گزارشی از شور و شعور حسینی هیأتی‌ها در برپایی مراسم عزاداری دهه نخست محرم؛
هیأت به عنوان یکی از پدیده‌های کمتر شناخته‌شده عالم تشیع است که به‌رغم تکثر و گستردگی فراوان، از منظر جامعه‌شناختی و تاثیری که بر فضای اجتماعی می‌گذارد، مورد بررسی‌های لازم قرار نگرفته است.
به گزارش «سدید»؛ برگزاری مراسم عزاداری اباعبدالله (ع) در محرم ۱۴۴۲، در کنار اینکه مظهر ابراز ارادت و محبت شیعیان نسبت به آل‌الله بود، جلوه متفاوتی از جایگاه عقلانیت و مدیریت در دستگاه هیأت بود. هیأت به عنوان یکی از پدیده‌های کمتر شناخته‌شده عالم تشیع است که به‌رغم تکثر و گستردگی فراوان، از منظر جامعه‌شناختی و تاثیری که بر فضای اجتماعی می‌گذارد، مورد بررسی‌های لازم قرار نگرفته است. قدرت سازماندهی و هماهنگ‌کنندگی هیأت و اجتماعات ناظر به محرم، از دوران انقلاب و حتی پیش‌تر از آن از آغاز نهضت امام خمینی (ره)، تا دوران دفاع‌مقدس که به عنوان مجمعی برای نزدیکی قلوب و هماهنگی‌های پیش از عملیات در مرکز توجه قرار می‌گرفت، نمایان شده بود. در ماجرای شیوع کرونا نیز توجه و مدیریتی که در دستگاه هیأت درباره این موضوع رخ داد، در نوع خود قابل تامل بود. هیأت‌های عزاداری بار دیگر نشان دادند که چگونه یک سازماندهی مذهبی مانند هیأت می‌تواند با تاکید بر تکلیف دینی، فضای اجتماعی را مدیریت کند. توجه به حق‌الناس دیگر شرکت‌کنندگان در عزاداری، باعث می‌شد فرد شرکت‌کننده در مراسم عزاداری علاوه بر اینکه به فکر تزکیه روح و حال و هوای معنوی خود باشد، به عنوان یک انسان مسؤول، نقش مهمی در دستگاه هیأت ایفا کند. این مهم البته شدنی نبود مگر اینکه پیشوایان هیأت- که سخنرانان و مرثیه‌خوانان باشند- توجه ویژه‌ای به این موضوع بکنند. یعنی سخنران پیش از اینکه برای مستمع التزام ایجاد کند و تکلیف اجتماعی او را هنگام حضور در مراسم عزاداری یادآور شود، خود یک عالم عامل باشد و عمل او به دستورات بهداشتی و رعایت پروتکل‌ها موجب شود مخاطبان نیز از او الگو بگیرند؛ توجهی که مورد نظر رهبر انقلاب هم قرار گرفت و باعث شد تا از آنان و البته عموم مردم در سخنرانی روز گذشته خود تقدیر کنند. رهبر انقلاب سوگواری ملت در دهه اول محرم امسال را پدیده‌ای در تاریخ کشور دانستند و افزودند: با وجود محدودیت‌های شدید ناشی از کرونا، مردم، گویندگان و مرثیه‌خوانان، ضمن حفظ شور حسینی و تشکیل مجالس عظیم و معنوی، دستورالعمل‌ها را رعایت کردند که به‌عنوان یک مرید اهل‌بیت، صمیمانه از همه عزیزان تشکر می‌کنم.
در این بین به خاطر برخی بی‌دقتی‌های رسانه‌ای، برخی متاسفانه در فضایی که رسانه‌های معاند و ضدانقلاب مانند BBC ایجاد کردند، دوگانه نادرست سفر/ عزاداری را دامن زدند که قطعا دوگانه درستی نیست. اگرچه بهتر بود مسافران با توجه به پروتکل‌های بهداشتی سفر‌های غیرضروری خود را به موعد دیگری موکول می‌کردند، اما اینکه یک دسته‌بندی مطلق ایجاد و یک دوگانه کاذب و بی‌فایده حول این دسته‌بندی‌ها شکل بگیرد هم اتفاق درستی نبود.
