به گزارش«سدید»؛ هوش مصنوعی از قاب فیلم‌های تخیلی بیرون آمده و به دنیای واقعی رسیده‌است. این فناوری به چالش اصلی کشور‌ها تبدیل شده تا با بهره‌برداری از آن، سهم خود را از اقتصاد دیجیتال در دنیا افزایش بدهند و از قافله عقب نمانند. مدت‌هاست که غول‌های بزرگ فناوری دنیا، تمام تلاششان را می‌کنند که در آینده دنیای دیجیتال، نقش مهمی داشته باشند. ماه گذشته برای نخستین‌بار رتبه‌بندی جهانی از توسعه هوش مصنوعی در کشور‌های مختلف انجام و منتشر شد. این شاخص که از نتیجه بررسی‌های وب‌سایت تحلیل داده Tortoise Media به دست آمده‌است، سهم و جایگاه کشور‌ها را از توسعه هوش مصنوعی نشان می‌دهد، اما متأسفانه ایران در این رتبه‌بندی هیچ جایگاهی ندارد!
جای خالی ایران در رتبه‌بندی جهانی هوش مصنوعی در حالی اتفاق افتاده که وزیر ارتباطات اعلام کرده‌بود، شورای عالی فضای مجازی در حال تدوین سند توسعه هوش مصنوعی است. او همچنین گفته‌بود تقسیم کار درباره هوش مصنوعی در نهاد‌های مختلف دولت و متولی ایجاد قوانین درباره آن، توسط مرکز ملی فضای مجازی صورت می‌گیرد و این مرکز مدت‌هاست که روی سند توسعه هوش مصنوعی کار می‌کند. با این حال کارشناسان معتقدند که با وجود محدودیت‌ها و اقداماتی که در حوزه زیرساختی انجام شده‌است، به نظر نمی‌رسد تدوین این سند تأثیر زیادی بر توسعه این فناوری در کشور داشته‌باشد. هر چند که ایران از نظر مقالات و دانش آکادمیک در زمینه هوش مصنوعی شرایط خوبی را پشت سر گذاشته، اما چالش‌های بسیاری ایجاد شده که این حوزه را تحت‌تأثیر قرار داده و نتوانسته در بخش کاربرد و صنعت هوش مصنوعی، نقش مهمی ایفا کند. در این رابطه امیر محترمی، کارشناس فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی و عضو هیئت علمی دانشگاه با گفتگو کرده‌است.
ایران در اولین رتبه‌بندی جهانی از توسعه هوش مصنوعی جایگاهی نداشته‌است. چرا از کشور‌هایی که در این حوزه پیشتاز بودند، عقب ماندیم؟
طی سه سال اخیر یعنی از سال ۲۰۱۹ تاکنون، موجی در عرصه حرکت کشور‌ها یا سیاست‌های ملی در خصوص توسعه هوش مصنوعی ایجاد شده‌است تا جایی که الان به طور رسمی حدود ۶۵ کشور، استراتژی‌های هوش مصنوعی ملی دارند، اسناد راهبردهایشان را مشخص کردند و با قدرت در این حوزه پیش می‌روند.
«هوش مصنوعی» در دو بعد «آکادمیک» یعنی آن چیزی که در دانشگاه‌ها دنبال می‌شود و همچنین در بعد «صنعت و اقتصاد و زندگی روزمره مردم» می‌تواند مورد بررسی و واکاوی قرار داد. در گزارش اخیری که دانشگاه استنفورد برای شاخص جهانی هوش مصنوعی ارائه کرده، آمده که یکی از روند‌های جدی که در این حوزه اتفاق افتاده این است که برای اولین بار «صنعت» از «آکادمیک» جلو افتاده‌است؛ و نشان داده که توسعه کاربرد هوش مصنوعی به شدت به پویایی صنعت و اقتصاد ارتباط دارد. این در حالی است که در کشور ما در بخش اقتصاد کلان ضعف‌هایی وجود دارد و متأسفانه فضای صنعتی رقابتی و پویا نداریم. از سوی دیگر در حوزه سیاستگذاری کلان هم به نظر می‌رسد که باید توجه جدی در بحث حمایت و رشد هوش مصنوعی در کشور ایجاد شود؛ بنابراین ممکن است ما در بعد دانشگاهی، وضعیت چندان بدی نداشته باشیم، اما متأسفانه در بحث کاربرد و صنعت به شدت ضعیف عمل کرده‌ایم. البته موضوع مهمی که باید به آن توجه کرد، این است که شاید آمار و اطلاعات موثقی در اختیار نهاد‌های ارزیابی‌کننده قرار نگرفته باشد و این مسئله نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد.
