گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ حسین باجلان: عصر نوظهور کرونا در جامعه جهانی موجب شده تا مولفه جدیدی به مولفه های تبعیض آمیز جهانی اضافه شود و آن هم تبعیض در ابتلا به بیماری کروناست. بله درست شنیده اید تبعیض نسبت به ابتلا و یا بهتراست بگوییم گزینش کردن بیماران توسط این ویروس در سراسر جهان که اسمش را می توان سیاهچاله مرگ فقرا نامید. سیاهچاله مرگ فقرا همان اصطلاحی است آمارهای جهانی مبتلایان به این بیماری نیز در سراسر جهان، آن را تایید می کنند.
رابطه میان فقر و کرونا یک رابطه مستقیم و دوطرفه بوده و چنین امری بدان معناست که هم فقر عامل ایجاد کرونا و هم کرونا عامل ایجاد فقرجهانی است. کرونا فقر را در جهان گسترش داده و از میان همان جامعه فربه شده فقیر در جهان قربانی می گیرد. چرخه عملکرد کرونا به حدی خطرناک بوده که اگر پاندومی این بیماری (که در حال حاضر در ظاهر جدید مدل انگلیسی هم ظهور پیدا کرده)، ادامه پیدا کند شاهد یک بحران جهانی در حوزه قربانیان طبقه فقیر جهانی خواهیم بود.
چرخه انتشار کرونا و فقرجهانی
برای درک بهتر این موضوع ابتدای باید به روابط علت و معلولی مطرح شده در چرخه بحران آفرینی کرونا بپردازیم. در ابتدا رابطه اثرگذاری کرونا بر فقرجهانی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم و پس از آن نگاهی به چگونگی افزایش شیوع بیماری کرونا توسط همین جامعه فقیر می پردازیم. در واقع این رابطه دوطرفه خود در چرخه حیات جهانی موجب ایجاد هم افزایی شده و شاید در برهه ای حتی حیات بشری را با تهدید جدی مواجه سازد.
گسترش فقر در سایه ویروس کرونا
طبق گزارش هایی که توسط سازمان جهانی کار اعلام شده است در حدود دو میلیارد نفر در اولین ماه گسترش انتشار بیماری کرونا در جهان دچار زیان مالی شده اند و این ویروس معاش حدود یک میلیارد و ششصد میلیون زن و مرد کارگر را به خطر انداخته است. لایه های محروم جامعه جهانی که دارای شغل پایدار و یا درآمد ثابت هستند بیش از نیمی از درآمدهای خود را به خاطر کرونا از دست داده اند و چنین امری مفهومی به جز ورود به مساله فقر مطلق و عدم برطرف نمودن نیازهای اولیه همچون غذا را نخواهد داشت.
البته گستره فقر جهانی فقط شامل کارگران غیررسمی بیکار شده نبوده است و اتفاقا بخش اعظمی شامل کارگران و زحمت کشانی بوده که صنایع آنها در دوران کرونا به حالت نیمه تعطیل درآمده است. یکی از دلایل اصلی افزایش بیکاری در دوران کرونا، تعطیلی برخی از صنایع به خصوص صنایع خدماتی بوده است. عموم مردم به دلیل ترس از ابتلا به ویروس کرونا، بهره برداری از خدمات مختلف همچون هتلداری، حمل و نقل، انبارداری و... را کاهش داده و یا حذف می کنند. کاهش شدید مسافرت ها و به خصوص گردشگری که بسیاری از صنایع را به خود درگیر می کرده موجب شده تا کارگران و خدمتگزاران این حوزه ها به طور کلی به آمار بیکاری کشورها افزوده شوند. در کنار این مسائل عدم اعتماد به منظور خریداری و استفاده از محصولات خانگی موجب شده تا کسب و کارهای خانگی نیز از رونق افتاده و برخی از مشاغل غیررسمی خانگی نیز از بین بروند. این وضعیت با نسبت های متغیر در سراسر جهان وجود داشته و آمارهای وحشتناکی از بیکاری و به تبع آن فقر را ایجاد کرده است.
به گفته جیمز بولارد، یکی از مقامات عالی‌رتبه خزانه‌داری آمریکا؛ بحران کرونا می‌تواند در کوتاه مدت به بیکاری حدود ۵۰ میلیون آمریکایی منجر شود. شیوع سریع و گسترده ویروس کرونا در آمریکا زندگی و کار در ایالت های بسیاری را به تعطیلی کشانده و کشور را با هجوم بی‌سابقه‌ای برای دریافت مزایای بیکاری روبرو کرده است. تعداد زیادی از موسسات اقتصادی بزرگ و کوچک به ویژه در زمینه خدمات و مواد غذایی نتوانسته‌اند بر شرایط بحران فعلی غلبه کنند و کارکنان خود را اخراج کرده‌اند.
