آنچه در عملی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر مهم و حائز اهمیت است؛
آنچه در عملی شدن فریضه امربه‌معروف‌ونهی‌ازمنکر مهم و حائز اهمیت است، مسئله رعایت اولویت‌های آن است؛ مطابق با نص ازجمله مسئولیت‌ها و تعهد‌هایی که بر عهده یک مسلمان گذاشته‌شده، مسئولیت‌های سیاسی اوست. شهید بهشتی در کتاب باید‌ها و نباید‌ها میگوید جامعه اسلامی جامعه هوشیار‌ها و زبان‌دارهاست.
گروه آیین و اندیشه «سدید»؛ مرضیه کمایی: در اسلام مسئولیت داشتن و مسئولیت پذیری یک امر همگانی است و مختص به فرد یا افراد خاص یا حاکمیت نیست و یکایک ملت در برابر همه رویداد‌هایی که در جامعه اتفاق می‌افتد متعهدند و مسئولیت دارند.
متاسفانه آنقدر که نامِ امر به معروف و نهی از منکر به گوشمان خورده کمتر عملی شدن این فرضیه را به طریقی که اسلام رهنمون کرده است به چشم دیده ایم. کسی که میخواهد به نام دین فردی را از کار ناشایستی نهی کند و او را ارشاد کند بدیهی است که باید ببیند در دین برای عمل به این فرضیه چه دستوراتی داده شده است.
همه ما کم و بیش داستانِ معروف برخوردِ امام حسن و امام حسین با پیرمردی که به اشتباه وضو میگرفت را شنیده ایم. این دو امام بزرگوار در کودکی با پیرمردى برخورد کردند که مشغول وضوگرفتن بود، ولى متوجه شدند که او وضو را درست و نیکو نمی‌گیرد، حسنین (براى این‌که آن پیرمرد را آگاه نمایند) با یکدیگر به جروبحث پرداخته و هر کدام به دیگری می‌گفت که وضوى من از تو صحیح‌تر است! سپس به آن پیرمرد گفتند که ما هر دو وضو می‌گیریم و تو بین ما قضاوت کن که کدام‌یک وضویش بهتر است؟! آنگاه بعد از وضو از پیرمرد پرسیدند که کدام‌یک از ما بهتر وضو گرفتیم؟! پیرمرد (که متوجه ماجرا شده بود) گفت: شما هر دو بسیار خوب وضو گرفتید، ولى من پیرمرد نادان بودم که وضوى خوبی نگرفته بودم! (۱)
نمونه‌های بسیاری از رفتار معصومین (ع) در رابطه با این فریضه وجود دارد که بر حفظ آبروی مردم و کرامت انسانی آن‌ها تاکید بسیار دارد. از آنجا که نگه داشتن حرمت مؤمن نیز از حرمت خانه خدا بالاتر است، مسئله امر به معروف و نهی از منکر، به ویژه امر به معروف و نهی از منکرِ کلامی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و همانطور که کنار گذاشتن این فرضیه‌ی مهم طبق نص صریح آیات و روایات خسارات جبران ناپذیری برای جامعه اسلامی به همراه دارد، فهمِ اشتباه آن نیز باعثِ ضایع شدن آن میگردد.
امام علی (ع) با تاکید بر حفظ آبروی افراد میفرمایند: اَلنُّصْحُ بَیْنَ الْمَلَأ تَقْریعٌ. یعنی نصیحت کردن کسی میان مردم خرد کردن شخصیت آن شخص است! (۲)
یک امرِ دلسوزانه!
امر به معروف و نهی از منکر ذاتا یک حرکت دلسوزانه است. طبیعیست که باید با نرم خویی، مهربانی و زبان خوش همراه باشد لذا اگر با داد و بیداد و بی آبرویی و تحقیر همراه شود باعث عکس العمل شدید و موجب وهن اسلام و ابطال رافت اسلامی میگردد. عمدتا زدگی مردم بخصوص جوانان و نوجوانان از دین و خیرخواهی‌های دینداران از همین برخورد‌ها نشات میگیرد.
