پایگاه تحلیلی سدید

انقلاب اسلامی ایران خود مبتنی بر همین سنت تحول و تحول خواهی شکل گرفت و از همان ابتدا ابتکارات فراوانی را در این عرصه ارائه کرد، به عبارت دیگر همین پیام نو و تحول خواهانه این انقلاب، در عصری که ادعای جهانی سازی و دهکده جهانی غرب رو به فراگیری بود، موجب جلب قلوب بی شماری از انسان به آن شد؛ اما چیزی که به نظر آفت برخی از قسمت‌ها و یا در مواردی کلیت نظام و احزاب سیاسی و فعالان آن شده است، نوعی محافظه کاری و پرهیز از تحول خواهی است، چیزی که اگر به قوت بیشتر ادامه یابد، طبق فرموده رهبر حکیم انقلاب اسلامی موجب انزوای ما خواهد شد.

نگاهی به تاریخچه تاسیس مدارس و مراکز آموزشی در ایران، ذهن مخاطبان و پژوهشگران را به سال‌های آغازین قرن نوزدهم میلادی بازمی گرداند. بسیاری از محقیین بر این باورند که شکست سهمگین ایران از روسیه در این سال‌ها و ریشه شناسی این شکست، دربار را به این نتیجه رساند که به دنبال شناخت دلیل اصلی شکست بروند. جالب توجه اینکه پیش از تاسیس مدارس ملی در عهد جدید، مدرسه به معنای امروز در میان مردم جایگاهی نداشت. به این معنا که واژه مدرسه تا پیش از قاجاریه و اوایل پهلوی، بر محل تحصیل طلاب دینی اطلاق می‌شد.

کارشناسان معتقدند که در بسیاری از مسائلی که مسلمانان با یکدیگر اختلاف دارند باید تفسیر‌ها به یکدیگر نزدیکتر شود. مثلاً در باب خدا، ما اهل سنت را به مشبه و مجسمه و... متهم می‌کنیم و از سوی دیگر آن‌ها می‌گویند که شما معطله هستید، اما وقتی تفسیر اهل سنت و شیعه را درباره صفات خدا در نظر می‌گیریم، متوجه نزدیکی این تقسیر به یکدیگر می‌شویم یعنی نه آن‌ها تشبیهی و نه ما تعطیلی هستیم. پس اگر یک سنی با نگاه تقریب (نزدیک کردن اندیشه‌ها) به صورت همدلانه به شیعه نگاه کند، متوجه می‌شود که اندیشه شیعه با اهل سنت خیلی نزدیک است.

سیاست و جایگاه «فلسفه سیاست» از جمله گرایش‌ها و مباحث موثر و تعیین کننده در فلسفه اسلامی است. نکته‌ی مورد توجه این تحقیق، مسئله‌ی «سیاست» و جایگاه آن در مدنیت است. متفکران مسلمان به ارزش، نقش و جایگاه این وسیله مهم در رسیدن به آمال دینی و اهداف الهی به خوبی پی برده بودند و از آن جا که با توجه به آموزه‌های قرآنی و روح توحیدی اسلام، «عدل و عدالت»، نقطه اصلی، ملاک و ضابطه‌ی مهم تحقق این آمال و ارزش‌ها بوده است، سیاست با توجه به این مهم و با «مناط» آن، آمیخته شده و با حوزه‌ی مقدسات، پیوندی ضرور و ناگسستنی می‌یابد؛ به همین سبب در طراحی مدنیت دینی، نه تنها مسجد و محراب، بلکه بازار و حکومت و آیین کشورداری و شهرسازی نیز باید در هماهنگی کلی، با روح عدالت عجین و مقدس شود و مقدس به نظر آید؛ به همین جهت نیز می‌توان با کلید «عدالت» به «جوهر سیاست» و در حقیقت به «فلسفه تاریخ سیاست» در تمدن اسلامی دست یافت.

ادبیات انقلابی در واقع به ادبیاتی گفته می‌شود که محرک و مشوق مردم برای به پاخاستن و احقاق حق و طلب آزادی باشد ولی آن‌چه پس از پیروی انقلاب به صورت ادبیات مطرح می‌شود، در واقع نقد و بررسی دستاورد‌های یک انقلاب است که ممکن است در ستایش یا در نفی دستاورد‌های یک انقلاب باشد.

