بازدارندگی ورزش در برابر مفاسد؛
در نظام تربیتی اسلام، بر تربیت اخلاقی، عقلانی و جسمانی تأکید و سفارش فراوان شده است. ورزش از مصادیق تربیت جسمانی است. ورزش بر دو بُعد روح و جسم انسان تأثیر گذاشته و آن‌ها را شاداب و باطراوت می‌کند.
به گزارش «سدید»؛ این نوشتار به جایگاه و اهمیت ورزش پرداخته است. با توجه به مفاد آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع)، از رهنمودهایى که اسلام درباره بهداشت فردی و اجتماعی، تغذیه سالم و کافی و ورزش‌ها و تفریحات سالم و کار و کوشش، و‌اشباع غرایز در حدّ متعادل داده است، می‌توان به اهداف او در تربیت و پرورش جسم پی برد. همان‌گونه که جسم انسان نیازمند استراحت و تفریح است، روح وی نیز به سرگرمی‌های مفید و اموری که کسالت و خستگی را از او دور و نشاط را برایش به ارمغان بیاورد محتاج است. ورزش یکی از بهترین موارد برای پر کردن اوقات فراغت است. ورزش روحیه شجاعت و ازخودگذشتگی، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم را در انسان تقویت می‌کند و اراده وی را قوی می‌کند.
۱. سفارش به ورزش در دین اسلام
اسلام درباره تربیت بدنی راهنمایی‌های فراوانی دارد: تیراندازی و سوارکاری و ورزش‌های بدنی به‌طور عموم جزئی از روش‌های تربیت بدنی در اسلام است. روایاتی از رسول اکرم (ص) در این باب وارد شده و فق‌های اسلامی بابی از کتاب خود را به این موضوع اختصاص داده‌اند که تحت عنوان «سبق و رمایه» معروف است.
در اسلام به تفریحهاى سالم و ورزش اهمیت داده شده و حتى شرط بندى در برخى مسابقات، همچون اسب‌سوارى و تیراندازى، مجاز دانسته شده است؛ البته در اسلام بر عنصر «سالم بودن و حلال بودن» سرگرمىها تأکید شده است؛ زیرا تفریحهاى ناسالم نه‌تن‌ها خستگى و مشکلات کار را کم نمىکند، بلکه روح و اعصاب انسان را خسته کرده و از بازده کارهاى بعدى مىکاهد. (محمدعلى رضایى اصفهانى، تفسیر قرآن مهر، ج ۱۰، ص ۴۷)
همینکه ما براى شما که قهرمانان ورزشى هستید، ارزش قائل هستیم، نشاندهنده این است که ورزش در جامعه ما با ارزش است. ازاینرو، مردم هم باید پیرو شما که قهرمانان ورزشى هستید و در میدانهاى مختلف، جوهر ملت خودتان را نشان مىدهید، به دنبال ورزش بروند. نمىخواهیم همه قهرمان شوند و نمىشوند هم؛ اما مىخواهیم همه به این نقطههاى اوج بنگرند تا انگیزه پیدا کنند و به دنبال آن بروند؛ به حدّى که هیچکس نباشد که ورزش نکند. بنده مایلم که جامعه و کشور ما اینگونه باشد. (سیدعلی خامنه‌ای، بیانات در دیدار ورزشکاران جانباز، ۲۳/ ۰۶/ ۱۳۷۴، ص ۸۷)
۲. نیاز به تفریح و ورزش
انسان، نیازمند تفریح و ورزش است. در قرآن درباره حضرت یوسف (ع) و برادرانش چنین آمده است: {أَرْسِلْهُ مَعَنا غَداً یَرْتَعْ وَ یَلْعَبْ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ}؛ فردا او را با ما (به خارج شهر) بفرست، تا غذاى کافى بخورد و تفریح کند؛ و ما نگهبان او هستیم!» (یوسف: ۱۲/۱۲) همان‌طور که در آیه فوق مشاهده مىشود قوىترین منطقى که توانست حضرت یعقوب را تسلیم خواسته فرزندان کند، این بود که یوسف نیاز به تفریح دارد. در روایات آمده است: مؤمن باید زمانى را براى تفریح و بهرهبردارى از لذتهاى حلال اختصاص دهد تا به‌وسیله آن، بر انجام سایر کار‌ها موفق شود. (محسن قرائتى، تفسیر نور، ج ۴، ص ۱۶۷)
۳. ورزش و ارتقاء توانایی و نشاط
داشتن نشاط و طراوت و سر زندگی از عوامل موفقیت یک فرد در کارهایش است و زندگی مردان موفق و بزرگ تاریخ نیز حقیقت را نشان می‌دهد که زمانی یک دانشمند موفق به اختراع و اکتشافی می‌گردد که به کارهایش تا سر حدّ عشق، علاقه‌مند بوده و از دلسردی و دلمردگی و احساس خستگی و کسالت دوری گزیده باشد. پرورش تن و پرداختن به جسم می‌تواند یکی از راه‌های تحصیل این حالت باشد.
