سرویس «تعلیم و تربیت سدید» - محمود کوهستانی: ۷ دی ۱۳۵۸ سازمان نهضت سواد آموزی با فرمان امام خمینی(ره) تشکیل شد. این نهضت به منظور آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان و نیز کودکانی که به مدرسه دسترسی ندارند (مناطق محروم) تشکیل گردید که امسال چهلمین سال تشکیل نهضت سواد آموزی است.
بعد از گذشت سال های متمادی با تصویب قانون اجباری کردن تحصیلات تا پایه نهم، میزان کسانی که تحت پوشش آموزش و پرورش قرار گرفتند افزایش پیدا کرد و به تبع آن شاهد ترک تحصیل کمتری بودیم. اما با وجود تغییرات گسترده در نظام آموزشی کشور و عوامل مختلف فرهنگی، فردی، سیستمی و اقتصادی ترک تحصیلات و بازماندگی از تحصیل افزایش یافت تا جایی که طبق آمار مرکز پژوهش های مجلس کودکان بازمانده از آموزش و ترک تحصیل را روی هم رفته ۹۳۳,۹۴۹ تن اعلام کرد که از این تعداد شمار بازماندگان از تحصیل ۶۹۶,۳۹۹ نفر و شمار دانش آموزان ترک تحصیلی ۲۳۷,۵۵۰ نفر اعلام شده است.
عوامل موثر بر ترک تحصیل کودکان با عوامل کلان بیرون و درونی نظام آموزشی ارتباط دارد. بدیهی است نظام آموزشی مستقل از ساختارهای کلان اقتصادی و اجتماعی نیست و به صورت مستقل عمل نمی‌کند و خود متاثر از این ساختارهاست. خبرنگار فرهنگ «سدید» به مناسبت هفته نهضت سوادآموزی به بررسی عوامل متعدد ترک تحصیل دانش آموزان در گفتگوی تفضیلی با علیرضا شریفی یزدی جامعه شناس پرداخته است که در زیر می خوانید:
علیرضا شریفی یزدی گفت: ترک تحصیل دانش آموزان را به سه عامل می توان دسته بندی کرد: عامل فردی، عامل خانودگی و عامل اجتماعی. اولین نکته فردی در ترک تحصیل به عدم پیشرفت فرد برمی گردد که دانش آموز ذهن فعال و پویایی ندارد پیشرفت نمی کند. دومین مورد عدم علاقه به آموزش است که به علائق فرد نقش دارد اگرچه فضا و نحوه برخورد مدرسه با دانش آموزان به تشویق و یا ترک تحصیل فرد و افزایش و کاهش علاقه او می انجامد. سومین عامل فردی، کار است. اگر دانش آموز کاری را پیدا کند درصد امکان ترک تحصیل در آن بیشتر می شود.
وی ادامه داد: عامل دوم خانواده است. خانواده ها و والدینی که سواد پایینی دارند باعث می شوند فرزندان آن ها علاقه و رقبت چندانی به ادامه تحصیل نداشته باشند. بالعکس خانواده هایی که تحصیلات بالایی دارند فرزندان آن ها میل بیشتری به ادامه تحصیل دارند.
آشفتگی و درگیری در خانواده میل به تحصیل را کاهش می‌دهد
این جامعه شناس افزود: نکته بعدی در عامل خانوادگی، مقوله آشفتگی است. در خانواده هایی که تنش و درگیری بین والدین یا فرزندان بیشتر است امکان ترک تحصیل فرزندان بیشتر خواهد بود.
شریفی عنوان داشت: با توجه به پژوهش های انجام شده در خانواده های تک سرپرست، میزان ترک تحصیل فرزندان آن ها بیشتر است یا خانواده هایی که فرزند نان آور خانه بوده فرزندان از ادامه تحصیل محروم می شوند یا خانواده هایی که سرپرست ناتنی دارند امکان ترک تحصیل در ان ها بیشتر است. همچنین خانواده های گسسته که طلاق در ان ها رخ می دهد در هر مقطع تحصیلی امکان ترک تحصیل فرزندان افزایش می یابد.
وی با بیان اینکه خانواده هایی که از نظر اقتصادی ضعیف هستند و والدین در تامین نیازهای اولیه فرزندان دچار مشکل هستند امکان ترک تحصیل در آن ها بیشتر است، همچنین در خانواده های پرجمعیت این اتفاق رخ می دهد.
تغییر محل زندگی و آسیب به تحصیل فرزند
این کارشناس اجتماعی اضافه کرد: علاوه بر عامل فردی و خانوادگی عامل اجتماعی تاثیر زیادی بر تحصیل فرزند می گذارد و نقش زیادی در زندگی دارد. گاهی اوقات خانواده به دلایل متفاوت به اجبار به تغییر محل سکونت از روستا به شهر یا از شهرهای کوچه به شهرهای بزرگ می شوند و این جابجایی معمولا در حاشیه شهرها رخ می دهد که فرزندان این خانواده ها نمی توانند در مدارس مناسب ثبت نام کنند و خیلی سریع جذب کار می شوند مانند کودکان کار که به صورت غیرقانونی در شهر وجود دارند که نهایتا منجر به ترک تحصیل کودک می شود. در این موضوع قرار گرفتن در مسیر اعتیاد یا گروه های بزه‌کاری در دوران نوجوانی و جوانی جزء عوامل نقش آفرین در ترک تحصیل فرزندان است.
