به گزارش گروه رسانه و فضای مجازی فرهنگ سدید، حضرت امير خطاب به کوفیان می‌فرماید: دلیل این‌که آن‌ها پیروز می‌شوند، این نیست که حق با آن‌هاست، بلکه به خاطر آن است که آن‌ها براي اجراي حکم باطل حاکمشان سرعت به خرج می‌دهند، اما شما نسبت به حق امامتان  کوتاهی می‌کنید. امام‌ شما امام حق است و به حق دعوت می‌کند، اما شما کندی می‌کنید و به سخنانش گوش نمی‌دهید. او باطل است و آن‌ها را به جهنم دعوت می‌کند، ولی آن‌ها تمام قدرت و توان‌ خودشان را در اختیار او می‌گذارند. روشن است که مزد کارشان را می‌گیرند و پیروز خواهند شد[1].

«مواجهه فعال و مبتکرانه» عبارتی بسیار آشنا برای فعالین انقلابی فضای مجازی که امام خامنه ای به شورای عالی فضای مجازی در اولین بند سیاست های شورا آن را ابلاغ فرمودند. صرف نظر از اینکه آیا تاکنون این گونه مواجهه صورت گرفته است یا خیر بر اساس آنچه در حال حاضر و آینده نزدیک در حال رخ دادن است پرداخته خواهد شد. یک جستجوی ساده در اینترنت نشان می دهد که مهمترین رخداد فضای مجاز ی در دنیا را می توان فناوری اینترنت اشیاء دانست.گرچه فضای مجازی به عنوان یک ابزار بسیار مهم در افزایش بهره وری در عرصه های مختلف به شمار می رود می توان گفت که این فناوری نیز با شبکه سازی بین اشیا مختلف در صدد بالابردن کیفیت زندگی مردم است. تاکنون کاربران مصرف کننده محتوا و خدمات دیجیتال بوده اند  و روندهای آینده به سمت صنایع دیجیتال پیش خواهد رفت و ابزارها و وسایل بسیار زیادی در کنار ساختارهای مکانیکی خود از ماژولهای دیجیتال نیز بهره خواهند برد. «اینترنت اشیاء» در عرصه صنعت تحولات جدیدی را به وجود خواهد آورد. به گزارش موسسه GSMAi تا سال 2020 شبکه های مبتنی بر LPWA[2] 14 برابر شبکه های سلولی رشد خواهند داشت.  همچنین طبق پیش بینی شرکت هواوی تا سال 2025، 100 میلیارد دستگاه به اینترنت اشیا متصل خواهند شد و اقتصاد این صنعت به بیش از 60 تریلیون دلار خواهد رسید. «اینترنت اشیاء» این قابلیت را دارد تا بهره وری را با هزینه های بسیار پایین در صنایع مختلف را افزایش دهد. این همان چیزی است که ایده آل فعالیت های اقتصادی است.

با این توضیحات به فرمایشات حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام که در ابتدای این بخش به آن اشاره شد رجوع می‌کنیم و از ایشان می‌خواهیم تا بتوانیم اوامر امام خامنه‌ای را جامه عمل بپوشانیم.«مواجهه فعال و مبتکرانه» در برابر فناوری «اینترنت اشیاء» نباید مشابه مواجهه در برابر شبکه‌های اجتماعی خارجی تلگرام و اینستاگرام باشد. می‌توان گفت مواجهه‌ای که در برابر این شبکه‌ها صورت گرفته است منفعلانه و تهی از هرگونه ابتکار بوده است.

 پیدایش اینترنت اشیاء:

