرهنگ سدید - علی فلاحی: چندی پیش خبر در دستور کار قرار گرفتن طرح نشاط سربازان توسط رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز نیروهای مسلح در فضای رسانهای مطرح شد که به این بهانه تلاش میشود تا برخی از مهمترین عوامل زمینه ساز نشاط و شادی در پادگانهای نظامی و محل خدمت سربازان اشاره شود.
شادی و نشاط یکی از مولفههای مهم و از ضروریترین نیازهای فطری و روانی و به لحاظ سازمانی نقش تعیین کنندهای در تامین سلامت جامعه دارد. شادی و نشاط موجب بهبود عملکرد موثر افراد در سازمان شده که این موضوع نه تنها به نفع فرد بلکه در نهایت موجب بازدهی بهتر و افزایش کیفیت سازمان خواهد شد. بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد نبود سیاستگذاری واحد و منسجم در این حوزه موجب شده تا فقدان نشاط در برخی از محیطهای آموزشی، تربیتی و اجرایی مشاهده شود که این موضوع مانعی برای پیشرفت و تحقق کامل اهداف سازمانی است. بسیاری از منتقدین سیاستهای فرهنگی معتقدند کاهش نشاط یکی از عوامل بازدهی پایین مراکز مذکور است و موجب شده تا معارضین جمهوری اسلامی از این حیث بتوانند با نمایش میزان بالای شادی و نشاط در جامعه غربی جامعه ایران را افسرده و کم نشاط معرفی کنند.
احساس نشاط به متغیرهای متفاوت اجتماعی و فردی بستگی دارد از یکسو این نیازها به نظام اجتماعی، جامعه و ارزشهای اجتماعی و در نهایت خود شخص برمی گردد.
باید در نظر داشت بسیاری از عوامل موثر بر نشاط ساختاری بوده و از حیطه اراده فرد خارج است، اما انسان این توانایی را دارد تا با تغییر شرایط و فضا، در محیط پیرامون خویش تغییراتی ایجاد نماید.
افزایش نشاط در محیطهای نظامی موضوع مهمی است چرا که بررسیها نشان میدهد پدیده خدمت سربازی به غلط در ذهن برخی از جوانان فضایی است که با لحظات سخت و طاقت فرسا همراه است. در همین زمینه حضرت علی (ع) میفرمایند: «ای مالک!، نباید سربازخانه در چشم سربازان به صورت زندان در آید، نباید سرباز را خسته و بیزار کرد، نباید گذاشت که در نتیجه فشار بیهوده آتش عشق و فداکاری در کانون سینه سرباز افسرده و خاموش شود.» در ادامه به برخی از عوامل مهم و موثر افزایش شادی و نشاط در مراکز نظامی اشاره میشود.
ارتباطات اجتماعی و افزایش نشاط
تجارب ارتباطی و اجتماعی در همه لحظات زندگی در شادکام ساختن یا عدم نشاط تاثیر بسزایی دارد. بسیاری از تحقیقات داخلی و خارجی ثابت کرده است افزایش برقراری ارتباطات اجتماعی از عوامل مهم و زمینه ساز نشاط به شمار میرود. تجربه بسیار مفیدی که در این زمینه وجود دارد ارتباط همدلانه و عاطفی فرماندهان با سربازان است. این موضوع نکته بسیار مهمی است و بارها نقل قولهای فراوانی مبنی بر شکل گیری تحولات اساسی و مثبت در نتیجه این اقدام وصول شده است. نمونه بارز آن گفت و شنودهای عاطفی و دوستانه شهید حاج احمد کاظمی با سربازان میباشد که مورد زبانزد است.
در این باره نیزامیرمومنان حضرت علی (ع) به ابن حارث فرموده اند:"ای پسر حارث! در میان سرداران سپاه، آن افسر را ازهمه بیشتر دوست بدار که سربازان را از همه چیز بیشتر دوست بدارد. " یا در جایی دیگر به مالک اشتر میفرمایند: "ای مالک! هنگامی که تو خود را فرماندهی مهربان و با وفا و مصمم به لشکریان معرفی کنی، به اصل احترامی که روح سرباز به فرمانده خود میگذارد، مطمئن باش که سپاهیان تو عموماً از فضایل اخلاقت پیروی میکنند. "رهبر معظم انقلاب در این خصوص نیز بارها بر ضرورت ارتباط عاطفی فرماندهان و سربازن تاکید دارند.