«هوش مصنوعی» در دو بعد «آکادمیک» یعنی آن چیزی که در دانشگاه‌ها دنبال می‌شود و همچنین در بعد «صنعت و اقتصاد و زندگی روزمره مردم» می‌تواند مورد بررسی و واکاوی قرار داد. در گزارش اخیری که دانشگاه استنفورد برای شاخص جهانی هوش مصنوعی ارائه کرده، آمده که یکی از روند‌های جدی که در این حوزه اتفاق افتاده این است که برای اولین بار «صنعت» از «آکادمیک» جلو افتاده‌است؛ و نشان داده که توسعه کاربرد هوش مصنوعی به شدت به پویایی صنعت و اقتصاد ارتباط دارد
مشکل کار از کجاست که در دانشگاه وضعیت نسبتاً خوبی داشته‌ایم، اما در بخش صنعتی آن ضعیف عمل کرده‌ایم؟
این یک معضل ریشه‌ای است، چراکه به هر فناوری که نگاه کنیم، این مشکل را می‌بینیم. متأسفانه ارتباط «صنعت» و «دانشگاه» یک مسئله جدی است که فقط به الان برنمی‌گردد، بلکه سال‌های سال است با آن دست به گریبان هستیم. در صورتی که اگر سیاست‌گذاری‌های علمی-فناوری را به خوبی دنبال کنیم، اما از قرار گرفتن این سیاست‌ها در یک زمینه گسترده‌تری به نام سیاست‌های اقتصادی و صنعتی کشور غافل شویم، کاری از پیش نخواهیم برد؛ بنابراین ریشه مشکلات را باید در بحث سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصاد صنعت و زیرمجموعه آن سیاست‌های علم و فناوری پیدا کنیم؛ و این فقط مربوط به هوش مصنوعی نمی‌شود و در حوزه‌های علم و فناوری‌های دیگری هم وجود دارد. مثلاً شما صنعت خودروسازی کشور را ببینید که چقدر با آن مشکل داریم، اما آیا این مشکل صرفاً با ارتباط دانشگاه و صنعت حل می‌شود؟ پاسخ قطعاً خیر است؛ بنابراین این‌گونه موارد در متن بزرگ‌تری به نام اقتصاد رقابتی و اقتصاد پویا می‌تواند قرار بگیرد و حل شود.
برای توسعه هوش مصنوعی در کشورمان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
نقش سیاستگذار در کشور‌های مختلف در حوزه هوش مصنوعی به شدت بالا رفته‌است و این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی یک ابزار رقابت ملی برای توسعه اقتصادی و در واقع هژمونی جهانی در آینده خواهد‌بود. برای مثال طی ۱۰ سال اخیر، تعداد طرح‌هایی که در کنگره امریکا در حوزه هوش مصنوعی تبدیل به قانون شد حتی از تعداد انگشتان دست هم کمتر بود، اما این نرخ در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۳۰ قانون رسیده‌است؛ بنابراین اگر ما به غفلت خود در رابطه با هوش مصنوعی ادامه دهیم، قطعاً جبران عقب‌ماندگی در آینده به شدت سخت‌تر از شرایط فعلی می‌شود، چراکه روز به روز، کشور‌های دیگر جلوتر می‌افتند و با تدوین قوانین معاهدات بین‌المللی و کنوانسیون‌ها، محدوده عملکرد، قدرت و بازنگری سایر کشور‌ها را محدود خواهند کرد، بنابراین باید در این مسیر که شاید هنوز خیلی این محدودیت‌ها، جهانی نشده‌است در حوزه هوش مصنوعی جدیت بیشتری به خرج دهیم.
در حال حاضر چه سازمان‌ها و نهاد‌هایی در حوزه هوش مصنوعی فعال هستند و برای بهبود شرایط موجود در این حوزه چه کاری باید انجام داد؟
در حال حاضر مرکز پژوهش‌های مجلس در حوزه تقنینی ورود کرده‌است، پژوهشگاه وزارت ارتباطات و اطلاعات در حوزه کار‌های مطالعاتی و پیشنهادات برای درج در برنامه توسعه نیز وارد عمل شده و در دبیرخانه گروه‌های مطالعاتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، اقداماتی صورت گرفته، شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در حوزه علم و فناوری وارد شده‌است. وزارت علوم و وزارت صمت نیز هر کدام اقداماتی را انجام داده‌اند. منتهی نباید توسعه هوش مصنوعی را به صورت بسته‌ای و متشکل از چندین جزیره نگاه کنیم، بلکه باید همه این‌ها به صورت یکپارچه، طراحی و اجرا شوند.
باید دقت کنیم که صرفاً مسیر گذر و توسعه هر فناوری اعم از هوش مصنوعی مستلزم این است که ما بتوانیم یک فضای اقتصادی و رقابتی مناسبی ایجاد کنیم؛ یعنی بستر اصلی، اقتصاد ملی است که در آن بستر علم و فناوری، موتورهایشان می‌تواند کار کند و رشد و توسعه یابد؛ بنابراین توجه‌های گلخانه‌ای بدون اینکه در بستر، تغییری ایجاد شود تأثیر چندانی نخواهد داشت.
منظورتان از مدیریت یکپارچه چیست؟
نهاد‌های مختلفی برای توسعه هوش مصنوعی وجود دارند، بنابراین مسئله ما ایجاد نهاد‌ها نیست، بلکه مسئله هماهنگ کردن این‌ها با استفاده از ظرفیت موجود است. ما به قدر کافی نهاد مطالعاتی داریم و نیاز نیست یک شورای عالی دیگری ایجاد کنیم، اما این نهاد‌ها به صورت بخش بخش کار می‌کنند که باید همه‌شان یکپارچه و هماهنگ شوند تا به یک رتبه قابل‌توجه در میان کشور‌های جهان دست یابیم و از این صنعت عقب نمانیم.
/انتهای پیام/