به عنوان مثال طبق گزارشی از منابع رسانه ای آمریکا منتشر شده است در هفته های اوج کرونا در میدان تایمز نیویورک هیچ کسی برای خرید مراجعه نکرده و پل بروکلین، موزه ها، بوتیک ها، اوپرا ها و...در منهتن در حالت نیمه تعطیل بوده اند که بسیاری از کارگران همه این مراکز با بیکاری و فقر دست و پنجه نرم می کنند. کار به جایی رسیده است که با وجود بسته دوتریلیون دلاری محرک اقتصادی برای حفظ مشاغل در این کشور آمار بیکاران روز به روز افزایش پیدا کرده است. تعطیلی موسسات اقتصادی بزرگ و کوچک در زمینه خدماتی و مواد غذایی در آمریکا به حدی بوده که در حدود یکسال کارگران این مراکز از پس انداز خود برای زندگی استفاده می کنند. طبق اعلام وزارت کار آمریكا تنها در یک هفته شمار متقاضیان بیمه بیکاری به حدود سه میلیون و ۲۸۰ هزار نفر رسیده و نزدیک به یک پنجم از کارکنان فعالیت اقتصادی خود را متوقف کرده‌اند. همه این افراد در آمریکا به جامعه فقیر جهانی افزوده شده اند.
در کشور ایران نیز طبق پژوهش های اعلامی توسط مرکز پژوهش های مجلس، تا پایان سال 99 ایران درگیر تبعات اقتصادی ویروس کرونا خواهد بود ودر این میان در حدود ۲ میلیون ۸۷۰ تا ۶ میلیون و ۴۳۱ هزار نفر از شاغلان فعلی، متأثر از پیامدهای این بیماری شغل خود را از دست خواهند داد. کاهش تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران به گزارش این مرکز سبب شده است که ظرفیت تولید بالقوه اقتصاد کاهش یابد و حتی دستیابی به سطح رفاه نه سال پیش یعنی سال ۱۳۹۰ نیز دشوار باشد. در همین راستا نرخ بالای تورم در سالهای گذشته و تورم بالای 25 درصد در سال جاری موجب شده تا بسیاری از بنگاه ها توانایی ادامه فعالیت نداشته و کارگران خود را اخراج کنند، کارگرانی که حال با بحران معیشت دست و پنجه نرم می کنند.
مساله بحران معیشت و گسترش فقر جهانی در حدی بوده که نهادهای زیرنظر سازمان ملل متحد همچون نهاد موسوم به برنامه غذای جهانی نسبت به معضل فقرجهانی هشدار داده اند که احتمال دارد کسانی که بر اثر سوء تغذیه و دسترسی به مواد غذایی جان خود را از دست بدهند دوبرابر شود. براساس آمارهای منتشر شده توسط این سازمان، در حدود 200میلیون نفر با مشکل کمبود مواد غذایی و گرسنگی در جهان روبرو هستند. به عنوان مثال در کشور افریقای جنوبی بحران اقتصادی و بیکاری و فقر مطلق موجب شده تا مردم نسبت به ساختار ایجاد شده برای بهبود اوضاع اعتراض کنند وشاهد شورش گرسنگان و فقیران باشیم. در کیپ تاون، دومین شهر پر جمعیت آفریقای جنوبی، نیروهای پلیس برای سرکوب اعتراضات ساکنان مناطق فقیرنشین که به دلیل کمبود مواد غذایی به خیابان‌ها آمده بودند از گلوله‌های پلاستیکی و گاز اشک‌آور استفاده کرد. دبیرکل سازمان ملل(آنتونیو گوترش) در این باره نیز بارها هشدار داده که بحران کرونا فشار بر مردم کشورهای بحران‌زدن و فقیر را افزایش می‌دهد و خواستار همکاری بین‌المللی برای ارسال هرچه سریع‌تر کمک‌های انسان‌دوستانه به این کشورها شده است.
گسترش ویروس کرونا در سایه فقرجهانی
به منظور ترسیم صحیح چگونگی افزایش روند کرونا توسط جامعه فقیر کشور باید مبحثی در حوزه علوم اپیدمیولوژی را باز کنیم. علم اپیدمیولوژی (Epidemiology) در واقع به شناخت علل و عوامل ایجاد بیماری ها و شیوه انتشار آنها در جامعه می پردازد. در همین علم ما می توانیم بفهمیم که چرا یک بیماری در جامعه الف دیده شده ولی در جامعه ب دیده نمی شود.
