نگارگر ۷۱ساله اصفهانی:
ما در نگارگری ایرانی چهار شیوه و سبک داریم: تصویرسازی، تذهیب، تشعیر و گل‌وپرنده. در تابلوی «شهدای فاجعه منا» از تمامی عناصر نگارگری بهره برده شده و علاوه بر این عناصر، خط نیز به عنوان عنصر مکمل به در تابلو به کار گرفته شد.
به گزارش «سدید»؛ به‌تازگی در خبر‌ها آمده است که به پیشنهاد سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و با همکاری سازمان زیباسازی به‌زودی نقاشی رضا بدرالسماء برای شهدای منا با عنوان «شهدای فاجعه منا» روی یکی از دیوار‌های نزدیک سازمان حج و زیارت به شکل دیوارنگاره نقاشی خواهد شد. رضا بدرالسماء، نگارگر ۷۱ساله اصفهانی است که تاکنون نمایشگاه‌های بسیاری در سطح جهان برپا کرده است. او علاوه‌بر نگارگری کتاب‌های نفیس شاعران پارسی‌زبان ازجمله حافظ، مولانا، خیام، عطار و فردوسی، انجام میناکاری ضریح حضرت مسلم‌بن‌عقیل (ع) و حبیب‌بن‌مظاهر (ع)، مقام حضرت ابوالفضل، کتیبه میناکاری نیم‌ضریح امام موسی‌کاظم و امام جواد علیهماالسلام و همچنین میناکاری پنجره فولاد حرم مطهر حضرت معصومه (س) را در کارنامه خود دارد. بدرالسماء همچنین سال گذشته و در نودمین سال روابط ایران و ژاپن، تابلوی «درخت دوستی» را به‌عنوان نماد دوستی دو کشور خلق کرد. با این استاد شاخص حوزه نگارگری به گفتگو نشستیم تا از ماجرای خلق تابلوی «شهدای فاجعه منا» بیشتر بدانیم و حال و هوای آثار بدرالسماء را از نزدیک به تماشا بنشینیم.
کمی درباره تابلوی «شهدای فاجعه منا» برایمان بگویید. چه عاملی سبب شد که سراغ این سوژه بروید؟
تحصیلاتم در رشته نگارگری و نقاشی ایرانی است و در تمام این سال‌ها که از فعالیت هنری من می‌گذرد، بیشتر در این دو رشته به فعالیت پرداخته‌ام. از ابتدای انقلاب اسلامی، نیتم بر این بود که آثاری مفهومی با محوریت آیات قرآن، احادیث و روایات اهل‌بیت (ع) و همچنین وقایع اجتماعی جامعه خلق کنم که در عین بهره‌مندی از اصالت و سنت‌های پسندیده اسلام، به‌روز نیز باشد. خوشبختانه توفیق پیدا کردم که به این هدفم جامه عمل بپوشانم و در این سال‌ها در راستای برنامه‌ای که در ذهن داشتم به خلق آثار متعددی بپردازم.
در ماجرای منا و شهادت حجاج نیز باز هم براساس همان دغدغه و نیت شخصی به خلق اثری پرداختم چراکه نسبت به همنوعان خود احساس دین و مسؤولیت کرده بودم. هنگامی که خبر این فاجعه را شنیدم بسیار متاثر شدم و خاطرم هست که در آن ایام روز به روز ابعاد حادثه گسترده‌تر می‌شد. با دلم به این مساله اندیشیدم که لازم است من هم در این اتفاق ناگوار قدمی بردارم و این حادثه را به تصویر بکشم. خداوند کمک کرد و این تابلو در اولین سالگرد شهدای فاجعه منا به اتمام رسید و در همان سال نیز تمبر یادبودی نیز از این تابلو منتشر شد.
کمی از خود تابلو و تکنیک‌های به کار گرفته در آن بگویید.
ما در نگارگری ایرانی چهار شیوه و سبک داریم: تصویرسازی، تذهیب، تشعیر و گل‌وپرنده. در تابلوی «شهدای فاجعه منا» از تمامی عناصر نگارگری بهره برده شده و علاوه بر این عناصر، خط نیز به عنوان عنصر مکمل به در تابلو به کار گرفته شد. اغلب قدما در نگارگری از خط برای تکمیل کار خود بهره می‌بردند و اغلب آیاتی از قرآن کریم را به خط خوش در تابلو به کار می‌بردند. من نیز از آیات قرآن و خط بهره بردم تا این اثر رنگ و بویی خدایی داشته باشد. به خصوص آیاتی که به این نکته اشاره داشت که زائران خانه کعبه و حجاج بیت‌ا... الحرام مهمانان خداوند هستند و اگر کسی به آنان آسیبی بزند به ساحت قدس الهی بی‌حرمتی کرده‌است.