طبیعی است که فناوری «اینترنت اشیاء» نتیجه مطالعه علومی است که در سال‌های قبل از آن  به بلوغ و عمل رسیده‌اند. می‌توان گفت که عبارت «اینترنت اشیاء» یک عبارت تجاری است تا اینکه یک عبارت بیرون آمده از علوم مختلف باشد و در حقیقت این عبارت در خود مفهوم اینترنت و هر چیزی را به دنبال خواهد داشت. ازآنجاکه این عبارت در مجامع علمی نیز مطرح است در این نوشتار نیز از آن استفاده خواهد شد. «اینترنت اشیاء» را می‌توان نقطه تلاقی علومی چون شبکه‌های سنسوری بی‌سیم ، نرم‌افزار، سخت‌افزار و الکترونیک ، مخابرات و کنترل دانست که در سطوح پیشرفته خود از هوش مصنوعی نیز بهره  می‌گیرد  و در آینده با همگرایی با مباحث مطرح در مطالعات شناختی فضای جدیدی را به وجود خواهد آورد و به‌طورکلی می‌توان گفت که عصاره مطالعات و پیشرفت‌های  صورت گرفته در حدود 70 سال گذشته هست. مباحثی چون «سیستم‌های چند عامله» در هوش مصنوعی و «شبکه‌های سنسوری بی‌سیم» در سال‌های گذشته موردمطالعه قرارگرفته‌اند و محصولاتی نیز مبتنی بر آن‌ها در قبل از معرفی «اینترنت اشیاء» ساخته‌شده  و تنها تفاوت آن‌ها این است که فقط این نام را یدک نکشیده  و  حتی در بستر اینترنت نیز قابلیت کنترل و مانیتورینگ را داشته‌اند. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که در مطالعه «اینترنت اشیاء» باید به علوم دیگری نیز پرداخته شود و جای امیدواری است که به حول و قوه الهی تمامی دانش اینترنت اشیا در کشور مهیا است و توانمندی بالایی در این عرصه وجود دارد. اختراعات بین‌المللی جوانان کشور گوشه‌ای از این توانمندی‌ها است که از دل دانش و علم موجود از مقالات بین‌المللی سر برآورده است. همان‌طور که در ... نشان داده‌شده است تئوری هوش محاسباتی، شبکه‌های امن و بی‌سیم LPWA از مهم‌ترین قسمت‌های این دانش به شمار می‌روند .

شکل  1 تغییر به سمت اینترنت اشیاء.

 با تفضلات خداوند متعال و یاری ائمه در این زمینه‌ها کارهای بسیاری در کشور انجام‌شده است و در این زمینه نه‌تنها فناوری‌هایی در کشور بومی‌شده  بلکه به تولید فناوری در این زمینه پرداخته‌شده است ولی متأسفانه تاکنون به این دانش و توانمندی داخلی توجهی نشده است و حتی مسئولین انقلابی نیز کمترین نگاهی به این توانمندی‌ها نداشته و ندارند.  اما  بسترهای خارجی ارائه‌شده در این خصوص  به صورتی در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌گیرند که  به‌نوعی آن‌ها را به‌نوعی جهل دچار می‌کنند  که به دلیل سادگی استفاده از آن‌ها باعث ایجاد چنین جهلی خواهد شد. برای مثال کسی که می‌خواهد خدمات مبتنی بر «اینترنت اشیاء» را با استفاده از این بسترها ارائه دهد لازم نیست که  در خصوص پروتکل‌های مختلف آن شبکه و نوع ارتباطات آن  اطلاعات دقیقی داشته باشد و همچنین در مورداستفاده از سخت‌افزارها نیز همین حالت وجود دارد که از بیان جزئیات آن در اینجا پرهیز می‌شود. بر همین اساس این بسترها  گسترش بسیار سریعی خواهند داشت و به‌سرعت همه‌گیر خواهند شد. در اینجا دو اتفاق رخ خواهد داد که یکی از بین رفتن استقلال ، ایجاد وابستگی  و به وجود آمدن مخاطرات امنیتی بسیار وسیع و دیگری عدم توجه به تولید فناوری‌های پیشرفته در داخل کشور خواهد بود .

از دیگر ویژگی‌های «اینترنت اشیاء» عدم نیاز به پهنای باند وسیع برای جمع‌آوری داده‌ها است و بنابراین نیاز به ایجاد و یا توسعه زیرساخت‌های خاصی نخواهد داشت و این ویژگی نیز به گسترش  سریع آن کمک خواهد کرد.شبکه‌هایی که  در این اکوسیستم از آن‌ها استفاده می‌شود به شبکه‌های LPWA معروف هستند. این شبکه‌ها دارای مصرف انرژی پایین و پوشش محدوده وسیع هستند. مصرف انرژی کم باعث می‌شود تا مصرف باتری آن‌ها به حداقل برسد. در حال حاضر عموم دستگاه‌های گیرنده/فرستنده موجود در بازار با یک باتری آلکالاین بیش از 2 سال و در بعضی انواع پیشرفته‌تر تا 20 سال کار خواهند کرد [1].