نبی مکرم اسلام (ص) در همین راستا میفرمایند کسی که امر به معروف میکند، لازم است این وظیفه را با مهربانی و گفتار خوش انجام دهد و با اخلاق و روحیات متفاوت مردمان آشنا باشد و تناسب رفتار با هرکس را خوب رعایت کند. (۳)
و در جایی دیگر نیز میفرمایند کسی که امر به معروف میکند باید خیرخواهِ مردمان و دوست و مهریان نسبت به آنان باشد و غرور و نخوتی از خود نشان ندهد و عقده گشایی شخصی نکند. (۴)
رعایتِ اولویت‌ها
آنچه در عملی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر بسیار مهم و حائز اهمیت است، مسئله رعایت اولویت‌های آن است.
مطابق با نص از جمله مسئولیت‌ها و تعهد‌هایی که بر عهده یک مسلمان گذاشته شده، مسئولیت‌های سیاسی اوست. انسانِ اسلامی باید آگاه باشد که در جامعه‌ای که زندگی میکند چه میگذرد و در صورت مشاهده انحراف، به امر به معروف و نهی از منکر بپردازد.
در روایتی امام صادق (ع) به نقل از حضرت علی (ع) میفرمایند امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید وگرنه خداوند زمامِ امورِ شما را به دست بدترین‌های شما میدهد، آنگاه هر چه دعا کنید مستجاب نمیشود. (۵)
شهید بهشتی در کتاب باید‌ها و نباید‌ها میگوید جامعه اسلامی جامعه هوشیار‌ها و زبان‌دارهاست. جامعه اسلامی جامعه مردم فضول است؛ نه از آن فضول‌هایی بیجا و نه... زبان‌دار به این معنا که بره نیست. جامعه بره‌ها نیست؛ جامعه آدمهاست. آدمی که انتقاد میکند و در کار همه دقت میکند. اما به خاطر چی؟ به خاطر پاسداری از محترم‌ترین چیزها: حق و عدل. حق و عدل از همه کس محترم‌تر است.
پس مهم‌ترین امر به معروف و نهی از منکر از منظر اسلام امر به معروف و نهی از منکرِ حاکم است. به این معنا که اقدام به این امر مهم، ابتدا باید از حاکمیت و اعضای بالای آن و مقاماتِ اصلی هر جامعه و کشور شروع شود؛ که اگر چنین باشد و عدالتِ اسلامی نیز در جامعه برقرار باشد، ارشادِ مردم عادی نیز نتیجه بخش است.
اگر عدالت درست اجرا بشود و تمامی جامعه در شهر‌ها و روستا‌ها به تمامی حقوقشان دست پیدا کنند و از تربیت و آگاهی لازم برخوردار بشوند، خود به خود به عمل به احکام رغبت پیدا میکنند. چنانچه امیرالمونین (ع) فرمود که العدل حیاه الاحکام یعنی اجرای عدالت سبب زنده ماندن و عملی شدن احکام است. (۶)
پس اگر جامعه‌ای در اجرای قسط قرآنی و عدالت اسلامی، موفقیت چندانی کسب نکرده باشد، نمیتواند صرفا با شماری دختر و پسرِ جوان و جاهل با تندی برخورد کند و از حکومت دینی دلسردشان کند!
متاسفانه کشور ما به جهت عدم اولویت بندی و گاهی اوقات به فراموشی سپردن فرضیه امر به معروف و نهی از منکر دچارِ خسران فراوانی شده... در آیات و روایات زیادی به ویرانی‌هایی که به جهت فراموشی این فریضه مهم بوجود می‌آید اشاره شده است که همگی برای پندگیری انسانِ مسلمان و حاکمیت‌هایی است که نام اسلام را بر خود نهاده اند.
۱_بحارالانوار، ج. ۴۳، ص. ۳۱۹،
۲_غررالحکم، ص. ۳۲۲،
۳_بحارالانوار، ج. ۱۰۰، ص. ۸۳_۸۴،
۴_بحارالانوار، ج. ۱۲، ص. ۸۴،
۵_مستدرک، ج. ۱۲، ص. ۱۷۹_۱۸۰،
۶_ غرر الحکم، ج. ۱، ص. ۱۷
متاسفانه آنقدر که نامِ امر به معروف و نهی از منکر به گوشمان خورده کمتر عملی شدن این فرضیه را به طریقی که اسلام رهنمون کرده است به چشم دیده ایم. کسی که میخواهد به نام دین فردی را از کار ناشایستی نهی کند و او را ارشاد کند بدیهی است که باید ببیند در دین برای عمل به این فرضیه چه دستوراتی داده شده است.