در کشیدن این تابلو از گواش و آبرنگ استفاده شده و شیوه اجرای آن به صورت نقطه‌پرداز بوده است. همان‌طور که در تابلو هم می‌توانید مشاهده کنید، ۲۰۰ نفر از حجاج به تصویر کشیده شده‌اند که ۱۰۰ تا از آن‌ها در حال طواف هستند و ۱۰۰ تای دیگر به شهادت رسیده‌اند که این شهادت با عروج و تعالی به تصویر کشیده شده است.
به بهره‌مندی‌تان از آیات قرآن در تابلوی شهدای فاجعه منا اشاره کردید. این آیات چگونه انتخاب شدند؟
همان‌طور که عرض کردم یکی از تکنیک‌های مکمل در آثار نگارگری کهن، بهره‌مندی از خط است و من هم مناسب دیدم که از این تکنیک برای اضافه کردن آیات قرآن در حاشیه تابلو استفاده کنم. من در این سال‌ها شکر خدا با علمای بسیاری در ارتباط بوده‌ام و همواره برای خلق آثاری از این دست از راهنمایی‌ها و مشورت‌های این استادان بهره برده‌ام. برای انتخاب آیات قرآنی که قرار بود در این تابلو به کار رود، گزینه‌هایی در ذهن داشتم که آن‌ها را به علما عرضه و با آن‌ها مشورت کردم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که از آیات ۱۰۰ سوره نسا و ۲۵ سوره حج استفاده کنیم که دومی را بر دیوار خانه کعبه به تصویر کشیدم.
شما در این تابلو، ۱۰۰ زائری که به شهادت رسیده‌اند را در حال عروج و تعالی سماع‌گونه به تصویر کشیدید. این ایده از کجا به ذهن‌تان رسید؟
خدا قسمت همه ما کند که بتوانیم آن‌سوی پرده این عالم را ببینیم. کسی که به فیض عظمای شهادت می‌رسد، پرده‌ها از مقابل چشمانش برداشته می‌شود و از همین رو سر از پا نمی‌شناسد تا به لقای معشوق نائل شود و همین است که مشتاقانه به سوی محبوب پر می‌کشد. من تلاش کردم که این نگاه را در عروج و پر گشودن شهدای واقعه منا به تصویر بکشم. همچنین تلاشم بر این بود که حرمت بانوان در تابلویی که می‌کشم حفظ شود و به همین علت در قسمتی که جمعی از اجساد شهدای واقعه را انباشته روی هم می‌بینیم، هیچ بانویی به چشم نمی‌خورد.
آخرین پروژه‌ای که در دست داشتید چه بود؟
من در این سال‌ها بیشتر این هدف را دنبال کرده‌ام که به روز باشم و بتوانم با مخاطبی که دارم از حیث آثار مربوط به این زمان ارتباط بگیرم. علاوه بر این برخی از وقایع تاریخی که اخبار آن به ما رسیده مثل وقایع صدر اسلام را نیز مدنظر داشته‌ام و تلاش کرده‌ام در آن موضوعات نیز کار کنم. برای خلق آثار اینچنینی بیشتر تلاش کردم از سخنان اهل‌بیت (ع) و آیات قرآن کریم الهام بگیرم. برای مثال تاکنون چند طرح با موضوع غدیر و ولایت امیرالمومنین علی (ع) کار کرده‌ام.
همچنین در زمینه وقایع روز، درخصوص شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی دو تابلو کار کردم که شکر خدا استقبال خوبی از آن‌ها به عمل آمد. همچنین چندی پیش به مناسبت چهلمین سالگرد دفاع‌مقدس اثری به نام «مسیر ظهور» کار کردم که جدیدترین اثر من محسوب می‌شود. این تابلو چند روز پیش در موزه دفاع‌مقدس اصفهان رونمایی شد. همچنین در این برنامه از پیشکسوتان عرصه جهاد و دفاع‌مقدس تجلیل شد که تعداد زیادی از تصویر تابلوی «مسیر ظهور» تکثیر شد و به سرداران و جان‌برکفان عرصه دفاع‌مقدس حاضر در این برنامه تقدیم شد.
این تابلو در حال حاضر برای نمایش عموم در موزه دفاع‌مقدس اصفهان قابل‌دسترسی است؟
خیر. در حال حاضر تابلو در گالری شخصی من موجود است، چرا که این تابلو و سایر آثار من همگی به‌صورت شخصی خلق شده‌اند و به‌صورت سفارشی یا حمایتی تولید نشده‌اند. همین تابلوی «شهدای فاجعه منا» را نیز من به‌صورت خودجوش و به‌عنوان یک تکلیف شخصی خلق کردم و به‌هیچ‌وجه سفارشی نبود. برای چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی نیز اثری خلق کرده بودم که آن نیز شخصی و بدون حمایت نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی بود.