با همه اینها، آنچه از مراسم عزاداری محرم ۱۴۴۲ ماندگار شد، صحنه‌های زیبای عزاداری باشکوه ده‌ها میلیونی ایرانیان بود که به تصدیق مسؤولان وزارت بهداشت، اکثریت قریب به اتفاق آنان به پروتکل‌های بهداشتی و عمل به دستورات وزارت بهداشت ملزم بودند.
***
در این بین به خاطر برخی بی‌دقتی‌های رسانه‌ای، برخی متاسفانه در فضایی که رسانه‌های معاند و ضدانقلاب مانند BBC ایجاد کردند، دوگانه نادرست سفر/ عزاداری را دامن زدند که قطعا دوگانه درستی نیست. اگرچه بهتر بود مسافران با توجه به پروتکل‌های بهداشتی سفر‌های غیرضروری خود را به موعد دیگری موکول می‌کردند، اما اینکه یک دسته‌بندی مطلق ایجاد و یک دوگانه کاذب و بی‌فایده حول این دسته‌بندی‌ها شکل بگیرد هم اتفاق درستی نبود.
با همه اینها، آنچه از مراسم عزاداری محرم ۱۴۴۲ ماندگار شد، صحنه‌های زیبای عزاداری باشکوه ده‌ها میلیونی ایرانیان بود که به تصدیق مسؤولان وزارت بهداشت، اکثریت قریب به اتفاق آنان به پروتکل‌های بهداشتی و عمل به دستورات وزارت بهداشت ملزم بودند.
***
احیای روضه خانگی از عنایت امام‌حسین (ع) بود
پیرغلام حاج‌حسین تهرانی، مسؤول یکی از قدیمی‌ترین هیأت‌های تهران:
در این میان نقش پیرغلامان و هیأت‌های قدیمی بیشتر از سایرین پررنگ بوده است که به همین بهانه با حاج‌حسین تهرانی، پیرغلام حسینی و مسؤول هیأت جوادالائمه به گفتگو نشستیم. هیأت جوادالائمه (ع) بدون شک یکی از قدیمی‌ترین هیأت‌های هفتگی تهران به حساب می‌آید؛ هیأتی که با بیش از ۹۰ سال قدمت، محفل پیرغلامان حسینی و پرورش مداحان و وعاظ مختلف بوده است. یکی از ویژگی‌های این هیأت باسابقه و هفتگی، سیار بودن مکان برپایی آن است به طوری که طی این ۹۰ سال، یک هفته هیأت در شمالی‌ترین نقطه تهران و هفته بعد در جنوبی‌ترین نقطه تهران برگزار شده و پرچم اهل‌بیت (ع) برپا بوده است و حضور مستمعینی از اقشار مختلف جامعه از ویژگی‌های خاص این هیأت هفتگی است. اما این هیأت باسابقه طی سالیان اخیر در دهه نخست محرم از حال و هوای متفاوتی برخوردار بوده به طوری که در دهه نخست محرم، هر شب در یک محل ثابت پرچم عزای حسینی این هیأت برپا می‌شود. شاید همه این موارد ذکر شده کافی باشد که با حاج‌حسین تهرانی، پیرغلام حسینی به گپ و گفت: بنشینیم تا در باب هیأتی که طی ۹۰ سال بدون وقفه و مستمر به فعالیت خود ادامه داده است، گفتگو کنیم.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که راضی کردن پدر شهید مصطفی تهرانی برای انجام گفتگو کاری بس دشوار بود، زیرا به قول نزدیکان این پیرغلام حسینی، وی همانند سال‌ها مداحی و پیرغلامی برای اهل بیت (ع) ترجیح می‌دهد بی‌سر و صدا به نوکری خود در خاندان اهل‌بیت (ع) بپردازد.