معرفی بستر سیگفاکس[3]:

بسترهای متعددی در خصوص اینترنت اشیاء به وجود آمده‌اند. یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین این بسترها سیگفاکس است که توسط یک شرکت فرانسوی ارائه‌شده است.  

طبق اعلام رسمی این شرکت تاکنون 589میلیون نفر در 32 کشور جهان از خدمات مبتنی بر سیگفاکس استفاده می‌کنند و 2.3میلیون کیلومترمربع تحت پوشش سیگفاکس است [2]. لازم به ذکر است که سیگفاکس فقط خدمات پایه‌ای «اینترنت اشیاء» را ارائه می‌دهد و خدمات توسط دیگر توسعه‌دهندگان به مردم ارائه می‌گردد. درراه حل ارتباطی آن  سعی شده است تا کمترین انرژی مصرفی را داشته باشد که مبتنی بر ارتباط دستگاه و ابر[4] است [2].به این صورت که دستگاه‌ها مستقیماً به خدمات ابری سیگفاکس مرتبط خواهند شد. سیگنال‌های سیگفاکس بر روی هیچ سیگنالی دیگری سوار نیستند و از یک پروتکل بهینه‌شده و فشرده استفاده می‌کنند که به هیچ شبکه دیگری نیز نیاز ندارند. راه‌حلی ارتباطی سیگفاکس مبتنی بر نرم‌افزار است و مدیریت همه داده‌ها بر روی  ابر سیگفاکس ذخیره می‌شوند [3].  گرچه سیگفاکس راه‌حل خود را مبتنی بر نرم‌افزار و ساختارهای ابری می‌داند اما باید گفت که ابزارهایی که می‌خواهند تحت این شبکه کار کنند الزاماً سخت‌افزار و قطعات الکترونیکی را شامل خواهند شد که سیگفاکس تولید آن‌ها را به دیگران سپرده است. در حال حاضر شرکت‌هایی چون بزرگی چون میکروچیپ[5]  و دیگر شرکت‌های سازنده اقدام به تولید و فروش تراشه‌های مبتنی بر  سیگفاکس نموده‌اند و سازندگان کیت‌های توسعه نظیر آردوینو[6] و رسپرپای [7] نیز بوردهای توسعه‌ای آن را ساخته‌اند که ساخت نمونه‌های اولیه را ساده خواهد کرد. برای مثال با استفاده از این بوردهای توسعه‌ای به‌راحتی می‌توان یک سیستم کنترل تهویه متبوع ساخت که البته استفاده از آن‌ها برای کارهای تجاری و تولید انبوه معمولاً مناسب نیست.

برای ساخت سخت‌افزار منطبق با سیگفاکس سه‌راه حل وجود دارد [4]:

استفاده از ماژول‌هایی که توسط سیگفاکس تائید شده‌اند.

استفاده از منابع طراحی که توسط سیگفاکس تائید شده‌اند.

طراحی از ابتدا : در این صورت باید برنامه و ابزار تولیدشده از سیگفاکس تائیدیه بگیرد که با مدولاسیون سیگنال‌های رادیویی و پروتکل‌های سیگفاکس مطابقت دارد . همچنین فقط در خصوص دستگاه‌هایی که در مقیاس بزرگ تولید می‌شوند این تائیدیه صادر خواهد شد و پیشنهاد سیگفاکس این است که از ماژول‌هایی که مورد تائید سیگفاکس هستند استفاده شود تا بازار  بهتری نیز داشته باشند.

 1-بررسی سیگفاکس

بر اساس آنچه گفته شد  بسترهایی مانند سیگفاکس گرچه سهولت و سادگی در ایجاد کسب‌وکار و تولید ابزارهای مبتنی بر اینترنت اشیاء را به دنبال خواهند داشت اما مسائل و مشکلات امنیتی بسیاری را نیز همراه خود خواهند آورد و با همه‌گیر شدن این فناوری دیگر جای جبرانی باقی نخواهد ماند.