دینداری مفهومی پیچیده است که می‏توان برای آن ابعاد مختلفی قایل شد و هر گونه داوری در مورد دینداری مردم کاملاً به تعریف و نوع شاخص‏‌های سنجش دینداری بستگی دارد؛ برای یک مطالعه مقایسه‌ای میان وضعیت دینی و دینداری در ایران کنونی، با ایران سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی، می‌توان عناصر و مولفه‌های دین داری را به چهار بخش تقسیم کرد و وضعیت هر بخش را در شرایط کنونی با شرایط سالیان پیش سنجید. چهار بخش اصلی که می‌توان آن‌ها را به عنوان مولفه‌های اصلی سنجش دینداری در جامعه ایرانی مورد تمسک قرار داد، عبارتند از: ۱- بینش‌ها و باور‌های دینی، ۲- احساس‌ها و تجربه‌های درونی دینی، ۳- اخلاق و ارزش‌های دینی، ۴- رفتار‌های دینی؛ اعم از رفتار‌های فردی و رفتار‌های جمعی، این موارد مهم‌ترین سرفصل هائی ست که به صورت غالب در پژوهش‌های اجتماعی به آن‌ها توجه شده و داده‌های آماری میدانی درباره آن‌ها از میان مردم، جمع آوری شده است.

در سلسله گزارش‌های اندیشه با موضوع «مکتب کربلا در نگاه برخی اندیشمندان معاصر» به بررسی حادثه عاشورا در آینه اندیشه آیت الله مصباح یزدی، آیت الله میرباقری، مرحوم استاد علی صفایی حائری و علامه محمد رضا حکیمی و شهید سیدمحمدباقر صدر پرداخته‌ایم.

فساد؛ شاید یکی از آشکارترین و در عین حال حساس ترین مفاهیمی است که در هر جامعه ای وجود دارد. مفهومی که همگان کم و بیش از آن خبر دارند اما سخنی به میان نمی آورند، جر در محافل غیررسمی که عموم مردم آن هم نه از سر مطالبه که ار سر تفنن! گاهی به فساد پرداخته، غرولندی میگویند و غرولندی میشنوند؛ آگاهی جدی در این باره وجود نداشته و ندارد. آگاهی در صورت عدم وجود، نمیتواند منجر به حساسیت و در پی آن مطالبه گری عموم جامعه در برابر این آسیب مهم باشد. فقدانی که شاید تا حدود زیادی از کم تحرکی و بی تفاوتی بدنه نخبگان نسبت به این امر مهم نشات بگیرد.

عهدنامه متنی است که در عین کوتاهی اش، امهات معیار‌های حکومت داری و یا به عبارت بهتر جامعه داری را در بر گرفته است. متنی که معیار حکومت غیر معصوم است چرا که خطاب به مالک اشتر و برای اجرا توسط او در مصر نگاشته شده است. شاید بتوان روح این متن را مفهوم «انسان گرایی شیعی» تلقی کرد که این خود فتح بابی است در مطالعه تطبیقی تعریف انسان، حقوق و جایگاه او بین اسلام و دیگر مکاتب بشری. علی در عهدنامه، انسان را ترسیم می‌کند و از روح انسانیت سخن می‌گوید. عهدنامه مالک اشتر در چهار بخش سیاست، عدالت، حقوق و مباحث جامعه شناختی معیار‌هایی فرازمانی و فرامکانی را پیش روی ما قرار می‌دهد که در مقایسه‌ای اولیه، تفاوت فاحشی با مرز آرمان پردازی‌های بشری در حوزه‌های انسانگرایی، برابری طلبی، عدالتخواهی و... دارد.

در حال حاضر، قریب به ۱۷ میلیون نفر از مردم ایران در حاشیه شهر‌ها یا سکونتگاه‌های غیر رسمی زندگی می‌کنند. البته طبیعی است که مناطق مختلف کشور در جذب حاشیه نشین‌ها وضعیت یکسانی ندارند. برای نمونه، امروز تهران به عنوان پایتخت و به طور طبیعی بزرگ‌ترین و در عین حال کامل‌ترین شهر کشور است.از مفهوم حاشیه نشینی تلقی‌های یکسانی وجود ندارد. برای مثال، هنوز تصور برخی از مردم درباره مناطق حاشیه نشین، آلونک نشینی یا زاغه نشینی است. این در حالی است که با رشد و گسترش شهرنشینی و البته روند توسعه شهر‌های کوچک، بساط آلونک نشینی به شکل سابق در ایران برچیده شد.