سید امیر حسینی
در دهه‌های اخیر بخش قابل توجهی از تفریحات و سرگرمی‌های استفاده شده در جهان اسلام، در غرب و توسط کارخانه‌های غربی به خصوص آمریکایی ساخته شده است و به جهان اسلام راه یافته است. شاید اولین سوال مطرح شده در این خصوص این باشد که آیا چنین تفریحاتی مناسب خانواده‌ها و جوامع اسلامی هست؟ و آیا ساخت و ورود این حجم از تفریحات و سرگرمی‌های غربی بنیاد خانواده را در جهان اسلام تهدید نمی‌کند؟
گروه اجتماعی فرهنگ سدید- سید امیر حسینی: اسلام به عنوان کامل ترین دین، بیشتر موافق فعالیت‌های عملی، فعال، جمعی و متفکرانه است. اما آن چه امروزه به عنوان بازی و سرگرمی توسط بنگاه‌های بزرگ غربی تولید و در جوامع اسلامی توزیع می‌شود، فاقد این گونه فعالیت‌ها می‌باشد؛ بنابراین در ابتدا باید به غنای سرگرمی‌های سالم و ارزشی دینی که ریشه در سنن کشور‌های اسلامی دارد اقدام نمود و سپس از شیوع سرگرمی‌های ساخته غرب درجوامع اسلامی جلوگیری به عمل آورد.
در دهه‌های اخیر بخش قابل توجهی از تفریحات و سرگرمی‌های استفاده شده در جهان اسلام، در غرب و توسط کارخانه‌های غربی به خصوص آمریکایی ساخته شده است و به جهان اسلام راه یافته است. شاید اولین سوال مطرح شده در این خصوص این باشد که آیا چنین تفریحاتی مناسب خانواده‌ها و جوامع اسلامی هست؟ و آیا ساخت و ورود این حجم از تفریحات و سرگرمی‌های غربی بنیاد خانواده را در جهان اسلام تهدید نمی‌کند؟
پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که تهاجم فرهنگی غرب به جهان اسلام به صورت اتفاقی و بدون مطالعه و برنامه ریزی صورت نگرفته است بلکه حاصل یک سیاست گذاری فرهنگی و اقتصادی بسیار پیچیده و چندین ساله است. طبق آمار‌های ارئه شده بعد از تسلیحات، بزرگترین تولید صادراتی در ایالات متحده مربوط به بازی و سرگرمی است. پس این امر نشان می‌دهد در بازی‌ها و سرگرمی‌های وارد شده به کشور‌های اسلامی جدای از اهمیت اقتصادی باید، محتوای آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد چرا که غرب از طریق بازی و سرگرمی به سهولت فرهنگ مصرف گرایی، ابتذال و سبک زندگی غربی را تبلیغ و ترویج می‌نماید.
در قرون اخیر که مسلمانان گرایش زیادی به زندگی با سبک و سیاق غربی دارند و می‌کوشند تا هر چه بیشتر به غربی‌ها شباهت یابند، بدون هیچ گونه توجه به محتوا و رسالت آن، مصرف کننده بازی‌ها و سرگرمی‌هایی هستند که در جهان غرب و بر اساس سلایق آن‌ها ساخته شده و به عنوان تفریح و سرگرمی مدرن به مسلمانان شناسانده می‌شود؛ بنابراین بدون نظارت، خانواده‌ها نمی‌توانند به آسانی چه در خانه و چه بیرون خانه به کنترل فرزندانشان بپردازند و آن‌ها را از آسیب‌های حاصل از بازی با سرگرمی‌های غربی و تأثیر آن بر سبک زندگی آن‌ها حفظ نمایند.
در گذشته انسان‌ها راه‌های گوناگونی برای سرگرم کردن خود و اطرافیان‌شان می‌یافتند که در ضمن آن هم به تفریح می‌پرداختند و هم نوعی فعالیت اجتماعی انجام می‌دادند. متأسفانه امروزه خانواده‌ها مسئولیت تفرح و سرگرم کردن فرزندان را از دوش خود برداشته و به کارخانه های بزرگ غربی محول کرده اند و افراد طناز نیز به صورت خودخواسته و داوطلبانه، توانایی در سرگرم کردن دیگران را به تولیدکنندگان بیگانه واگذار کرده اند.