پیرغلام حاج‌حسین تهرانی که از تجربه بالایی در احیای سنت‌هایی، چون «چهارپایه خوانی» برخوردار است، در ابتدا از اهمیت احیای سنت‌های قدیمی عزاداری گفت: در وهله اول ما هر چه داریم از اهل‌بیت (ع) و عزاداری برای آنان است و در وهله دوم باید بشدت از آیین‌ها و سنت‌های اصیل عزاداری مراقبت کنیم، زیرا برای حفظ هر کدام از این سنت‌ها، پیرغلامان حسینی بیشماری اشک ریختند تا خدای ناکرده صدمه‌ای به دستگاه امام حسین (ع) وارد نشود.
وی افزود: یکی از سنت‌های عزاداری که سالیان زیادی است کمتر به آن پرداخته می‌شود، سنت «چهارپایه خوانی» است، این سنت که خوشبختانه هنوز در عزاداری بازار تهران به چشم می‌خورد، در واقع یک هنر محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: در واقع باید گفت، چهارپایه‌خوانی کار هر مداحی نیست و تنها یک مداح به اصطلاح ششدانگ از پس آن بر می‌آید، زیرا به قول امروزی‌ها «چهارپایه خوانی» هنری تمام‌عیار است؛ مداح باید از تجربه بالایی جهت حفظ بودن اشعار برخوردار باشد، چون در چهارپایه‌خوانی مداح باید تمام تمرکزش بر مستمع باشد تا مطمئن باشد در آن فضای باز صدایش به طور رسا به مستمع می‌رسد یا خیر.
این پیرغلام حسینی گفت: احیای چهارپایه‌خوانی برکات بسیاری خواهد داشت که مهم‌ترین آن تاثیر ترویجی‌اش است که در کوچه و خیابان پرچم عزای حسین (ع) برافراشته شود. مسؤول هیأت جوادالائمه (ع) خاطرنشان کرد: همان‌طور که میدانید امسال فضای عزاداری محرم تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفت و از سوی دیگر مقام معظم رهبری در سخنرانی‌شان قبل از ماه محرم درباره عزاداری ماه محرم تأکید کردند: «همه سوگواران حسینی، هیأت‌ها و مداحان موظفند به هر چه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می‌کند، عمل کنند، زیرا موضوع بسیار مهم است. در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آن‌ها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئات، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد». به همین خاطر همه مسؤولان تکیه‌ها و هیأت‌ها با وسواس بیشتری برنامه‌های خود را پیش بردند تا خدای ناکرده یک مو از سر عاشقان امام حسین (ع) کم نشود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، باید به این نکته اشاره کرد که نفس برپایی دستگاه امام حسین (ع) به تزکیه روحی و روانی مستمعین برمی‌گردد که همین مسأله نشان‌دهنده این موضوع است که همیشه حفظ سلامتی روحی مردم برای هیأتی‌ها در اولویت بوده است. بر همین اساس با به وجود آمدن شرایط کرونایی در کشور، به طور طبیعی حفظ سلامتی جسم و جان مردم برای اهالی هیأت از اهمیت بالایی برخوردار شد که علاوه بر تزکیه روحی مستعمین، به فکر سلامتی جسم آنان هم باشند.
وی افزود: خوشبختانه در دهه نخست محرم امسال شاهد بودیم که مداحان جوان با فعالیت‌هایی، چون روضه‌خوانی در کوچه‌ها، فضای جدیدی از عزاداری در شرایط کرونایی را تعریف کردند که به نظر بنده همه این موارد از عنایت و لطف ارباب (امام حسین) است و باز هم این مساله ثابت شد که پرچم امام حسین (ع) تحت هیچ شرایطی زمین نمی‌ماند و بنده با اعتقاد کامل می‌گویم که هر سبک عزاداری برای امام حسین (ع) که خلاف عرف و شرع نباشد، نه تنها هیچ ایرادی ندارد بلکه ثواب بسیاری هم دارد. حاج حسین تهرانی خاطرنشان کرد: مسلما در همین شرایط کرونایی سنت‌هایی، چون «چهارپایه‌خوانی» که مختص فضای باز است به‌خاطر شرایط سخت عزاداری به دلیل شیوع ویروس کرونا، یکی از بهترین راهکار‌های موجود است که می‌تواند به احیای این سنت زیبا در مراسمات دهه دوم محرم و ماه صفر کمک کند.
