گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ در مسئله حکمرانی، پویایی جامعه امر بسیار با اهمیتی است. نمودی از این پویایی و فعال بودن جامعه در امر مشارکت و همراهی مردم در اجرای سیاست‌های دولت بروز و ظهور پیدا می‌کند. لزوم اهمیت مشارکت و همراهی مردم در جامعه و با سیاست‌های دولت را به طور ملموس می‌توان در برهه همه‌گیری کرونا دید. در همین راستا و برای بررسی دلایل مشارکت و یا عدم مشارکت مردم در گپ و گفت با نادر صادقیان، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی به بررسی این مسئله پرداخته ایم.
صادقیان معتقد است: مشارکت تابعی از مکانیسم توزیع قدرت است. قدیمی‌ها می‌گفتند قلت شرکا مطلوب است. یعنی هرچه شریک کمتر باشد، سهم بیشتر است. قدرت نیز میل به حداکثری شدن دارد. معمولا در جوامع توسعه نیافته صاحبان قدرت، مایل به توزیع قدرت نیستند. مگر اینکه از آنان خواسته و گرفته شود.
وی در ادامه گفت: بحث مشارکت، مسئله یک سال اخیر نیست. در تاریخ معاصر کشور ما به دلیل عدیده و پیچیده، قدرت متمرکز بوده‌است و آنگونه که باید توزیع نشده‌است. مصادیق عینی این مسئله نیز این است که جامعه آزاد چند حزبی، اتحادیه‌ها، سندیکاها، صنوف و مشاغل نقش آنچنانی نداشته‌اند. در این صورت جامعه مدنی محذوف است.
این استاد دانشگاه در توضیح مطلقه بودن قدرت تصریح کرد: در مقاطع انقلاب و اعتراض شاهد بروز و ظهور مشارکت هستیم اما حالتی استثنائی داشته‌است و درواقع بحث از مشارکت چندان جدی نبوده‌است. در بیشتر جوامع مانند جامعه ما حکومت‌ها و دولت‌ها بخش اعظم قدرت را قبضه کردند. چون از منابع ثروت و قدرت برخوردارند، خیلی خود را موظف به پاسخ‌گویی و گشودن مجاری مشارکت مردمی، احزاب و مشاغل نمی‌دانند. بازنده این رویه نیز همه هستند.
این استاد دانشگاه با نقد به شرایط مدیریتی همه‌گیری کرونا و نتیجه منفی آن بر روی مشارکت مردمی گفت: در مسئله و شرایط همه‌گیری کرونا نیز بحث فراتر از مشارکت بین مردم و دولت است. آن ستادی که متولی امر است به جای رهبری و مدیریت شرایط، در مواقعی که کم می‌آورد توپ را در زمین مردم می‌اندازد که مردم رعایت نمی‌کنند.
مگر اختیارات و حوزه مشارکت در دست مردم است که بخواهیم از مشارکت سخن بگوییم؟
وی در ادامه اظهار داشت: مگر اختیارات و حوزه مشارکت در دست مردم است که بخواهیم از مشارکت سخن بگوییم؟ اگر سفر ممنوع است به صورت سراسری و محکم ممنوع کنید اگر ممنوع نمی‌کنید، باید منتظر تاوان و نتایج آن نیز باشید. در حقیقت انسجام، همگرایی و رهبری مدیریت در این حوزه نبوده‌است. مانند مدیریت سایر حوزه‌ها چندپاره و چند دسته شده است.
صادقیان با اشاره به مدیریت رسانه‌ای ضعیف در همه‌گیری کرونا تصریح کرد: حوزه رسانه‌ای نیز رها شده‌است. به طوری که یک جای منسجم و متحدی وجود ندارد که اطلاعات درست و معتبر مربوط به این همه‌گیری از آن منتشر شود. در شرایط هرج و مرج فضای مجازی نیز هرکسی اطلاعاتی ارائه می‌دهد و مردم سرگردان می‌شوند. این ناکارآمدی مدیریتی فشار زیادی را بر مردم تحمیل می‌کند.
این استاد دانشگاه با بیان نتایج مدیریت غلط و ناصواب اظهار داشت: این مدیریت غلط در کنار وجود مراجع چندگانه و چندپاره، جنگ روانی ایجاد می‌کند و مردم دچار گیجی و تناقض می‌شوند. همین مسئله باعث بی اعتمادی مردم می‌شود که یکی از نتایج این بی اعتمادی عدم همکاری مردم با دولت است. این بی‌اعتمادی نیز زمینه‌ساز و علت مهمی برای عدم همکاری و مشارکت مردمی می‌شود.