همه ما کم و بیش داستانِ معروف برخوردِ امام حسن و امام حسین با پیرمردی که به اشتباه وضو میگرفت را شنیده ایم. این دو امام بزرگوار در کودکی با پیرمردى برخورد کردند که مشغول وضوگرفتن بود، ولى متوجه شدند که او وضو را درست و نیکو نمی‌گیرد، حسنین (براى این‌که آن پیرمرد را آگاه نمایند) با یکدیگر به جروبحث پرداخته و هر کدام به دیگری می‌گفت که وضوى من از تو صحیح‌تر است! سپس به آن پیرمرد گفتند که ما هر دو وضو می‌گیریم و تو بین ما قضاوت کن که کدام‌یک وضویش بهتر است؟! آنگاه بعد از وضو از پیرمرد پرسیدند که کدام‌یک از ما بهتر وضو گرفتیم؟! پیرمرد (که متوجه ماجرا شده بود) گفت: شما هر دو بسیار خوب وضو گرفتید، ولى من پیرمرد نادان بودم که وضوى خوبی نگرفته بودم! (۱)
نمونه‌های بسیاری از رفتار معصومین (ع) در رابطه با این فریضه وجود دارد که بر حفظ آبروی مردم و کرامت انسانی آن‌ها تاکید بسیار دارد. از آنجا که نگه داشتن حرمت مؤمن نیز از حرمت خانه خدا بالاتر است، مسئله امر به معروف و نهی از منکر، به ویژه امر به معروف و نهی از منکرِ کلامی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و همانطور که کنار گذاشتن این فرضیه‌ی مهم طبق نص صریح آیات و روایات خسارات جبران ناپذیری برای جامعه اسلامی به همراه دارد، فهمِ اشتباه آن نیز باعثِ ضایع شدن آن میگردد.
امام علی (ع) با تاکید بر حفظ آبروی افراد میفرمایند: اَلنُّصْحُ بَیْنَ الْمَلَأ تَقْریعٌ. یعنی نصیحت کردن کسی میان مردم خرد کردن شخصیت آن شخص است! (۲)
یک امرِ دلسوزانه!
امر به معروف و نهی از منکر ذاتا یک حرکت دلسوزانه است. طبیعیست که باید با نرم خویی، مهربانی و زبان خوش همراه باشد لذا اگر با داد و بیداد و بی آبرویی و تحقیر همراه شود باعث عکس العمل شدید و موجب وهن اسلام و ابطال رافت اسلامی میگردد. عمدتا زدگی مردم بخصوص جوانان و نوجوانان از دین و خیرخواهی‌های دینداران از همین برخورد‌ها نشات میگیرد.
نبی مکرم اسلام (ص) در همین راستا میفرمایند کسی که امر به معروف میکند، لازم است این وظیفه را با مهربانی و گفتار خوش انجام دهد و با اخلاق و روحیات متفاوت مردمان آشنا باشد و تناسب رفتار با هرکس را خوب رعایت کند. (۳)
و در جایی دیگر نیز میفرمایند کسی که امر به معروف میکند باید خیرخواهِ مردمان و دوست و مهریان نسبت به آنان باشد و غرور و نخوتی از خود نشان ندهد و عقده گشایی شخصی نکند. (۴)
رعایتِ اولویت‌ها
آنچه در عملی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر بسیار مهم و حائز اهمیت است، مسئله رعایت اولویت‌های آن است.
مطابق با نص از جمله مسئولیت‌ها و تعهد‌هایی که بر عهده یک مسلمان گذاشته شده، مسئولیت‌های سیاسی اوست. انسانِ اسلامی باید آگاه باشد که در جامعه‌ای که زندگی میکند چه میگذرد و در صورت مشاهده انحراف، به امر به معروف و نهی از منکر بپردازد.