این پیرغلام حسینی تاکید کرد: همین که در دهه نخست محرم امسال شاهد احیای روضه‌های خانگی و چهارپایه‌خوانی بودیم، از عنایت امام حسین (ع) در این روز‌های کرونایی است. وی درباره شرایط برپایی هیأت جوادالائمه در این روز‌های کرونایی، گفت: امسال نیز با توجه به شرایط خاصی که بر عزاداری‌ها حاکم شده است، ما هم تصمیم گرفتیم هیأت را در شرایط متفاوت و با محدودیت‌هایی برپا کنیم به طوری که مستمعین با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی به عزاداری می‌پردازند و از سوی دیگر مدت زمان مراسم دهه نخست امسال را به شکل قابل توجهی کاهش دادیم تا به امید خدا و عنایت آقا عبدالله حسین (ع) همه شیعیان از شر بیماری کرونا خلاص شوند.
وی در پایان درباره هیأت جوادالائمه گفت: همان‌طور که میدانید این هیأت یکی از قدیمی‌ترین هیأت‌های تهران است که همچنان در طول سال به طور هفتگی برپا می‌شود و سالیان سال پیرغلامان حسینی مشغول نوکری بودند و در ادامه هم جوانان در کنار پیرغلامان پرچم این هیأت را بالا نگه داشته‌اند. بی‌انصافی است که در اینجا یادی از پیرغلامانی نکنیم که طی ۹۰ سال نگذاشتند پرچم هیأت جوادالائمه زمین بماند و اکنون دیگر در بین ما نیستند؛ از این میان می‌توان به پیرغلامانی، چون حاج‌میرزا رحمان حسنی‌پارسا، مداح حاج‌حسین صفابخش، حاج‌علی طهرانی، مداح حاج‌باقر آهنی‌زاده، مداح حاج‌محمدعلی اسلامی، حاج‌جعفر کمالیان، حاج‌علی‌محمد خوانی، مداح حاج‌عباس داورپور، حاج‌اکبر راوری، حاج‌علی مرتضوی، حاج‌علی غفوری، مداح حاج‌سیدمحمود موسوی، حاج‌حسین کشتکار، مداح و شاعر قدیمی حاج‌حسن اسدالله‌زاد، حاج‌ابرمحمد خوانی و حاج هاشم عبداللهی اشاره کرد و مسلما پیرغلامان دیگر که شاید ذکر نام این عزیزان از قلم افتاده باشد که بابت این موضوع حلالیت می‌طلبم.
انتهای پیام/
در این میان نقش پیرغلامان و هیأت‌های قدیمی بیشتر از سایرین پررنگ بوده است که به همین بهانه با حاج‌حسین تهرانی، پیرغلام حسینی و مسؤول هیأت جوادالائمه به گفتگو نشستیم. هیأت جوادالائمه (ع) بدون شک یکی از قدیمی‌ترین هیأت‌های هفتگی تهران به حساب می‌آید؛ هیأتی که با بیش از ۹۰ سال قدمت، محفل پیرغلامان حسینی و پرورش مداحان و وعاظ مختلف بوده است. یکی از ویژگی‌های این هیأت باسابقه و هفتگی، سیار بودن مکان برپایی آن است به طوری که طی این ۹۰ سال، یک هفته هیأت در شمالی‌ترین نقطه تهران و هفته بعد در جنوبی‌ترین نقطه تهران برگزار شده و پرچم اهل‌بیت (ع) برپا بوده است و حضور مستمعینی از اقشار مختلف جامعه از ویژگی‌های خاص این هیأت هفتگی است. اما این هیأت باسابقه طی سالیان اخیر در دهه نخست محرم از حال و هوای متفاوتی برخوردار بوده به طوری که در دهه نخست محرم، هر شب در یک محل ثابت پرچم عزای حسینی این هیأت برپا می‌شود. شاید همه این موارد ذکر شده کافی باشد که با حاج‌حسین تهرانی، پیرغلام حسینی به گپ و گفت: بنشینیم تا در باب هیأتی که طی ۹۰ سال بدون وقفه و مستمر به فعالیت خود ادامه داده است، گفتگو کنیم.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که راضی کردن پدر شهید مصطفی تهرانی برای انجام گفتگو کاری بس دشوار بود، زیرا به قول نزدیکان این پیرغلام حسینی، وی همانند سال‌ها مداحی و پیرغلامی برای اهل بیت (ع) ترجیح می‌دهد بی‌سر و صدا به نوکری خود در خاندان اهل‌بیت (ع) بپردازد.
