به گزارش فرهنگ سدید، امسال در جشنواره سینمای مستند حقیقت، فیلمی به نمایش درآمد که سر و صدای زیادی در رسانه ها به پا کرد. نام این مستند، «آن زمستان» روایت یک فصل از زندگی آیت الله مصباح یزدی بود. سازندگان این مستند، در بازه زمانی ابتدای زمستان 94 تا ابتدای بهار 95، دوربین خود را با آیت الله مصباح همراه کرده اند تا روایتی از زندگی شخصی، علمی و اجتماعی او در طول این سه ماه به مخاطب خود عرضه کنند.
سوژه پر سر و صدا
انتخاب سوژه ای به نام «مصباح» کافی است تا موافقان و مخالفان او را در فضای سیاسی و رسانه ای، مجاب کند درباره این مستند موضع بگیرند؛ علاوه بر این، انتخاب بازه زمانی مذکور هم، بر شدت واکنشها افزوده است؛ یعنی درست در ایام منتهی به انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم در اسفند 94.
همان انتخاباتی که اصولگرایان تهران در مجلس شکست سختی خوردند و آیت الله مصباح هم از راه یافتن به مجلس خبرگان باز ماند. همه اینها کافی است تا توقع مخاطب از این مستند، همچون تصویر ساخته شده از آیت الله مصباح در رسانه ها، یک مستند سیاسی و روایتی از کنشهای سیاسی این عالم اخلاقی باشد.
تئوریسین سیاست دینی نه کنشگر سیاسی!
به نظر می رسد توجه به یک نکته مهم قبل از پرداختن به خود مستند ضروری باشد. از دوره اصلاحات تا کنون تصویری که در رسانه ها و فضای سیاسی کشور از شخصیت آیت الله مصباح بازنمایی شده است،تصویر یک کنشگر سیاسی است. کنشگری که از قضا عالم دین هم هست.
این تصویر توسط اصلاح طلبان با تحریف واقعیت، به عنوان تئوریسین خشونت و کسی که مثل سیاسیون مرسوم، با قواعدبازی قدرت رفتار می کند، بازنمایی شده و توسط عمده طرفداران و جوانان انقلابی نیز تنها به عنوان یک کنشگر سیاسی و انقلابی که در انتخاباتها و فتنه ها وسط میدان می آید و در نقد دولتها سخنرانی می کند، برداشت شده است. در حالی که واقعیت آیت الله مصباح، هیچکدام از این روایتها نیست؛ نه آن روایت جعلی اصلاح طلبانه از او درست است و نه آن روایت ناقص اصولگرایانه نمایانگر واقعیت شخصیت سیاسی اوست.
آیت الله مصباح به تعبیر رهبر انقلاب، عقبه تئوریک و ایدئولوگ نظام است. او مرزبان عقیده است. او یک استاد اخلاق، مفسر قرآن و فیلسوف است که به تعبیر رهبر انقلاب علاوه بر علم و تقوا، در بصیرت هم کم نظیر است. حضور و ظهور او در سیاست را باید از این مدخل و از این منظر تفسیر کرد و نگریست نه از منظر یک کنشگر و فعال سیاسی مثل همه جوانان انقلابی رسانه ای؛
او یک کنشگر عالم سیاست نیست که مثلا برای انتخاباتها ستاد تشکیل دهد، برنامه ریزی کند و طراحی کند. حضورش در جمعهای اینچنینی نیز به تعبیر خودش، بنا به درخواست و مراجعه آن جمع بوده نه با قصد ابتدایی خود. مرور همه مواضع او در این فضاها هم همین را تایید می کند.
او همواره از عمل به تکلیف، انجام وظیفه، خدامحوری و عبد بودن سخن می گوید. این سخن مشهور اوست که خدای جبهه ها خدای سیاست هم هست. مرزبان عقیده، هرجا احساس خطر برای دین و عقیده کند ورود پیدا می کند و حتی در نقش کنشگری نیز وارد می شود؛ مانند آنچه در دوران اصلاحات اتفاق افتاد. اما این به اقتضاست نه روال همیشگی. هر جا هم کنشگران سیاست و انقلابیون از او راهنمایی بخواهند از موضع تئوریسین و ایدئولوگ، مسیر و اهداف را نشانشان می دهد.
