گروه اجتماعی- مهدیه شهرابی فراهانی: آیین و مراسم مذهبی از جمله مهمترین جاذبه های زیارت وگردشگری در جهان به شمار می آید. مطابق با آمار سازمان جهانی گردشگری، گردشگران فرهنگی و زائران در جهان در حال افزایش هستند و در سالهای اخیر جاذبههای فرهنگی در نقاط مختلف جهان، با استقبال چشمگیری از سوی زائران و گردشگران مواجه شده است. در این میان، آیین و مراسم مذهبی در جهان، نشان از باورها و اعتقادات مردمان یک منطقه است که گویای جلوه ای از نوع تفکر و فرهنگ یک سرزمین بوده و همواره برای بشر از جذابیت بسزایی برخوردار بوده است. از این رو حضور و مشاهده مراسم مذهبی، از علاقهمندیهای اغلب گردشگران به شمار میرود.
آیینهای عزاداری محرم و پاسداشت حضرت سید الشهدا علیه السلام نیز از این قاعده مستثنی نیست. هر سال مصادف با شروع ماه محرم، سراسر ایران از روستاها تا کلان شهرها، همگی سیاه پوش شده و در هر محله و منطقه مراسم عزاداری برگزار میشود. شکل و شمایل کشور ایران در این ایام با روزهای مختلف سال متفاوت بوده و همگی به یک لباس و آیین در می آیند. لذا در سال های اخیر و همزمان با رشد و توسعه تکنولوژی اطلاعات، تصاویر مختلفی از این مراسم در نقاط مختلف جهان منتشر شده و همین امر سبب حضور گردشگران و زائران بسیاری از نقاط مختلف جهان برای حضور در این مراسم شده است. به طوری که مطابق با آمار منتشر شده در سال 1396 شهر یزد میزبان 682 گردشگر از 26 کشور جهان بوده است که در مراسم عزاداری ظهر عاشورا همراه با سایر مردم کشور در این شهر حضور یافته اند. همچنین حدود 100 گردشگر اسپانیانی از مراسم عزاداری محرم در شهر یزد و سایر شهرهای ایران بازدید کرده‌اند.
بی شک کشور ایران به جهت بهره مندی از جاذبه های فرهنگی و مذهبی، قابلیتهای قابل توجهی برای توسعه و پیشرفت گردشگری دارد تا آمار گردشگران ورودی خود را افزایش دهد. یکی از این پتانسیل ها، آیینهای عزاداری محرم است. مطمئنا نوع اعتقادات مذهبی، نه صرفا در ایران، بلکه در همه نقاط جهان، تعصبات خاصی را فراهم می آورد و شاید ممانعتهایی نیز از حضور گردشگران ایجاد شود اما باید به خاطر داشت بشر دنیای امروز بسیار کنجکاو بوده و به جهت تسریع در حمل و نقل به راحتی قادر به سفر به همه نقاط جهان است. در این میان مدیریت صحیح و اثر بخش به لحاظ زیرساخت از یک سو و ایجاد آگاهی در جامعه میزبان می تواند نقش بسزایی در بهبود بهره برداری از این پتانسیل شود. در همه جهان هنگامی که گردشگران قصد سفر به کشور دیگری را دارند به خصوص زمانی که بازدید از یک آیین فرهنگی مقصود اصلی آنها از سفر را تشکیل دهد، ضوابط و مقررات مربوط به کشور و مراسم مذکور لحاظ می شود. از این رو گردشگران و زائران با آگاهی در ایران حضور می یابند و قوانین و مقررات از سوی ایشان رعایت می شود. به طوری‌که نتایج یکی از تحقیقات انجام شده در منطقه آسیا نیز حاکی از این مطلب است که رعایت ضوابط و احترام به آیین‌ها و مراسم ویژه مذهبی که در یک منطقه برگزار می شود از نکات مهم جلب رضایت گردشگران به شمار می رود، چرا که این احساس را پیدا می کنند که توانسته‌اند در آن مراسم حضور داشته باشد و از نزدیک آن را احساس کنند.
از سوی دیگر، از نقطه نگاه عرصه گردشگری مذهبی و زیارت، آیینهای عزاداری حضرت سید الشهدا علیه السلام، در نقاط مختلف ایران، متناسب با فرهنگ و سنت شهرهای مختلف برگزار می شود. به طوری که شاهد برپایی آیینهای عزاداری در تکیه‌های کوچک، از خانه‌های مردم گرفته تا تکیه‌های بزرگ در میادین اصلی شهر با حضور اکثریت مردم هستیم.