پیرغلام حاج‌حسین تهرانی که از تجربه بالایی در احیای سنت‌هایی، چون «چهارپایه خوانی» برخوردار است، در ابتدا از اهمیت احیای سنت‌های قدیمی عزاداری گفت: در وهله اول ما هر چه داریم از اهل‌بیت (ع) و عزاداری برای آنان است و در وهله دوم باید بشدت از آیین‌ها و سنت‌های اصیل عزاداری مراقبت کنیم، زیرا برای حفظ هر کدام از این سنت‌ها، پیرغلامان حسینی بیشماری اشک ریختند تا خدای ناکرده صدمه‌ای به دستگاه امام حسین (ع) وارد نشود.
وی افزود: یکی از سنت‌های عزاداری که سالیان زیادی است کمتر به آن پرداخته می‌شود، سنت «چهارپایه خوانی» است، این سنت که خوشبختانه هنوز در عزاداری بازار تهران به چشم می‌خورد، در واقع یک هنر محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: در واقع باید گفت، چهارپایه‌خوانی کار هر مداحی نیست و تنها یک مداح به اصطلاح ششدانگ از پس آن بر می‌آید، زیرا به قول امروزی‌ها «چهارپایه خوانی» هنری تمام‌عیار است؛ مداح باید از تجربه بالایی جهت حفظ بودن اشعار برخوردار باشد، چون در چهارپایه‌خوانی مداح باید تمام تمرکزش بر مستمع باشد تا مطمئن باشد در آن فضای باز صدایش به طور رسا به مستمع می‌رسد یا خیر.
این پیرغلام حسینی گفت: احیای چهارپایه‌خوانی برکات بسیاری خواهد داشت که مهم‌ترین آن تاثیر ترویجی‌اش است که در کوچه و خیابان پرچم عزای حسین (ع) برافراشته شود. مسؤول هیأت جوادالائمه (ع) خاطرنشان کرد: همان‌طور که میدانید امسال فضای عزاداری محرم تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفت و از سوی دیگر مقام معظم رهبری در سخنرانی‌شان قبل از ماه محرم درباره عزاداری ماه محرم تأکید کردند: «همه سوگواران حسینی، هیأت‌ها و مداحان موظفند به هر چه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می‌کند، عمل کنند، زیرا موضوع بسیار مهم است. در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آن‌ها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئات، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد». به همین خاطر همه مسؤولان تکیه‌ها و هیأت‌ها با وسواس بیشتری برنامه‌های خود را پیش بردند تا خدای ناکرده یک مو از سر عاشقان امام حسین (ع) کم نشود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، باید به این نکته اشاره کرد که نفس برپایی دستگاه امام حسین (ع) به تزکیه روحی و روانی مستمعین برمی‌گردد که همین مسأله نشان‌دهنده این موضوع است که همیشه حفظ سلامتی روحی مردم برای هیأتی‌ها در اولویت بوده است. بر همین اساس با به وجود آمدن شرایط کرونایی در کشور، به طور طبیعی حفظ سلامتی جسم و جان مردم برای اهالی هیأت از اهمیت بالایی برخوردار شد که علاوه بر تزکیه روحی مستعمین، به فکر سلامتی جسم آنان هم باشند.