هرجا که دولت مداخله نکرد، الگوهای مشارکت مردمی به خوبی رقم خورد. هرجایی که دولت مدعی رئیس بودن نکرد، مردم خیلی بهتر مشارکت و همکاری کردند
این جامعه شناس با اشاره به حرکت‌های خوب مردمی گفت: هرجایی که دولت مداخله نکرد، الگوهای مشارکت مردمی خوبی رقم خورد. برای مثال در زلزله حرکت‌های خودجوش مردمی اتفاق افتاد. هرجایی که دولت مدعی رئیس بودن نکرد، مردم خیلی بهتر مشارکت و همکاری کردند. نمونه اعلای این مسئله هشت سال دفاع مقدس است. مردم داوطلبانه به جبهه می‌رفتند و فضای دفاع ملی مطرح بود. بعدها به قدری ساختارها رسمی، بروکراتیک و فاسد شد که کل این اعتمادها منفک شد.
وی با بیان علل عدم مشارکت اجتماعی و ارزیابی دلایل آن تصریح کرد: بن مایه مشارکت، سرمایه اجتماعی و اعتماد است. اعتماد نیز مبتنی بر همدلی و همفکری است. مردم در خیریه‌ها و مشکلاتی مانند همین بحث همه‌گیری خیلی کمک می‌کنند. هر زمان که ساخت بروکراتیک، رئیس مرئوسی و کارمندی حکم فرما شد، مشکلات و عدم مشارکت به وجود آمد. اما هر زمان که مردمی وارد شدند و سلسله مراتب نبود، انگیزه مشارکت به وجود آمد.
صادقیان در ادامه افزود: مشارکت زمینه و میدان می‌خواهد، این میدان را باید دولت بدهد. در کشور هرکاری که می‌خواهد انجام شود را باید مجوز بگیری و دولت نمیدهد. اگر اعتماد نیست. دلیلش در نبود زمینه و میدان دهی دولت است.
این جامعه‌شناس با اشاره به نقش فعال مردم در مشارکت اجتماعی خودجوش گفت: باید به این نکته توجه کرد که در بحث مشارکت تا جایی که به مردم مربوط است، مردم نباید منفعل و ناامید و بی تفاوت شوند. مردم باید مرتب با شیوه‌های مختلف مطالبه کنند. نباید خیلی منتظر باشند فلان مرجع و دستگاه موافقت می‌کند و مجوز می‌دهد یا خیر؟ در قالب تشکل‌های کوچک در جهت رفع مشکلات خودشان شروع کنند. دست به دست هم بدهند.
مشارکت الزاما به این معنی نیست که سویه‌های رسمی و دولتی وجود داشته‌باشد. مردم خودشان از محلات کوچک از یک مدرسه و کوچه می‌توانند شروع کنند
وی ادامه داد: مشارکت الزاما به این معنی نیست که سویه‌های رسمی و دولتی وجود داشته‌باشد. مردم خودشان از محلات کوچک از یک مدرسه و کوچه می‌توانند شروع کنند. صنوف مختلف همه امیدشان به دولت نباشد. الزامی برای شروع مشارکت اجتماعی از سمت دولت نیست. خود مردم در راستای منافعشان و درحوزه‌های غیرسیاسی مثل اقتصادی حرکت کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اهمیت امر مطالبه‌گری از سمت مردم گفت: اینکه دولت و دستگاه‌های رسمی همکاری نمی‌کنند بهانه‌ای نشود که مردم هم کاری نکنند و دچار رخوت و بی عملی شوند. در عین حال از دولت و دستگاه‌های رسمی مطالبه کنند که شما هم باید به وظایف خود عمل کنید و فضا را بر ای حضور مردم باز کنید. دولت را نیز مشروط کنند به این صورت که اگر میخواهند شورایی برای شهر انتخاب کنند به نامزدهای انتخاباتی بگویند اگر چنین اقداماتی را انجام دهند، رای مردم را هم خواهند داشت.
صادقیان در پایان به تاثیر منفی مشکلات اقتصادی بر روی مشارکت مردم پرداخت و اظهار داشت: با این حال متاسفانه این واقعیت وجود دارد که آنقدر مشکلات معیشتی زیاد است که مردم آمادگی عینی، ذهنی و روانی برای مشارکت و مطالبه‌گری ندارند. خیلی از جریان‌ها برای مشارکت طرح و برنامه می‌دهند اما مشارکت مردم خیلی کم است. زیرا به قدری درگیر مشکلات و مسائل خودشان هستند و احساس امنیتشان را از دست دادند که شرایط برای مشارکت مناسب نیست.
/انتهای پیام/
