به گزارش «سدید»؛ با شیوع ویروس کرونا از بهمن‌ماه سال1398 رویه تمام مسائل و رویدادها سر و شکل جدیدی به خود گرفت و با وجود پایداری این پاندمی، جشنواره، رویدادها و نمایشگاه‌ها نیز با جریان متفاوت‌تری به کار خود ادامه دادند. نمایشگاه کتاب یکی از این رویدادهاست که دو سال است به‌صورت مجازی برگزار می‌شود. درواقع نمایشگاه مجازی کتاب به این دلیل برگزار شد تا جبرانی باشد برای تعطیلی نمایشگاه کتاب و کتابفروشی‌ها که ناشی از شیوع ویروس کرونا بود. نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اول تا ششم بهمن‌ماه سال1399 و دومین نمایشگاه مجازی در دوم بهمن امسال آغاز شد و از سوم بهمن‌ماه آغاز به کار کرد. سامانه نمایشگاه تا هشت روز در دسترس مخاطبان قرار دارد و امکان انتخاب برای آن‌ها امسال، به بیش از 200هزار عنوان کتاب رسیده است. در بخش داخلی، امکان خرید کتاب با 20درصد و در بخش خارجی این میزان به 30درصد تخفیف ارزی وجود دارد.
برای بررسی بیشتر جزئیات نمایشگاه امسال با علی رمضانی، رییس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به گفت‌وگو نشسته ایم:
سال قبل سایت نمایشگاه مجازی کتاب با مشکلات فنی مواجه بود، امسال برای برطرف کردن این مشکلات چه تدابیری اندیشیده شد؟ از طرف کاربران نظرسنجی انجام دادید که الان رضایت دارند یا نه؟
بعد از برگزاری نمایشگاه سال گذشته مسائل نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سایت شناسایی شد و از آن همان زمان مجموعه خانه کتاب و ادبیات ایران شروع کرد به برطرف کردن مشکلات آن‌ها؛ سامانه یک مرحله در نمایشگاه قرآن و سپس در نمایشگاه‌های بعدی مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از آن نیز ۸۰مشکل نرم‌افزاری که شناسایی شده بود ازجمله در مسائلی مثل جست‌وجو، منابعی که احتیاج دارد، بهبود فرایندهای ثبت‌نام و فرایندهای مختلفی که در سایت است بهبود پیدا کرد و در نمایشگاه اصفهان و بعد هم در نمایشگاه ارومیه برای اولین‌بار پلتفرم جدیدی راه‌اندازی شد.
در فضای نرم‌افزاری ازآنجایی‌که 10مانع به‌طور همزمان با سامانه فروش نمایشگاه به‌صورت رفت و برگشتی خدمات ارائه میدهند، مجموعه اقداماتی نظیر بهبود رابطه کاربری و بهبود فرایندهای ارتباطی سایت با سایت‌های دیگر نیز صورت گرفته تا بهبود اتفاق بیفتد و بعضی از بخش‌ها مثل جست‌وجوها، دسته‌‌بندی‌های موضوعی، دسته‌بندی ناشران، امکان اضافه کردن کتاب به علاقه‌مندی در صفحه شخصی و موضوعات مختلف را اضافه کرد که این اقدامات انجام گرفته است.
در فضاهای سخت‌افزاری هم منابع موردنیاز مثل موضوعات سرورها تقویت شد و امروز درمجموع 5/1پیک روانی را نسبت‌به سال گذشته شاهد هستیم؛ یعنی اگر پیک سال گذشته را در نظر بگیریم، عمده ساعاتی را که خدمات ارائه می‌دهیم رد کردیم و در کل سایت روان است. اکنون مبتنی‌بر تماس‌هایی که با مرکز پاسخگویی ما گرفته می‌شود می‌توانیم بگوییم که سطح رضایت‌مندی بسیار بالاست، مشکل سایت بهبود پیدا کرده و برطرف شده است. ناشران هم مطابق با گزارش‌هایی که دریافت می‌کنیم توانستند بهتر با سایت ارتباط بگیرند و از آن استفاده کنند.