باید به یک واقعیت تلخ اذعان داشت که در جهان کنونی مسئله تفریح و سرگرمی غیر قابل تفکیک از مسئله رسانه‌های جمعی می‌باشد. یک شکل تفریح در جهان غرب متداول شده است و متأسفانه به جوامع مسلمان نیز در حال سرایت است که رسانه‌ها برای ترویج اهداف خاص خود اقدام به جداسازی و تفکیک داوطلبانه در بین افراد خانواده کرده اند به عنوان مثال در یک خانواده، فرزندان در یک اتاق سرگرم انجام بازی‌های رایانه‌ای هستند، پدر در حال دیدن برنامه‌های تلویزیون که ممکن است اخبار، فیلم و یا فوتبال باشد و مادر هم در فضای مجازی و جستجو در صفحات وب است و یا توسط تلفن در حال صحبت با دوستان و اقوام می‌باشد. بدین ترتیب خانواده از یکدیگر دور هستند به این امر تفکیک مخاطبین گفته می‌شود که توسط رسانه‌ها و کاملا هدفمند انجام می‌پذیرد. در حالی که در قدیم همه افراد خانواده در کنار یکدیگر به تفریح می‌پرداختند و همه با هم سرگرم می‌شدند و یا بازی می‌کردند.
بدین ترتیب در حال حاضر آنچه برای مسلمانان ضروری به نظر می‌رسد یافتن راه‌های مناسب جهت تولید و رواج بازی و سرگرمی‌های بومی و سنتی آن‌ها هست تا از این طریق هم تولید کنند باشند و از منافع اقتصادی آن بهرمند شوند و هم از تأثیر فرهنگ غربی جلوگیری نمایند. اگر قرار است مردم از بازی یا تفریحی خاص استفاده نمایند خود آن را بر اساس فرهنگشان طراحی کنند و بسازند. یکی از تفریحات در گذشته قصه گویی بود که البته هنر پر ارجی به حساب می‌آمد و در هر خانواده معمولا بزرگتر‌ها مسئولیت آن را به دوش می‌کشیدند، اما شاهد آن هستیم که اکنون قصه گویی از میان خانواده‌ها رخت بربسته، ابتدا توسط کتاب کنار گذاشته شد و پس از آن نیز رسانه‌های الکترونیک داستان‌های خاص را برای تمام جهان پخش کردند و در حال حاضر کمتر پدر بزرگ یا مادر بزرگی یافت می‌شود که برای نوه هایشان قصه بگوید هر چند که بچه‌ها هم دیگر ذوق شنیدن قصه را ندارند.
باید توجه داشت که مسلمانان در طول قرون متمادی توانستند ادبیاتی غنی از هنر‌های گوناگون را تولید کنند که همه آن‌ها می‌تواند سازنده و فکورانه بوده و در عین حال براى خانواده و اجتماع، مفید باشد. استفاده از این هنر‌های به عنوان یک سرگرمی مفید در جامعه سبب کم رنگ شدن مصرف محصولات تولید شده غرب می‌شود که هم از لحاظ اخلاقی و هم از نظر ارزشى مشکل ساز است. تمدن اسلامی سال‌ها به طور فعال، ادبیاتى غنى از هنرهاى تزئینى، بازیگرى، صدا و تصویر و... را تولید کرده که هر کدام از آن‌ها می‌تواند به تنهایی عنوان یک سرگرمى سالم و ارزشی و مورد قبول را یدک بکشد و به جرأت می‌توان گفت: استفاده از آن‌ها بهتر از صرف وقت براى محصولات تولید شده صنایع بیگانگان است که از لحاظ اخلاقى و ارزشی بسیار مضر می‌باشد. تولید سرگرمی مى تواند خلاقیت و تعهد منطقه اى و محلى را به نفع خانواده و اجتماع به کار گیرد به نحوى که در داخل و خارج از خانه، پیر و جوان یک بار دیگر یاد بگیرند که چگونه خود و دیگران را سرگرم کنند، البته نه به این معنى که راه جدیدى براى اتلاف وقت پیدا کنند بلکه به معنى یافتن مجدد ساختارهایى فکرى و اجتماع محور براى تعامل که اساسا ریشه در ارزش هاى سنتى دارد.