نشاط و طراوت و سلامت جسم و عافیت، یکی از نعمت‌های الهی است و کسی که سلامت و عافیتش را از دست می‌دهد، یکی از شاخه‌های سعادت را از دست داده است. انسانی که سالم و قوی و ورزیده است، دارای یکی از شاخه‌های سعادت است.
ورزش سبب توانایی و نیرومندی انسان می‌شود. افراد ضعیف‌البنیه از نظر جسمانى با استفاده از بهداشت و ورزش، افراد نیرومندى مىشوند و بعکس، افراد قوی‌البنیه بر اثر ترک این دو، ضعیف و ناتوان خواهند شد. (ناصر مکارم شیرازى، اخلاق در قرآن، ج ۱، ص ۳۲)
توانایی مزیت است؛ چنان‌که توانایی حضرت موسی (ع) در کنار امانت وی، سبب شد تا حضرت شعیب (ع) او را برای خدمت برگزیند. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: {قَالَتْ إِحْدَاهُمَا یَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمِینُ}؛ یکی از دو دختر (صفورا دختر شعیب) گفت:ای پدر! او را استخدام کن؛ زیرا بهترین کسی که باید به خدمت برگزید، کسی است که امین و توانا باشد. (قصص: ۲۸/۲۶)
در حدیث وارد شده است که: «الْقَدَرُ یَغْلِبُ الحَذَرَ»؛ قدرت و توانایی، انسان ترسو را پیروز می‌کند. (محمدبن‌حسین آقا جمال خوانسارى، شرح آقا جمال خوانسارى بر غررالحکم و دررالکلم، ج ۱، ص ۲۵۷)
۴. ورزش و ایجاد نظم و انضباط
یک ورزشکار با شرکت در ورزش‌های دسته‌جمعی، عملاً روحیه همکاری و تعاون را تمرین می‌نماید و رعایت نظم و انضباط و انجام مسئولیت فردی و دخالت نکردن در کار دیگران را تجربه می‌کند؛ زیرا یک رشته ورزشی که دارای چند نفر عضو است پیروزی در آن مرهون همکاری همه افراد گروه و حفظ مواضع و انجام مسئولیت‌های فردی است و روحیه نظم و انضباط و دقّت عمل را به آن‌ها می‌آموزاند.
نظم و انضباط در روایات اسلامی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه، امام علی (ع) که بار‌ها نتایج زیانبار بی‌نظمی و تشتّت را در فکر و عمل مسلمانان دیده بود، در بستر شهادت و در آخرین پیامش، فرزندان خود و مسلمانان را به تقوای الهی و نظم در کار‌ها فراخوانده، می‌فرماید: «أُوصیکُما و جمیع ولدی و اهلی و من بلغه کتابی بتقوی الله و نظم امرکُم»؛ شما را (ای حسن و حسین) و همه خانواده و فرزندانم و هرکس را که نوشته من به او می‌رسد، به تقوای الهی و نظم در کارهایتان سفارش می‌کنم. (الحیاهًْ، محمدرضا حکیمى و محمد حکیمى و على حکیمى، ج ۱، ص ۵۴۲)
۵. بازدارندگی ورزش در برابر مفاسد
به‌نظر نگارنده ورزش در برابر ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی قدرت بازدارندگی داشته و مانع از بروز بسیاری از جرائم می‌شود. برخی از اهداف ورزش عبارت است از: رشد و شکوفایی قوای عقلی، هوش، استعداد و تقویت اراده در برابر مفاسد اجتماعی و سرگرمی‌های خطرناک، مانند اعتیاد به مواد مخدر.