در واقع، او سیاست را محملی برای عبادت و انجام تکلیف دینی میداند نه میدانی برای زد و خورد انتخاباتی و قبیله ای. او یک سیات ورزی عابدانه و عارفانه و اخلاق مدار را پی ریزی می کند و به واقع هم در این کار موفق بوده است. شخصیت علامه مصباح را باید از کتابهایش و در جلسات چهارشنبه شبهای حسینیه امام خمینی خیابان صفائیه قم شناخت نه از تیترها و گزارشهای روزنامه ها و سایتها و شبکه های اجتماعی.
حالا چند جوان مومن انقلابی، تلاش کرده اند این واقعیت شخصیت استاد مصباح را علی رغم تصویر غالب موجود از او در فضای سیاسی و رسانه ای، روایت کنند و انصافا هم در این راه موفق بوده اند. هر چند به دلیل غلبه آن فضای رسانه ای که گفته شد، با واکنشهای تندی حتی از سوی جوانان انقلابی مواجه شده اند.
دوربین یک مستندساز، برای اولین بار و احتمالا برای آخرین بار توانسته به اندرونی زندگی یک عالم دینی و شخصیت جذاب برای رسانه ها، راه پیدا کند و تصاویری ناب از کارهای شخصی، وضعیت خانه و خانواده آیت الله مصباح به تصویر بکشد.
وقتی مستند را می بینی به خوبی نشان داده شده که حال درونی او و رفتار بیرونی اش، برنامه های روزانه و هفتگی اش، قبل و بعد از انتخابات هیچ تغییری نکرده است. این را با کمک کپشنهای متعددی که تعداد روزهای باقیمانده تا انتخابات را نشان می دهد، در فیلم گنجانده اند. حتی حاضر نیست یک ریال برای تبلیغات انتخابات هزینه کند. او در خصوصی ترین جلسات سیاسی دوستان برای تصمیمگیری و نظرخواهی، همان حرفهایی را می زند که همیشه می زده؛ توکل، توسل، انجام وظیفه، بندگی و ...
این مستند به خوبی نشان داده است که آیت الله مصباح، بزرگتر از سیاست است؛ سیاست به معنای عرفی و به معنای فضای سیاسی. ارادت و تواضع او را نسبت به رهبر انقلاب بدون هیچگونه پرداخت شعاری، با زبان تصویر به خوبی نشان داده است. انتخاب موسیقی به درستی انجام شده هر چند کمی زیاد به نظر می رسد، تفاوت موسیقی هنگام حضور آیت الله مصباح با وقتی که تیتر روزنامه ها نشان داده می شود، به خوبی تفاوت روایت واقعی و ر وایت جعلی از شخصیت او را نشان می دهد.
مستند نشان می دهد او در انتخابات همان مصباح جلسه اخلاق است. سخنرانی اش در جمع ستادهای انتخاباتی، اخلاقی تر و عرفانی تر از سخنانش در جلسه اخلاق هفتگی است.
عالمی است مثل بسیاری از علمای ما دارای روحی لطیف که در کارهای خانه به همسرش کمک می کند، برای روز زن گل می خرد برای خانمش، وقتی غذا می خورد حواسش به گربه گرسنه کنار سفره هم هست، با نوه هایش خوش و بش می کند، تخصص جالبی در عطر شناسی و استفاده از عط دارد، اهل بذله گویی و خوش و بش با اطرافیان است و ...
همچنان در سن بالای هشتاد سال جلسات هفتگی علمی اش ترک نمی شود. به تمام سوالات جوانان که در پایگاه اینترنتی اش پرسیده اند با حوصله جواب می دهد. یک چهره بین المللی است و در کنار همه اینها به حسب وظیفه دستی هم در سیاست دارد. اما سیاستی که به معنای واقعی کلمه عین دیانت است.
شاید بهترین و درست ترین روایتی که از شخصیت سیاسی علامه مصباح تا کنون ارائه شده، همین مستند آن زمستان باشد. البته برخی ایرادات جزئی هم مانند نام مستند و سکانس ابتدایی در بیمارستان بر این فیلم وارد است که به خوبی‌های دیگرش در!
منبع: 9دی