وی افزود: خوشبختانه در دهه نخست محرم امسال شاهد بودیم که مداحان جوان با فعالیت‌هایی، چون روضه‌خوانی در کوچه‌ها، فضای جدیدی از عزاداری در شرایط کرونایی را تعریف کردند که به نظر بنده همه این موارد از عنایت و لطف ارباب (امام حسین) است و باز هم این مساله ثابت شد که پرچم امام حسین (ع) تحت هیچ شرایطی زمین نمی‌ماند و بنده با اعتقاد کامل می‌گویم که هر سبک عزاداری برای امام حسین (ع) که خلاف عرف و شرع نباشد، نه تنها هیچ ایرادی ندارد بلکه ثواب بسیاری هم دارد. حاج حسین تهرانی خاطرنشان کرد: مسلما در همین شرایط کرونایی سنت‌هایی، چون «چهارپایه‌خوانی» که مختص فضای باز است به‌خاطر شرایط سخت عزاداری به دلیل شیوع ویروس کرونا، یکی از بهترین راهکار‌های موجود است که می‌تواند به احیای این سنت زیبا در مراسمات دهه دوم محرم و ماه صفر کمک کند.
این پیرغلام حسینی تاکید کرد: همین که در دهه نخست محرم امسال شاهد احیای روضه‌های خانگی و چهارپایه‌خوانی بودیم، از عنایت امام حسین (ع) در این روز‌های کرونایی است. وی درباره شرایط برپایی هیأت جوادالائمه در این روز‌های کرونایی، گفت: امسال نیز با توجه به شرایط خاصی که بر عزاداری‌ها حاکم شده است، ما هم تصمیم گرفتیم هیأت را در شرایط متفاوت و با محدودیت‌هایی برپا کنیم به طوری که مستمعین با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی به عزاداری می‌پردازند و از سوی دیگر مدت زمان مراسم دهه نخست امسال را به شکل قابل توجهی کاهش دادیم تا به امید خدا و عنایت آقا عبدالله حسین (ع) همه شیعیان از شر بیماری کرونا خلاص شوند.
وی در پایان درباره هیأت جوادالائمه گفت: همان‌طور که میدانید این هیأت یکی از قدیمی‌ترین هیأت‌های تهران است که همچنان در طول سال به طور هفتگی برپا می‌شود و سالیان سال پیرغلامان حسینی مشغول نوکری بودند و در ادامه هم جوانان در کنار پیرغلامان پرچم این هیأت را بالا نگه داشته‌اند. بی‌انصافی است که در اینجا یادی از پیرغلامانی نکنیم که طی ۹۰ سال نگذاشتند پرچم هیأت جوادالائمه زمین بماند و اکنون دیگر در بین ما نیستند؛ از این میان می‌توان به پیرغلامانی، چون حاج‌میرزا رحمان حسنی‌پارسا، مداح حاج‌حسین صفابخش، حاج‌علی طهرانی، مداح حاج‌باقر آهنی‌زاده، مداح حاج‌محمدعلی اسلامی، حاج‌جعفر کمالیان، حاج‌علی‌محمد خوانی، مداح حاج‌عباس داورپور، حاج‌اکبر راوری، حاج‌علی مرتضوی، حاج‌علی غفوری، مداح حاج‌سیدمحمود موسوی، حاج‌حسین کشتکار، مداح و شاعر قدیمی حاج‌حسن اسدالله‌زاد، حاج‌ابرمحمد خوانی و حاج هاشم عبداللهی اشاره کرد و مسلما پیرغلامان دیگر که شاید ذکر نام این عزیزان از قلم افتاده باشد که بابت این موضوع حلالیت می‌طلبم.
انتهای پیام/
منبع: وطن امروز
اخبار مرتبط
ارسال نظر