در روایتی امام صادق (ع) به نقل از حضرت علی (ع) میفرمایند امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید وگرنه خداوند زمامِ امورِ شما را به دست بدترین‌های شما میدهد، آنگاه هر چه دعا کنید مستجاب نمیشود. (۵)
شهید بهشتی در کتاب باید‌ها و نباید‌ها میگوید جامعه اسلامی جامعه هوشیار‌ها و زبان‌دارهاست. جامعه اسلامی جامعه مردم فضول است؛ نه از آن فضول‌هایی بیجا و نه... زبان‌دار به این معنا که بره نیست. جامعه بره‌ها نیست؛ جامعه آدمهاست. آدمی که انتقاد میکند و در کار همه دقت میکند. اما به خاطر چی؟ به خاطر پاسداری از محترم‌ترین چیزها: حق و عدل. حق و عدل از همه کس محترم‌تر است.
پس مهم‌ترین امر به معروف و نهی از منکر از منظر اسلام امر به معروف و نهی از منکرِ حاکم است. به این معنا که اقدام به این امر مهم، ابتدا باید از حاکمیت و اعضای بالای آن و مقاماتِ اصلی هر جامعه و کشور شروع شود؛ که اگر چنین باشد و عدالتِ اسلامی نیز در جامعه برقرار باشد، ارشادِ مردم عادی نیز نتیجه بخش است.
اگر عدالت درست اجرا بشود و تمامی جامعه در شهر‌ها و روستا‌ها به تمامی حقوقشان دست پیدا کنند و از تربیت و آگاهی لازم برخوردار بشوند، خود به خود به عمل به احکام رغبت پیدا میکنند. چنانچه امیرالمونین (ع) فرمود که العدل حیاه الاحکام یعنی اجرای عدالت سبب زنده ماندن و عملی شدن احکام است. (۶)
پس اگر جامعه‌ای در اجرای قسط قرآنی و عدالت اسلامی، موفقیت چندانی کسب نکرده باشد، نمیتواند صرفا با شماری دختر و پسرِ جوان و جاهل با تندی برخورد کند و از حکومت دینی دلسردشان کند!
متاسفانه کشور ما به جهت عدم اولویت بندی و گاهی اوقات به فراموشی سپردن فرضیه امر به معروف و نهی از منکر دچارِ خسران فراوانی شده... در آیات و روایات زیادی به ویرانی‌هایی که به جهت فراموشی این فریضه مهم بوجود می‌آید اشاره شده است که همگی برای پندگیری انسانِ مسلمان و حاکمیت‌هایی است که نام اسلام را بر خود نهاده اند.
۱_بحارالانوار، ج. ۴۳، ص. ۳۱۹،
۲_غررالحکم، ص. ۳۲۲،
۳_بحارالانوار، ج. ۱۰۰، ص. ۸۳_۸۴،
۴_بحارالانوار، ج. ۱۲، ص. ۸۴،
۵_مستدرک، ج. ۱۲، ص. ۱۷۹_۱۸۰،
۶_ غرر الحکم، ج. ۱، ص. ۱۷
/انتهای پیام/
اخبار مرتبط
ارسال نظر
مهاجر مهمان نیست!
خانواده در حاشیه خانه مدرن!
میلیاردرها برای سرنوشت ما تصمیم می‌گیرند
دانش‌آموزان را تبدیل به عدد نکنیم
چرا آمریکا بر طبل نظامی‌گری می‌کوبد؟
منفعت و قدرت، شکاف‌های قومی در کشور را فعال میکند
«بسیج» هنوز هم دارویی برای جامعه ایران است
«شکاف خلاقیت» دانش‌آموز مصرف‌گرا تحویل جامعه میدهد
کودکان فلسطینی را بکشید تا به من رأی بدهند!
پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها؛ بیایید کمک!
غزه؛ تراژدی غمبار انسانیت
بحران ازدواج مهم‌تر از کاهش نرخ فرزندآوری!
مقاومت فرهنگی در مواجهه با جهانی‌سازی در سطح اقوام ما جاری است
یک قدرت جدید و باورنکردنی
سرمایه‌داری برای خنثی‌کردن دیگران به خرده‌فرهنگ‌ها اجازه هویت‌یابی میدهد
خنجر یمنی روی گلوی استعمار!
رویکرد نمایشی در سیستم «سنجش» نظام آموزشی کشور!
مسلمانان در این زمینه عقب‌نشینی نمی‌کنند
یهود، مشکل اروپا بود
بلای قرن جدید!
پرونده ها
