بررسی واقعه قتل عثمان در گفتگو با حجت الاسلام محسنی؛
هفته‌ای که گذشت ایام قتل عثمان و رسیدن حضرت علی (ع) به خلافت ظاهری بود، مخالفین عثمان میوه نرسیده را چیدند چراکه عثمان سن بالایی داشت و اگر قاتلان او نبودند به مرگ طبیعی از دنیا می‌رفت و از آنجا که مطرح‌ترین گزینه بعد از او حضرت علی (ع) بود، خواه ناخواه خلافت به او می‌رسید.
هفته‌ای که گذشت ایام قتل عثمان و رسیدن حضرت علی (ع) به خلافت ظاهری بود، این حادثه تاریخی که در دل خود ابهامات فراوانی دارد همواره مورد پرسش و تعملات جدی اندیشمندان قرار داشته است. حجت الاسلام مصطفی محسنی، پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام در گفتگو با سدید، ابهامات واقع در این حادثه را ناشی از جعلیات دانست و گفت: حضرت علی (ع) ۲۵ سال بعد از رحلت رسول خدا (ص) به خلافت ظاهری رسیدند. این قتل و ماجرای خلافت حضرت ابهاماتی به وجود آورده که ناشی از کثرت فراوان جعل‌های تاریخی است. خیلی‌ها در طول تاریخ بار خود را از قتل عثمان بسته اند از جمله بنی امیه.
وی ادامه داد: در زمان بنی امیه دو سبک از گزارش‌ها جعل می‌شد، یک دسته از گزارش‌ها بر ضرر اهل بیت و دسته دیگر بر نفع دشمنان حضرت علی (ع) نوشته می‌شد. در زمان معاویه تلاشی صورت گرفت تا با گزارش‌های جعلی به دشمنان اهل بیت بدهند. معاویه دستور داده بود که هر حدیثی که در مدح حضرت علی (ع) وجود دارد مقابل آن برای دشمنان حضرت ساخته شود؛ لذا این جریان تاریخی در تلاش بود تا هم ارزش اهل بیت را کم کند و هم ارزش دشمنان حضرت را زیاد کند. جریان دشمن حتی به منتسبان حضرت هم رحم نکرده و آنان را تخریب می‌کرد. یکی از تلاش‌های دشمن اختلاف نمایی میان حضرت علی (ع) با امامین حسنین و حضرت زهرا (س) بود.
محسنی تصرح کرد: خود واقعه قتل عثمان به نظر ریشه در باند بازی بنی امیه دارد. عثمان عناصری از بنی امیه را در شهر‌ها گمارده بود که به صورت آشکار دستورات اسلام را به سخره می‌گرفتند. این أمر باعث شد که مردم گروه گروه به مدینه می‌آمدند برای اعتراض به این وضعیت. عثمان عزل این کارگزار هارا پذیرفت، اما این‌ها هنگام برگشت با پیکی برخورد کردند که به کارگزار دستور داده بود که معترضین را بکش، این دسته عصبانی برگشته و خانه اورا محاصره کردند. آن‌ها آب را بر روی خانه وی بسته و اهل خانه را محاصره کرده بودند. در این شرایط روایت‌هایی وجود دارد که حضرت علی (ع) در این فضا کمک کرده و آب به خانه عثمان می‌رساند.
این پژوهشگر تاریخ با اشاره به اینکه در ماجرای محاصره خانه عثمان سه دسته گزارش وجود دارد، این رویداد را رتشرح کرد و گفت: یکی از گزارش‌های بسیار رایج آن است که امام حسن (ع) در دفاع از عثمان حتی زخمی شد و کار به جایی نرسید تا آنجا که مهاجمین عثمان را کشتند. یکی از جعلیات تاریخی در همین جا است که می‌گوید حضرت علی (ع) برخورد فیزیکی با امام حسن (ع) کردند. سری دوم گزارش‌ها حاکی از آن است که حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) را فرستادند برای دفاع از اعضای خانه. یک سری گزارش‌های دیگر هم وجود دارد که حضرت علی (ع) حتی به مهاجمین کمک کرد. اصل این مطلب که حضرت به عثمان کمک کرده تا خلیفه کشی نشود سند ضعیفی دارد. راویان موجود در این سلسله سند‌ها طبق نگاه خود اهل سنت هم ضعیف هستند. در بعضی از این جعلیات وارد شده که حضرت علی (ع) در دفاع از عثمان به محمد بن طلحه فحش داده و امام حسن را مضروب کرد که این‌ها در شأن حضرت نیست، این‌ها خود دلیلی بر جعل این اسناد است. به عبارت دیگر این گزارش‌ها هم از لحاظ سندی و هم از لحاظ مضمون ضعیف و خدشه دار هستند.