شما در کارنامه‌تان سابقه فعالیت هنری در اماکن متبرکه را دارید نظیر انجام میناکاری ضریح حضرت مسلم‌بن عقیل (ع) و حضرت حبیب بن مظاهر (ع)، مقام حضرت ابوالفضل (ع)، کتیبه میناکاری نیم‌ضریح امام موسی کاظم و امام جواد علیهماالسلام. پروژه‌های اینچنینی چه حال و هوایی دارند؟
از ابتدای فعالیتم، آرزو داشتم آثاری داشته باشم که در اماکن مقدسه مثل عتبات‌عالیات استفاده شوند. خوشبختانه این توفیق برایم حاصل شد تا در پروژه‌هایی که فرمودید، خدمت کنم. رشته مینا و میناکاری رشته‌ای کاملا مجزا نسبت به نگارگری است و تخصص خاص خود را لازم دارد. هنرمندی که می‌خواهد از حوزه‌ای مثل نگارگری به حوزه میناکاری تغییر سبک و حوزه بدهد، بایست دانش و تخصص لازم در حوزه تازه را به تمامی کسب کند و من نیز از این قاعده مستثنا نبودم به همین دلیل مدت مدیدی صرف آموختن هنر میناکاری کردم تا درنهایت توانستم در پروژه‌های هنر مینا فعالیت کنم. هنر میناکاری به‌واقع هنوز حرف برای گفتن دارد و مخاطب‌پسند است.
شما در دهه هشتم زندگی خود به‌سر می‌برید. انگیزه‌تان برای فعالیت در این سن و سال چیست؟
چیزی که به من در این سن و سال انگیزه روزافزون می‌دهد ارتباط با مخاطب و تشویق مردم برای خلق آثار تازه است. من روزی بیش از هشت ساعت کار می‌کنم و زمانی هم که استراحت می‌کنم، به این امید سر به بالین می‌گذارم که فردا دوباره کارم را از سر بگیرم. مردمی که در کوچه و خیابان مرا می‌بینند، اگر بشناسند اولین سوالی که از من می‌پرسند این است که در حال حاضر مشغول چه کاری هستم و تابلوی تازه‌ام در رابطه با چه موضوعی است؟ مردم دوست دارند حرف دل‌شان را بزنم و من نیز سعی می‌کنم مسائل روز و دغدغه‌های مردم جامعه را در قالب آثار خودم به تصویر بکشم و زبان گویای‌شان باشم.
این روز‌ها چه می‌کنید؟
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که مردم ما در این ایام با آن درگیر هستند، مساله تهاجم شدید دشمن از حیث اقتصادی و معیشتی است. من هم بعد از مشاهده این رکود شدید و مشکلات معیشتی به ذهنم رسید که چه می‌توانم بکنم؟ به ذهنم خطور کرد که یکی از راه‌های مناسب کارآفرینی در وضعیت بد اقتصادی امروز، انتشار کتاب‌های آموزشی است که سبب اشاعه هنر ملی -میهنی‌مان می‌شود. در همین خصوص اقدام به نوشتن یک مجموعه کتاب با عنوان «نقش نگار» کردم که جلد اول وارد بازار شده است. این کتاب را به محضر رهبر معظم انقلاب نیز عرضه کردم و گفتم پیرو سخنان شما در خصوص کارآفرینی این کتاب را نوشته‌ام. انتشار چنین کتاب‌هایی می‌تواند سبب احیای سبک و هنر ایرانی-اسلامی با الهام از نقوش اسلامی شود که این مساله دغدغه رهبر معظم انقلاب نیز بوده است.
کار انتشار بقیه مجلدات این مجموعه به کجا رسید؟
در حال حاضر سه جلد از مجموعه نقش نگار آماده چاپ است که متاسفانه به علت گرانی کاغذ و سایر هزینه‌های چاپ برای انتشارشان با مشکل مواجه هستیم. فکر می‌کنم این مجموعه باعث رونق صنایع‌دستی و کارآفرینی در این عرصه شود به‌خصوص با نظر به این امر که نگارش این کتب با الهام از نقاشی ایرانی صورت گرفته است. نقوشی که در این کتاب‌ها به معرفی و آموزش آن‌ها پرداخته‌ام برای تحقق احیای سبک ایرانی- اسلامی نگارگری راهگشا هستند. نزدیک به ۵۰۰ طرح در این کتاب‌ها طراحی شده است که تمام آن‌ها با مطالعه و علم به جوانب امور نگارگری در این مجموعه گنجانده شده‌اند.
به اعتقاد من، اشاعه این آثار و هنر ایرانی - اسلامی حاضر در آن‌ها باعث سربلندی کشور است.
انتهای پیام/
منبع: جام جم
اخبار مرتبط
ارسال نظر