ازآنجایی‌که موضوع کتابخوانی طیف وسیعی از گروه‌های سنی را با شرایط اجتماعی متفاوت را در برمی‌گیرد، فکر می‌کنید فروش اینترنتی کتاب می‌تواند کمافی‌السابق نیازهای همه افراد کتابخوان را مرتفع کند؟
بحث فروش اینترنتی نقطه آخر است اما حلقات قبلی که ترویج و تبلیغ کتاب است که باید ازسوی ناشران، گروه‌های ترویج کتاب و چهره‌های مطرح علمی، ادبی، فرهنگی و هنری صورت بگیرد تا معارفه کتاب به‌صورت صحیح در کشور انجام شود، می‌تواند این حلقه آخر را پر توفیق‌تر کند. لذا ما همچنان در بین آثار و مشهورات کشور برای اینکه آثار خود را بشناسانیم احتیاج داریم به اینکه که مردم با کتاب آشناییت پیدا کنند و الا اگر کتاب خوب معرفی نشود، در بین منشورات کشور که سالی بین ۸۰تا 100هزار عنوان وجود دارد، یک سردرگمی ایجاد می‌شود و باوجوداین سردرگمی هرچقدر دسترسی اینترنتی، ارسال رایگان و... هم فراهم شود، طبیعتا منجر به خرید نمی‌شود. لذا باید از یک منظر به بخش فروش اینترنتی به‌عنوان حلقه آخر و به‌عنوان بالابرنده تقاضای کتاب توجه کرد. این موضوع به‌واسطه دسترسی که ایجاد می‌کند تقاضا را افزایش می‌دهد که این افزایش تقاضا نکته قابل‌تاملی است.
به نظرتان مزیتی که نمایشگاه مجازی کتاب نسبت‌به سایت‌های دیگر که خدمات مشابه را ارائه میدهند چیست؟
اولا با جامعیتی که در این مجموعه وجود دارد و رعایت ضوابط و قواعدی که دارد، ناشران آثارشان را خودشان برای مردم عرضه می‌کنند؛ مثلا ۲۱۰۰ناشر درحال‌حاضر در این نمایشگاه برای مردم کار ارائه میدهند، خودشان ارتباط می‌گیرند و آدرس‌هایی که به عمده ناشران کشور می‌رسد مطابق اظهارات خودشان است؛ آدرس‌های که غیرقابل‌تصور است. این آدرس‌ها به باشگاه مشتری‌های‌شان اضافه می‌شوند. باشگاه مشتریانی که در اینجا وجود دارد باشگاه مشتریان تخصصی ناشر است و باعث جلوگیری از قاچاق کتاب می‌شود.
در فروشگاه‌های اینترنتی بعضا ناشر نمی‌داند چه کسی کتابش را به فروش می‌رساند و مشکلاتی ازاین‌دست وجود دارد، مشتری مراجعه می‌کند و با قیمت‌ها و تخفیف‌های عجیب‌وغریب مواجه می‌شوند. در نمایشگاه مجازی کتاب تمام فرایند‌ها ازسوی خود ناشر انجام می‌شود و هر زمان که لازم باشد می‌تواند با مخاطب نهایی تماس بگیرد، آن را به بانک اطلاعاتی خود اضافه کند، ذائقه و مسائل او را بسنجد و کار خود را پیش ببرد. در بسیاری از سایت‌ها همه‌چیز موجود است الا کتاب و به اقتضائات کتاب توجهی نمی‌شود.
در نمایشگاه مجازی کتاب، کتاب‌های مجازی و نسخه‌های الکترونیکی خیلی کم به چشم می‌خورد و فقط صفحه‌های اول کتاب‌ها بارگذاری شده، فکر نمی‌کنید جای خالی این موارد در چنین فضایی یک خلأ به حساب می‌آید؟
ناشران «برحامل»، نمایشگاه‌های مجازی هستند که خدمات اینچنینی ارائه میدهند. ناشر «برحامل» ناشری است که روی سی‌دی یا روی یک حامل اطلاعاتی دیگر اثرش را عرضه می‌کند. ناشران «برحامل» از مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی مجوزشان را دریافت می‌کنند و آثارشان عرضه می‌شود. به‌واسطه اینکه در این نمایشگاه مساله دسترسی مردم به نسخه فیزیکی موضوعیت داشته برای کتاب‌های الکترونیکی فعلا پیش‌بینی نشده است.