در سیگفاکس همه داده‌ها بر روی یک سرویس ابری قرار می‌گیرند و قبل از اینکه این داده‌ها توسط خدمات دهنده مورداستفاده قرار گیرد در سرورهای خارجی ذخیره می‌شوند که بیشترین حجم داده‌های حجیم را در یک سرور خارجی ذخیره کردن کاری اشتباه است. برای مثال اگر یک  شرکت خدمات تهویه مطبوع خدمات هوشمند خود را از طریق بستر سیگفاکس عرضه کند ، حس‌گر دمایی که در یک اتاق قرارگرفته  است ابتدا تمام اطلاعات را بر روی سرور سیگفاکس قرار می‌دهد  و سپس برنامه‌ای که شرکت مذکور تهیه‌کرده است آن مقدار را از روی سرورهای سیگفاکس می‌خواند و مثلاً یک فن یا هر وسیله دیگری را روشن یا خاموش می‌کند و بنابراین  انبوه داده وارد سرورهای خارجی می‌شود. هرچند که چنین چیزی باوجود شبکه‌های اجتماعی خارجی برای مسئولین عادی شده باشد اما از درجه بالای امنیتی برخوردار است.

حلقه بسیار مهمی از این زنجیره ساخت ابزارهای سخت‌افزاری است . همان‌طور که در قسمت قبلی اشاره شد، سیگفاکس شرایطی را ایجاد کرده است که تولیدکنندگان مجبور به استفاده از ماژول‌هایی هستند که سیگفاکس اجازه استفاده از آن‌ها را صادر کرده باشد و این انحصار استقلال و حاکمیت ملی را به‌شدت مخدوش خواهد کرد و وابستگی زیادی را به دنبال خواهد داشت.

امنیت ملی در «اینترنت اشیاء»

اینترنت اشیاء بیشترین مقدار داده‌های حجیم را تولید خواهد کرد. داده‌هایی واقعی که در بستر یک شبکه باند باریک به‌سرعت جابجا می‌شوند و اطلاعات دقیقی در خصوص محتوای موجود در آن‌ها نمی‌توان دریافت کرد. در ادامه به برخی موارد که می‌تواند موجب ایجاد مسائل امنیتی شود اشاره خواهد شد.

4.1-بزرگ‌ترین تولیدکننده داده‌های حجیم درست و تائید شده

همان‌طور که اشاره گردید بیشترین مقدار داده از طریق اینترنت اشیاء جمع‌آوری می‌گردد و به جرت می‌توان گفت که این حجم داده بسیاری از معادلات را بر هم خواهد زد و نسبت به  داده‌های شبکه‌های اجتماعی بسیار بیشتر و مهم‌تر خواهد بود. این داده‌های درست و واقعی از طریق ابزارهای مختلفی نظیر سانسورها و عملگرهای مختلف تولید می‌شوند و ازآنجاکه اینترنت اشیاء در عرصه‌های مختلف نظیر لوازم‌خانگی،بهداشت و سلامت، دستگاه‌های کنترلی اتومبیل، دستگاه‌های ترافیک هوشمند، کشاورزی و بسیاری از عرصه‌های دیگر نقش‌آفرینی مستقیم دارد، بنابراین درصورتی‌که این داده‌ها در دسترس بیگانگان قرار گیرد، دشمن به‌سادگی و با تحلیل‌های هوشمند به تمام اطلاعات خصوصی، رفتارها و موارد استراتژیک دست خواهد یافت. در بسترهایی مانند سیگفاکس اطلاعات ابتدا بر روی فضای ابری این شرکت قرارگرفته و بعدازآن است که صاحب آن داده‌ها می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد! بنابراین داده‌های بسیار زیادی بر روی این فضا قرار می‌گیرد که به‌راحتی قابل سوءاستفاده است. همچنین در این بستر به دلیل حجم عظیم اطلاعات و رمزنگاری آن‌ها دسترسی به محتوای آن‌ها مشکل خواهد بود و علاوه بر این در صورت فراگیر شدن این پلتفرم‌ها  وابستگی شدید و عدم استقلال را نیز شاهد خواهیم بود. شاید در مورد یک نرم‌افزار  رایگان بتوان مردم را قانع کرد که از یک نرم‌افزار رایگان بومی استفاده کنند اما در خصوص ابزارهایی که هزینه‌های بسیار را صرف آن کرده‌اند و در حال استفاده از آن‌ها هستند اقناع آن‌ها به کنار گذاشتن آن محصول و استفاده از محصول داخلی و بومی بسیار مشکل خواهد بود و دشمن با تحلیل‌هایی که با همین ابزار از بازار داخل کشور خواهد داشت در جنگ اقتصادی نیز موفق عمل خواهد کرد. تهدیدات حوزه سلامت ،حمل‌ونقل و انرژی نیز بسیار گسترده و وسیع است که در جای دیگر باید به‌صورت مفصل به آن‌ها پرداخته شود.