حفظ انگیزه و امید به آینده
عدم اطلاع از شرایط پیش روی جامعه و به ویژه در دورانی که شرایط اقتصادی با تغییرات پر فراز و نشیبی همراه است، افزایش اضطراب و استرس ناشی از تغییر در کیفیت زندگی موجب کاهش نشاط شده که در این زمینه ضرورت دارد تا مربیان و مسئولان یگان خدمتی نسبت به آگاه سازی جوانان سرباز که پس از مرحله خدمت سربازی در انتظار ورود به مراحل جدی تری در جامعه و زندگی خود است، آگاه سازی لازم در زمینه افزایش مهارتهای اقتصادی و کارآفرینی صورت گیرد. البته در زمینه افزایش مهارتهای فنی و حرفهای اقدامات مطلوبی صورت گرفته، ولی نیاز است تا افزایش مهارتهای فنی همراه با افزایش دانش و آگاهی اقتصادی باشد. هر چند ارائه آموزشهای مفید کاربردی و یادگیری نیز خود عامل مهم دیگری برای افزایش نشاط است.
احساس عدالت یا عدم احساس محرومیت نسبی
بر اساس این دیدگاه انسان دائما در حال مقایسه خود با دیگران میباشد. وجود تبعیض در محیط پادگان موجب کاهش رضایت شغلی و در نتیجه اهمال در انجام وظائف و در نهایت کاهش بازدهی سازمانی میگردد. در این زمینه لازم است تا ضمن برقراری ارتباط عاطفی، دوستانه و نزدیک البته با رعایت شئونات سلسله مراتبی رصدهای دقیق از نزدیک، بی واسطه و با واسطه توسط مسئولان محترم محیطهای نظامی انجام شود. در این زمینه باید در نظر داشت مطابق با فرمایش صریح رهبرمعظم انقلاب در دوران خدمت سربازی نباید احساس تضییع وقت و عمر به کسی دست دهد.
افزایش ارتباط با خانواده
بر اساس یافتههای تحقیقات پیشین یکی از مهمترین عواملی که موجب ایجاد در نشاط انسان میشود، سرمایه اجتماعی پیوندی یا درون خانوادگی میباشد. این موضوع نه تنها برای سربازان متاهل اهمیت زیادی دارد بلکه لازم است تا تکنیکها و آموزشهای مرتبط در این زمینه مانند چگونگی برقراری ارتباط با همسر و تمام اعضاء خانواده به سربازان مجرد نیز داده شود.
دینداری و افزایش ارتباط با خالق هستی
از جمله عواملی که در ایجاد نشاط تاثیر والایی داشته و مطابق با آموزههای تربیتی حاصل میشود درک توحید و توحید افعالی است. این موضوع که انسان خداوند را خالق هستی دانسته و تمام قدرت را از ید، اختیار و خواسته او بداند و اعتقاد به این که عالم محضر خداست و ذرهای کار خیر و شر از دید او پنهان نبوده و دارای پاداش و عقوبت اخروی است نیز به صورت ناخودآگاه موجب کاهش غم و اندوه میشود. شهید مطهری (ره) نیز توحید را عالیترین درجه آزادی انسان میداند که موجب میشود هر رنج و اندوهی از انسان دور بماند.
در مجموع باید گفت طرح افزایش نشاط در سربازان اقدام مورد پسندیده، منطقی و بخردانهای است که توسط مسئولان سیاستگذاری حوزه سرباز مطرح شده و امید میرود با هماهنگی و همکاری تمام مجموعههای نیروهای مسلح گام مثبتی در راستای تعالی سازمانی و خوشایندسازی محیط خدمتی سرمایههای انسانی و آینده سازان این کشور باشد.