یکی از مشکلاتی که باعث دفع مخاطب می‌شود، عدم ارسال کتاب‌ها به‌صورت متمرکز و در یک سبد جامع بوده، چرا برای این موضوع تدبیری اندیشیده نشده است؟
این مساله موضوعی است که نیاز به یک زیرساخت قابل‌توجه در کشور دارد. ما از ابتدا که در کتاب و خانه و ادبیات ایران حضور پیدا کردیم موضوع تجمیع و ارسال را دنبال کردیم، کما اینکه قبل از ما نیز این موضوع پیگیری شده بود اما موضوع جمع‌بندی‌ها با شرکت‌های بزرگی که زیرساخت توزیع، دریافت، تجزیه و ارسال را دارند مذاکره داشتیم و پس از بررسی زیرساخت‌های آن، نتیجه این شد که برای چنین عملیات بزرگ ملی هنوز امکان زیرساختی در کشور وجود ندارد که بتواند این عمل را انجام دهد؛ البته ما بهره‌بردار هستیم و درنهایت اگر موقعیتی ایجاد شود استقبال و بهره‌برداری می‌کنیم. حتی با شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران نیز که بسته‌ها را تجمیع و ارسال کنند نیز رایزنی‌هایی انجام شد اما اعلام کردند که زیرساخت آن وجود ندارد.
این نمایشگاه به خرید کتاب در مناطق محروم چه کمکی کرده است؟ چه کتاب‌هایی در چه روستاهایی خریداری شده است و چه موضوعاتی در چه مناطقی پرفروش بودند؟
این نمایشگاه به‌صورت نسبی در سمت عدالت فرهنگی توفیق دارد، یعنی این‌طور نیست که به‌طور قطعی بگوییم این عدالت فرهنگی وجود دارد ولی می‌توان گفت که نمایشگاه مجازی کتاب در مسیر تحقق عدالت فرهنگی است. عدالت فرهنگی دو‌سویه دارد؛ یک‌سویه درمورد ناشران است. ناشران کشور به‌صورت برابر در اینجا می‌توانند همه آثارشان را عرضه کنند. امسال ۲۱۰۰ناشر وجود دارد که نسبت‌به سال قبل بیش از 200ناشر به آن اضافه شده است، 200هزار عنوان کتاب عرضه شده و دیگر عنوانی به اسم غرفه کوچک و بزرگ، عقب و جلو، بالا و پایین و بحث‌های اینچنینی وجود ندارد.
عدالت در بین تولید‌کنندگان به این شکل رعایت شده است. در مرحله فروش نیز به تلاش، ترویج و تبلیغ بستگی به خود ناشر بستگی دارد. از جنبه مصرف‌کنندگان هم دسترسی که این نمایشگاه ایجاد کرده درواقع بی‌نظیر است. سال گذشته سه‌هزار نقطه روستایی را پوشش داده بودیم که امسال تاکنون این عدد افزایش پیدا کرده است. با دستور وزیر ارشاد نیز یک روز این نمایشگاه تمدید شد. تعداد نقاطی که این نمایشگاه را پوشش می‌دهد نیز خیلی زیاد است.
یک کتابخوان قادرآبادی در سیستان‌وبلوچستان نزدیک مرز از یک ناشر ارومیه‌ای‌ای کتاب خریداری کرده، یک کتابخوان چابهاری از یک ناشر تبریزی کتاب تهیه کرده است. این فاصله‌ها حذف شده و ناشران کشور توانستند به همه افراد آثارشان را بدون هیچ محدودیتی برسانند. درمجموع موضوع کودک و نوجوان بیشترین استقبال را تاکنون داشته است که آمار نهایی را باید بعد از پایان نمایشگاه به آن پرداخت.
بحث فروش اینترنتی نقطه آخر است اما حلقات قبلی که ترویج و تبلیغ کتاب است که باید ازسوی ناشران، گروه‌های ترویج کتاب و چهره‌های مطرح علمی، ادبی، فرهنگی و هنری صورت بگیرد تا معارفه کتاب به‌صورت صحیح در کشور انجام شود.
/انتهای پیام/