شهرهای یزد، زنجان، مشهد، اصفهان، کاشان، اردبیل، اهواز از جمله شهرهایی به شمار می‌روند که تکیه‌های بزرگ در میادین و مراکز اصلی شهر دارند و جمعیت زیادی از نقاط مختلف ایران در آن حاضر می شوند. این آیین‌ها در قالب گردشگری رویداد توانسته است در سال های اخیر میزبان تعداد زیادی از زائران و گردشگران خارجی باشد.
شاید بتوان گفت زمانی که این مراسم در شکل و مقیاس بزرگتری برگزار می شود از جذابیت بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. بازدید گردشگران از حضور جمعیت کثیری از مردم یک منطقه که همگی با لباس های مشکی، سیاه‌پوشی‌های عظیم، مرثیه خوانی ها و سفره‌های غذای نذری، همگی در زمره رویداد مذهبی قرار می گیرد که از جذابیت بالایی برخوردار است لذا در این تکیه‌های بزرگ، امکان فراهم نمودن فضایی برای ایستادن و نگاه کردن گردشگران خارجی، فراهم نمودن
فضای عکاسی و نیز فرهنگ مهمان‌نوازی ایرانی‌ها در درون اعتقادات مذهبی بر جلب رضایت آنان می‌افزاید و خود می تواند تبلیغ در سطح وسیع جهت توسعه زیارت و گردشگری مذهبی ایران باشد.
یکی از نقاط مغفول در آیین های عزاداری سید الشهدا عدم تبلیغ فرهنگ بوده است. چرا که شاید این نکته در ذهن اکثریت به ذهن خطور نکند، آیین عزاداری محرم دارای فرهنگ غنی از رشادت‌ها، جوانمردی‌ها، ایثار و انسانیت است
که سالهای سال همچنان در اذهان مردم ایران به رسم احترام برگزار شده و می تواند مبلغ فرهنگ حسینی در میان خارجیان باشد. همچنین شواهد حکایت از این مطلب دارد، امروز اغلب کشورهای جهان در پی ایجاد رویدادهای مختلف فرهنگی و ورزشی هستند تا بدین وسیله فرهنگ و کشور خود را به جهان معرفی نموده و گردشگران را به سوی خویش جلب نمایند. حال این پتانسیل و فرهنگ غنی از سالهای پیش در ایران بوده و هیچ‌گاه به عنوان مهد توسعه فرهنگ مذهبی نگریسته نشده است. از این رو می توان با توسعه فناوری و تکنولوژی عصر اطلاعات، این مراسم و آیین‌ها را به بهترین شکل به تصویر کشید، تبلیغ کرد و جامعه ایرانی را نیز از جذابیت والای آیینهای عزاداری محرم در بین سایر مردم جهان آگاه کرد، چرا که این مراسم می‌تواند تجلی فرهنگ حسینی در جهان باشد. به همین جهت ضمن ایجاد و معرفی تورهای عزاداری محرم، از طریق شبکه‌ها و مجموعه هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت می کنند، میتوان این آیین مذهبی و غنی را به جهان معرفی کرد.
همان‌طور که بیان شد در دنیای امروز گونه گردشگری فرهنگی و به ویژه آیین ها و مراسم مذهبی از جمله سفرهای بسیار پررونق در جهان به شمار می رود که گویای گرایش انسان به آشنایی با مذهب و فرهنگ های مختلف است. لذا بهره‌مندی از پتانسیل گردشگری و زیارت در ایران مستلزم نگاه توسعه‌ای به زیرساخت و عرضه گردشگری و از سوی دیگر آموزش و ایجاد آگاهی در بین مردم بوده تا بتوانیم شاهد حضور هر چه بیشتر زائران و گردشگران خارجی در ایران باشیم و از این طریق به معرفی فرهنگ، سنت، باورها و اعتقادات پرداخته و در جهان امروز که تبلیغ و ارائه از جمله اقدامات مهم در مسیر توسعه فرهنگ یک منطقه به شمار می رود، گام مهمی در جهت صیانت از فرهنگ غنی ایران برداریم.
لازم به ذکر است؛ با توجه به این‌که در برخی از بلاد اسلامی متأسفانه شاهد چهره نادرستی در برخی از عزاداری ها هستیم که منجر به ایجاد وهن در میان مردم جهان می شود، ایام محرم به خصوص دهه اول این ماه فرصت خوبی است که میتوان با جذب زائر و گردشگر به ایران، چهره صحیحی از سوگواری حسینی را برای جهانیان مخابره کرد.