۶. تقویت جسم (ورزش) همراه با تقویت روح (تهذیب و تزکیه نفس)
امام خمینی در جمع ورزشکاران و کارمندان تربیت بدنی، در اهمیت ورزش و تلفیق آن با ایمان و تهذیب نفس چنین فرمودند:
«مملکت ما همان‌طورى که به علما و دانشمندان احتیاج دارد، به این قدرت شما هم احتیاج دارد. این قدرت وقتى با ایمان باشد، وقتى که زورخانه با قرآن باشد، با ایمان باشد، پشتوانه یک ملت است. وقتى قهرمان‌ها، قهرمان‌هاى اسلامى باشند، پشتوانه یک ملت هستند؛ بازوى یک ملت هستند... ورزشکار با ایمان، روحانى با ایمان، دانشگاهى با ایمان، بازارى با ایمان، دهقان و کشاورز و کارگر با ایمان، این‌ها مىتوانند پشتوانه یک ملت باشند و نگذارند دست‌هاى خائنانه کسانى که مىخواهند همه‌چیز ما را ببرند، قدرت مادى ما، قدرت معنوى ما را از بین ببرند، اینهایند که نمىگذارند. ایمان‌تان را تقویت کنید، به اسلام پناه ببرید؛ همهمان به اسلام پناه ببریم. همه‌جا یاد خدا باشیم. من مىدانم که ورزشکار‌ها در گودهاى زورخانه یاد خدا هستند، یاد امیرالمؤمنین هستند. تقویت کنید این یاد خدا را. تقویت کنید این یاد مولا را و همه با قدرت، همه با ایمان، ان‌شاءالله به پیش بروید». (سیدروح‌الله خمینی، صحیفه امام، ج ۸، ص ۳۶-۳۵)
آیت‌الله خامنه‌ای در ضرورت و اهمیت ورزش و تقویت جسم و همراه ساختن آن با تزکیه و تهذیب نفس می‌گوید:
«جسم انسان بدون ورزش، ضعیف و لاغر و بىقدرت خواهد بود. هرکسى باشید، هرچه بنیه قوى و نیرومند داشته باشید، اگر ورزش نکردید و خوردید و خوابیدید، بدن ضعیف مىماند؛ شکى در این نیست. همچنانى که اگر ورزش نکنید، بدن شما آن رشد لازم را نمىکند، زیبایی‌هایى هم دارد که ورزش آن‌ها را آشکار خواهد کرد؛ بدون ورزش نمىشود. روح شما هم عیناً همینطور است. بدون ورزش، بدون تمرین و ریاضت، ممکن نیست شما قوى بشوید. اىبسا انسانهایى هستند با جسم‌هاى نیرومند و زیبا، ولى با روحهایى لاغر، زشت، ناتوان و ضعیف؛ این به درد نمىخورد». (سیدعلی خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم؛ روز سىام ماه مبارک رمضان، ۰۶/ ۰۲/ ۱۳۶۹، ص ۶۱)
۷. اهمیت کوه و کوهنوردی
کوهنوردی از ورزش‌های کم‌خرجی است که شاید بیشترین تأثیر را بر شادابی روح می‌گذارد، زیرا در این ورزش، کوهنورد مناظر زیبا و جذاب و بِکر طبیعت را نظاره می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای به ورزش کوهنوردی علاقه داشته و برخی مواقع به آن می‌پردازد. ایشان در اهمیت کوه و کوهنوردی چنین می‌گوید:
«توصیه این است که جوانها ورزش کنند. من هر وقت چشمم به ارتفاعات شمال تهران مىافتد و مىبینم که در این منطقه ضلع شمالى تهران ـ یعنى از منتهاى شرق تا منتهاى غرب ـ شاید حدود ده معبر وجود دارد که مردم را به این سلسله‌کوه‌هاى باعظمت و بسیار مصفّا متّصل مىکند؛ اما مردم استفاده نمىکنند، تأسّف مىخورم. هر وقت به کوه مىآیم، وقتى مىبینم خلوت است، تأسّف مىخورم که چرا جوانها و حتى غیرجوان‌ها از این نعمت الهى و این فرصت کمیاب استفاده نمىکنند. خود من از حدود عید نوروز، کوهپیمایى را شروع مىکنم تا اواسط پاییز؛ یعنى وقتىکه یخ مىبندد و در کوهستان خطر لغزیدن هست. بعد از آن دیگر به کوه نمىآیم. در واقع در هر سال، چهار پنج ماه این کار را تعطیل مىکنم. اما در آن هفت، هشت ماه دیگر، تا اواسط