ساختار آموزشی محفوظات پرور به جای معلومات پرور
شریفی یزدی ساختار نظام اموزشی را یک عامل مغفول دانست و گفت: نظام آموزشی ما از ساختار معلم محور برخوردار است و به خلاقیت دانش آموزان توجه نمی شود. ساختار آموزشی محفوظات پرور به جای معلومات پرور باعث می شود فرزندان از درس و مطالعه دور شده وعلاقه ای به ادامه تحصیل نداشته باشند. همچنین شیوه برخورد معلمین با دانش آموزان و شیوه اولیای مدرسه می تواند از انگیزه های بسیار مهم در ترک تحصیل دانش آموزان شود. حجم زیاد کتاب های درسی ، سخت گیری والدین برای نمره های بالاتر نیز از عوامل مهم در باعث ترک تحصیل محسوب می شود.
این جامعه شناس تصریح کرد: در سالیان اخیر عامل اقتصادی از موراد بسیار مهم در ترک تحصیل فرزندان شده است. خانواده هایی که به خاطر مسائل مالی نمی توانند تمام هزینه های آموزشی فرزند خود را تامین کنند. فشار مدارس بر واریز هزینه های مدرسه نیز نقش پررنگی را ایفا می کند.
شریفی تاکید داشت: عامل دیگری از ترک تحصیل افراد در دسترس نبودن مدارس از محل زندگی افراد است. در روستاها و شهر های حاشیه ای به دلیل دوری مدارس خانواده ها از تحصیل فرزندان خود ممانعت می کنند. لذا عدم دسترسی مناسب و باکیفیت آموزشی، فشار روانی بر خانواده ها وارد می کند.
عدم جذابیت مدارس و ایجاد دافعه در دانش‌آموز
وی با بیان اینکه گاهی اوقات فرزندان تحت تاثیر گروه های هم سن خود قرار می گیرند و انگیزه درس خواندن را از دست می دهند، گفت: نظام آموزشی ما نظام جذابی نداشته و محیط شاد و لذت بخشی برای دانش آموزان فراهم نمی کند. فرزندان وقتی از مدرسه دور می شوند احساس خوشایندتری دارند، و این خود از عوامل مهم ترک تحصیل است.
این کارشناس جامعه ادامه داد: شیوه ارزیابی در نظام آموزش و پرورش ما بسیار نامناسب است که معطوف به آزمون سراسری دانشگاه ها نیز است که نمونه آن ها در مدارس با شکل آزمون تیزهوشیان، نمونه دولتی، هیئت اُمنایی و امثال اینها برگزار می شود. نکته بعدی این است که برخی مدیران و معلمین دانش آموزان را از آزمون های سراسری می ترسانند و این یک سیستم آموزشی غلط است.
شیوه دفعی-انفجاری در نظام آموزشی وجود دارد
شریفی یزدی با بیان اینکه شیوه ارزیابی در نظام آموزشی ما شیوه خلاقیت‌کُش و دفعی-انفجاری است، اضافه کرد: در سیستم کنکور ما فرد در طی چهار ساعت باید تمام داشته ها و تحصیلات خود را ارائه دهد و این یک اشتباه است که ظرف این مدت سرنوشت فرد تعیین می شود. چنین سبک ارزیابی، میزان ادامه تحصیل افراد را پایین می آورد وامکان ترک تحصیل را افزایش می دهد.
این جامعه شناس عامل دیگر در ترک تحصیل را شیوه تدریس معلمین دانست و گفت: روش های تدریس معلم های ما بصورت معلم محور است. معلم سخن گویی و سخنرانی می کند و دانش آموزان نوت‌برداری و یادداشت می کنند که این باعث خستگی و زدگی فرد شده و انگیزه دانش آموز را کاهش می دهد.
وی با اشاره به اینکه خانواده ها و والدین نباید دانش آموزان را مجبور به درس خواندن کنند و این کار باعث قرار گرفتن فرد در مسیر ترک تحصیل می شود، عنوان داشت: بخش ساختاری آموزش و پرورش، تعدد کتاب های درسی، حجم بالای کتب ها، شیوه تدریس در کلاس و شیوه ارزیابی آموزشی یک نظام فشل، ناقص و ناکارآمد بر کشور تحمیل کرده و آموزش و پرورش را با هزینه های بالا و سرسام آور مواجه کرده است که در نهایت خروجی نامناسبی را به وجود آورده است.
میل افراد به آموزش در آموزشگاه‌های خصوصی
شریفی عامل دیگر ترک تحصیل فرزندان را وجود مراکز آموزشگاه های آزاد خواند و افزود: با وجود آموزشگاه های آزاد که رتبه بالاتری نسبت به مدارس دارند افراد به سمت گذراندن دوره های مختلف از جمله فنی حرفه ای و زبان به سمت این آموزشگاه ها می شوند تا کارآمدی بیشتری داشته باشند و این باعث جدایی دانش آموز از مدارس آموزش و پرورش می شود.
این کارشناس جامعه با اشاره به اینکه در بین عوامل مطرح شده مهمترین عامل در شرایط فعلی مسئله اقتصادی است، افزود: دولت باید عدالت آموزشی در بین استان ها، شهرها، روستاها و مناطق عشایری را رعایت کند و خانواده ها را از نظر مالی در موضوع تحصیل حمایت نماید.
وی در پایان گفت: مقوله عدم امید به آینده مسئله محوری در عرصه تحصیل است. بسیاری از دانش آموزان انگیزه ای برای ادامه تحصیل ندارند و به امید اینکه بسیاری از بستگان آن ها که مدرک تحصیلی بالایی دارند اما در شغل و حرفه ی مناسبی قرار نگرفته، یا بیکار بوده و یا درامد پایینی دارند باعث می شود دانش آموز از تحصیل فاصله بگیرند. لذا این عامل می تواند نسل نو ما را تهدید کرده و به نوعی مقوله ترک تحصیل را به عنوان یک خطر در دستگاه تعلیم و تربیت مطرح نماید.
انتهای پیام/