راهکار عملیاتی اینترنت اشیاء

وجود مزیت‌های رقابتی یا خلق ارزش در یک محصول برای انتخاب محصول توسط مشتری ضروری است. «اینترنت اشیاء» راه‌حل بسیار مناسبی برای خلق ارزش‌های نوین و موردنیاز مردم است. عرصه‌های بسیار مهم و مختلفی از کشاورزی و صنایع مرتبط با آن گرفته تا خانه‌های هوشمند و سلامت   برای آن وجود دارد . بی‌تردید یک محصول جدید علاوه برداشتن مزیت‌های اصلی محصولات مشابه باید ارزش‌هایی را برای مشتریان خلق کند تا مورد انتخاب قرار گیرد و ازآنجاکه تاکنون فعالیت جدی در حوزه «اینترنت اشیاء» در کشور وجود نداشته است «مواجهه فعال و مبتکرانه » با آن بسیار پراهمیت خواهد بود. در این بخش راه‌حلی برای  «مواجهه فعال و مبتکرانه»ارائه خواهد شد. این راه‌حل، بر اساس نگاه ابزاری به «اینترنت اشیاء» شکل‌گرفته است. در این راهکار با ایجاد یک «پلتفرم اینترنت اشیاء» که دارای ارتباطات کاملی است، ابزاری قوی برای حضور فعال و مبتکرانه و حداکثری مردم فراهم خواهد شد.

ایجاد یک پلتفرم «اینترنت اشیاء» نیازمند زیرساخت‌های پایه‌ای قوی است و ویژگی‌های نوآورانه دیگر باید توسط بخش خصوصی و برنامه نویسان شخص ثالث صورت پذیرد. این پلتفرم باید بستری باشد تا دیگر برنامه‌نویسان بتوانند از محل آن کسب درآمد داشته باشند و درآمد پلتفرم نیز از این محل تأمین خواهد شد. بنابراین مدل درآمدی این پلتفرم به‌صورت B2B تعریف می‌شود و این امر باعث خواهد شد تا پلتفرم کمترین وابستگی مالی به حاکمیت را داشته باشد و همچنین تمامی بازیگران را نیز در نظر گرفته باشد. همچنین برای ارائه برنامه‌های خدماتی در عرصه‌های مختلف نظیر کشاورزی و آموزش و یا دیگر حوزه‌های موردنیاز کشور می‌توان تسهیلات ویژه‌ای را به برنامه نویسان ارائه داد و یا با برگزاری جشنواره‌های برنامه‌نویسی و تشویق‌های لازم مردم را به سمت کسب‌وکار در این حوزه‌های هدایت کرد. نکته قابل‌توجه این است که بسیاری از نیازهای اساسی کشور در حوزه‌های مختلف نظیر کشاورزی، آموزش و تولید دارای پتانسیل بالایی هستند که تاکنون مورداستفاده قرار نگرفته‌اند. طبق آمار منتشرشده توسط شرکت «وری زون[8]» از سال 2014 تا 2015 در حوزه سلامت 26%، مانیتورینگ منزل 50%، انرژی 58%، شهر هوشمند 43%، کشاورزی 33% و حمل‌ونقل 49% اینترنت اشیاء رشد داشته است [5]. گرچه فعالیت‌های موجود در فضای مجازی تقریباً هیچ ارتباطی با قشر کم‌درآمد و متوسط جامعه که مورد تأکید اقتصاد مقاومتی است نداشته است اما  آنچه در پلتفرم موردنظر اصل و اساس قرار می‌گیرد حل نیازهای اساسی مردم به‌وسیله قشر کم‌درآمد و متوسط جامعه است که هم نیازمندی‌های اساسی را رفع خواهد کرد و هم درآمدزایی را برای این قشر اصلی از امت را خواهد داشت.

مراجع

[1] علامه مصباح یزدی -اخلاق و سياست؛ درس‌های اخلاق ماه مبارک رمضان ۱۴۳۸٫، جلسه بیست‌ودو

[2] Low Power Wide Area Network

[3] Sigfox

[4] device-to-cloud

[5] Microchip

[6] Arduino

[7] Raspberry PI

[8] Verizon