پاییز، بنایم بر این است که هفتهاى سه مرتبه بیایم. البته اغلب اوقات پیش نمىآید که بتوانم هفتهاى سه‌بار بیایم. یعنى هفتهاى دوبار یا هفتهاى یکبار مىشود؛ لکن کمتر از هفتهاى یکبار نمىشود. البته اینجا را که ملاحظه مىکنید، راه طولانى است. براى من، مسیر «کُلَکچال» مقدارى زیاد است. از این رو همیشه به «کُلَکچال» نمىآیم. هر سال یک یا دو بار اینطور راه‌هاى طولانى را مىآیم و در غیرِ این یکى دو بار، معمولًا راه مىافتم از طرفى ـ یکى از همین راه‌هایى که معمول هست و مردم مىروند، یا بعضى راه‌هاى خلوتترـ حدود یک ساعت مىروم بالا و برمىگردم. خوب؛ شما سن مرا هم ملاحظه کنید. جوان‌هایى که در کوهستان راه مىروند، در حدود سنین سى سال و سى و دو سه سال و کمترند. این‌ها همه جاى فرزندان من محسوب مىشوند. وقتىکه من با این سن و با این همه اشتغالات ـ واقعاًً وقت گذاشتنِ من براى ورزش یک مجاهدت است ـ بتوانم از لابه‌لاى کارهاى فراوان و متراکم، وقتى براى ورزش باز کنم و با وجود بالا رفتن سن و انحطاط مزاجى، مقیّدم به کوهستان بیایم، شما ببینید که جوانها چه وظیفهاى دارند!
توصیه من این است که جوانها به من نگاه کنند. من وقتى به کوه مىآیم و گاهى مىبینم حتّى از من مسنتر هم کسانى مىآیند که با استحکام و استقرار جسمانى و قرص و محکم این راه را طى مىکنند، واقعاًً لذّت مىبرم. البته این نکته را تأکید کنم که وقتى مىگوییم جوانها، معنایش این نیست که ورزش مخصوص جوان‌هاست. نخیر؛ همان‌طور که ورزش براى جوانها لازم است، براى مسنترها هم لازم است؛ بلکه مىشود گفت براى جوانها لازم است، براى مسنها واجب مؤکّد است. توجّه کردید؟ چون اگر کسانى که پا به سن گذاشتهاند، ورزش نکنند، پیرى زودرس به سراغ‌شان خواهد آمد و قطعاً دچار عوارض پیرى خواهند شد و از کار خواهند افتاد. چرا کسى که مىتواند کار و تلاش کند و عمر خود را ده، بیست سال با ورزش، برحسب روال طبیعى استمرار بخشد، این کار را نکند؟ من حرفم این است. از این رو توصیه مىکنم همه ورزش کنند؛ هم جوانها، هم پیرها، هم میانسال‌ها، هم مرد‌ها و هم زن‌ها. زن‌ها هم باید ورزش کنند. گاهى من در همین راه «کُلکچال» که از پایین به بالا مىآیم، یا بالعکس به طرف پایین مىروم، خانم‌هایى را مىبینم که با چادر مشکى این راه را طى مىکنند. با اینکه قسمتى از این راه، بسیار ناهموار و یا به قول ما مشهدىها قلب است، در عین حال خانم‌ها این راه ناهموار را تحمّل مىکنند و با چادر مشکى مىآیند. خوب؛ این همّت است دیگر. من اینطور زن‌ها و همچنین افراد مسنّى که این راه‌هاى طولانى را طى مىکنند و مىروند، بسیار تحسین مىکنم.
بنابراین توصیه ما به همه مردم این است که ورزش کنند. البته از میان همه ورزش‌ها توصیه ورزش خاصّى را نمىکنیم. هرکس به هر ورزشى که دوست دارد و با وضع و طبیعت و امکانات او متناسب است، بپردازد. منتها بىخرجترین ورزش‌ها کوهنوردى است. این را که ما امتحان کردهایم، هیچ خرجى ندارد؛ حتّى یک توپ کوچک هم لازم ندارد. آدم کفشش را پایش مىکند و مىزند به کوه و راه مىرود و ورزش مىکند و از این هواى خوب و مناظر طبیعى استفاده مىکند. توصیه مىکنم که حتماً ورزش را فراموش نکنید». (سیدعلی خامنه‌ای، بیانات: مصاحبه در هنگام کوهپیمایى، ۰۲/ ۰۶/ ۱۳۷۵، ص ۸۳-۸۲)
انتهای پیام/
منبع: روزنامه کیهان
ارسال نظر