علم اپیدمیولوژی که بر اساس علت و معلول ها به مسائل می پردازدو در واقع کاشف راز بیماری و ناخوشی ها در میان مردم است. براساس همین متد بود که راز سرطان کشف شد. افراد خدمتکاری که پاک کننده دودکش لندن در قرن 18 بودند نظر جراح برجسته انگلیسی (سرپرسیوال پات) را به خود جلب کردند. پات متوجه شد که پاک کننده‌های دودکش به ویژه در معرض ابتلا به نوعی سرطان پوست در کیسه بیضه بودند. از آنجا که این بیماری تنها افراد بزرگسال را گرفتار می‌ساخت، یک احتمال این بود که بیماری مربوط به خود دستگاه تناسلی باشد. ولی پات به این فکر افتاد که علت واقعی بیماری احتمالاً تماس دائم با دوده های لوله بخاری‌ها است. گزارش وی درباره شیوع بیماری که در سال ۱۷۷۵ منتشر شد، نخستین تلاش متمرکز برای یافتن علت سرطان در گروه خاصی از مردم بود، بدین ترتیب نخستین مطالعه همه‌گیرشناسی یا همان اپیدمیولوژی متولد شد.
نقش اپیدمیولوژی در ایجاد ارتباط میان کرونا و فقرا
براساس پژوهش هایی که درباره شیوع ویروس کرونا صورت گرفته، مستندات فراوانی بدست آمده که نشان می دهد ریسک ابتلا به بیماری کرونا با میزان درآمدافراد رابطه مستقیم دارد و با این ارتباط هرچه میزان درآمدافراد پایین تر بوده ریسک ابتلا به بیماری نیز در میان آنها افزایش یافته است. می توان این گونه برداشت کرد که افراد فقیر جامعه چون توانایی مالی مقاومت و محافظت دربرابر ویروس کرونا(با رعایت ماسک، الکل، استفاده از وسیله شخصی و..) را ندارند، به سرعت به این بیماری مبتلا شده و به عنوان ناقل دیگران، کلونی جامعه فقیر را نیز دچار این بیماری می کنند. افرادی که کارگر یک رستوران بوده و باید دوشیفت فعالیت انجام بدهند به دلیل ارتباط مستمر با اجسام و مراجعین، احتمال ابتلایشان به بیماری به شدت بیشتر از سایرین است. از زاویه دیگر نیز به دلیل تراکم و تمرکز جمعیت در محله های فقیر، میزان ارتباطات در هم پیچیده افراد بیشتر بوده و احتمال انتقال ویروس افزایش پیدا می کند. در تحقیقاتی که در ایالات متحده صورت گرفته به نسبت دو مقوله اثرحضور در جامعه فقیرو افزایش ابتلا به کرونا توجه شده است و مقاله های زیادی در این بار منتشر گردیده است. در همین راستا سه هزار استان ایالات متحده آمریکا مورد بررسی قرار گرفته و میزان مرگ و میرها در استان ها با شرایط اقتصادی واجتماعی، درامدها و...مقایسه شده است. براساس همین مطالعات به دلیل هزینه‌های جانبی رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی برای خانواده‌های فقیر؛ این افراد به دلیل عدم رعایت مساله فاصله گذاری اجتماعی نسبت بیشتری از آمار مرگ و میر و ابتلا را به خود اختصاص داده اند.
در نتیجه...
رابطه بین کرونا و جامعه فقیر همان طور که در ابتدای گزارش به آن اشاره شده است یک رابطه دوطرفه بوده به نحوی که کرونا موجب فقرآفرینی در جهان گردیده و همین افزایش گستره فقرجهانی موجب شده تا جامعه فقیر یکی از مستعد ترین افراد (به دلیل عدم توانایی محافظت دربرابر ویروس و تجمع متمرکز زندگی) به منظور ابتلا به بیماری کرونا باشند و خود سرعت شیوع و همچنین گستره شیوع این ویروس را افزایش دهند. چرخه ای ادامه دار که اگر جامعه جهانی و دولتمردان و سیاستمداران به آن توجه نکنند شاید با بحرانی عظیم در آینده مواجه باشیم. فراموش نکنیم که نیروی کار همواره باعث چرخیدن چرخ های اقتصادی یک کشور بوده و به عنوان نیروی مولد از آن نام برده می شود.
/انتهای پیام/