محسنی در تبیین نوع نگاه صحیح به مسئله گفت: عجیب است که این گزارش مخدوش بسیار مشهور شده، اما گزارش دیگری که سند صحیحی دارد مشهور نشده است. حضرت علی (ع) طبق نقلی صحیح می‌فرمایند که نه کمک می‌کنم و نه با طرفین کاری دارم. اهل سنت در کتاب تاریخ مدینه می‌گویند که حضرت می‌گوید من کاری با عثمان ندارم بلکه اهل خانه را در پناه خودم می‌گیرم که به اشخاص بی گناه ظلمی نشود. علامه امینی هم در کتاب شریف الغدیر روایاتی را در جلد ۹ نقل می‌کنند که اثبات می‌کند این روایات در خصوص کمک حضرت علی (ع) برای کمک به عثمان جعلی است. به نظر باید همه این‌ها را در کنار هم دید. حضرت علی (ع) می‌فرماید اگر در کشتن عثمان شرکت می‌کردم قاتل بودم و اگر ممانعتشان می‌کردم یارای او بودم. از نظر حضرت علی (ع) طرفین قضیه هر دو بر راه صحیح نبودند. اما دلیل اینکه گزارش کمک حضرت علی (ع) به عثمان، آنقدر شهرت یافته این است که جاعلان آن تلاش وافری برای گسترش آن داشته اند.
وی با اشاره به حوادث بعد از قتل عثمان گفت: بعد از قتل عثمان عده‌ای از مردم به در خانه حضرت امدند و تقاضا داشتند که خلافت را بر عهده بگیرد. ایشان در ابتدا اکراه داشتند و فرمودند که اگر من وزیر باشم بهتر است تا امیر.
این پژوهشگر تاریخ تشریح کرد: در خصوص عثمان به نظر چیزی که مغفول مانده سن وی است. سن او به قدری زیاد بود که اگر عثمان را نمی‌کشتند مقدار زیادی زنده نمی‌ماند. حضرت مخالف این قتل بود چراکه می‌دیدند که بهانه به دست عده‌ای می‌دهد. جنگ جمل و جنگ صفین به اسم خونخواهی عثمان شکل گرفت و حتی جنگ با خوارج هم از دل جنگ صفین درآمد. اگر مهاجمین این کار را نمی‌کردند نارضایتی شدت گرفته خود موجب می‌شد که حضرت بعد از عثمان خلیفه شود. باید توجه کنید خلیفه دوم در شورای شش نفره هرچند پنج رقیب برای حضرت قرار داد، اما همه می‌دانستند که دو نفر جدی هستند لذا بعد از عثمان، ذهن‌ها خواه نا خواه به سمت حضرت علی (ع) می‌رفت. مخالفین عثمان میوه نرسیده را چیدند لذا حضرت علی (ع) ابتدا مخالفت کردند. حضرت می‌فرمایند که: «ما با حادثه‌هایی روبرو هستیم که آن را چهره‌ها و رنگ هاست، حادثه‌هایی که دل بر آن استوار و عقل بر آن پایدار نمی‌ماند.» یعنی شما ثابت قدم نیستید و همینگونه هم شد. در خطبه ۹۲ نهج البلاغه مفصل این مسائل مطرح می‌شود که حضرت از آینده خطرناکی خبر می‌دهند. مسئله بعدی انحراف اجتماعی بود که در زمان عثمان رخ داد و آن حاکم شدن بنی امیه بر گرده مردم است. برخی از صحابه احکام اسلام را اصلا رعایت نمی‌کردند؛ لذا کار بسیار دشواری بود که با این مردم دشوار‌تر جلوه می‌کرد.
محسنی در پایان توضیحات خود گفت: باید به این موضوع توجه کنید که اکثر سپاه حضرت را اهل سنت تشکیل می‌دادند. به گونه‌ای که وقتی یکی از فرزندان خلفا به میدان آمد برای جنگ با حضرت، سپاه شعار می‌دادند که خبیث ابن طیب؛ لذا مشکلات حضرت علی (ع) بسیار جدی بود و شاید به خاطر همین ایشان اکراه از پذیرش خلافت داشتند. مسئله آخر هم که باید متذکر شوم بحث دفع اتهام است. یعنی اگر حضرت به صورت جدی خلافت را با اشتیاق می‌پذیرفت متهم جدی قتل عثمان در طول تاریخ می‌شدند. یعنی حضرت علی (ع) که با اکراه خلافت را قبول کرد سه جنگ علیه ایشان صورت گرفت، اگر ایشان با اشتیاق می‌پذیرفت که ده‌ها جنگ بر علیه ایشان صورت می‌دادند و این انسجام اجتماعی مسلمانان را از بین می‌برد.
/انتهای پیام/
ارسال نظر
پرونده ها