به هر ترتیب شاید با استفاده از راهکار‌های مختلف به توان از رونق بازی و سرگرمی‌های تولیدکنند‌های بزرگ غربی که اخلاق و ارزش‌های والای اسلامی را هدف قرار دادند، کاست.
یکی از راه‌های مقابله با بازی‌های وارداتی، پرداختن به اشکال مختلف بازی و سرگرمی‌های قدیمی و بومی در کشور‌های اسلامی است و پررنگ کردن آن‌ها و رونق بخشیدن به آن‌ها است.
راه دیگر جلوگیری از مصرف زدگی و مصرف محوری است. به این صورت که از کنار این گونه بازی‌ها و سرگرمی‌ها که مروج فرهنگ غربی است به سادگی عبور کنیم و از خرید آن‌ها جلوگیری کنیم.
راه دیگر برنامه ریزی جهت نزدیک کردن اعضای خانواده و جامعه به یکدیگر و جلوگیری از شکست‌ها و فاصله‌های میان نسل‌ها در خانواده و جامعه است به گونه‌ای که بچه‌ها در کنار پدران و پدربزرگ ها و دختران در کنار مادران و بزرگتر هایشان و همه کنار هم به بازی و تفریح بپردازند نه اینکه هر گروه سنی تفریحی مجزا و مخصوصی داشته باشد؛ و راه دیگر استفاده از هنر‌های اسلامی به عنوان یک سرگرمی سالم و بالا بردن جذابیت آن‌ها برای جوان مسلمان جهت بنای مجدد ساختارهایى فکرى و اجتماع محور که اساساَ ریشه در ارزش هاى سنتى و اسلامی دارد؛ و در پایان برای ترویج این راهکار باید همت کنیم و آن را سرلوحه برنامه تفریحی خود قرار دهیم و برای احیاء آن از همه دستگاه‌ها کمک بخواهیم و به عنوان یک شعار اجتماعی در بین همه طبقات نشر دهیم که یک تفریح خوب بهتر است خانوادگی باشد. تا بتوانیم بسیاری از مشکلات اجتماعی را در سایه آن حل نماییم.
در دهه‌های اخیر بخش قابل توجهی از تفریحات و سرگرمی‌های استفاده شده در جهان اسلام، در غرب و توسط کارخانه‌های غربی به خصوص آمریکایی ساخته شده است و به جهان اسلام راه یافته است. شاید اولین سوال مطرح شده در این خصوص این باشد که آیا چنین تفریحاتی مناسب خانواده‌ها و جوامع اسلامی هست؟ و آیا ساخت و ورود این حجم از تفریحات و سرگرمی‌های غربی بنیاد خانواده را در جهان اسلام تهدید نمی‌کند؟
پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که تهاجم فرهنگی غرب به جهان اسلام به صورت اتفاقی و بدون مطالعه و برنامه ریزی صورت نگرفته است بلکه حاصل یک سیاست گذاری فرهنگی و اقتصادی بسیار پیچیده و چندین ساله است. طبق آمار‌های ارئه شده بعد از تسلیحات، بزرگترین تولید صادراتی در ایالات متحده مربوط به بازی و سرگرمی است. پس این امر نشان می‌دهد در بازی‌ها و سرگرمی‌های وارد شده به کشور‌های اسلامی جدای از اهمیت اقتصادی باید، محتوای آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد چرا که غرب از طریق بازی و سرگرمی به سهولت فرهنگ مصرف گرایی، ابتذال و سبک زندگی غربی را تبلیغ و ترویج می‌نماید.
در قرون اخیر که مسلمانان گرایش زیادی به زندگی با سبک و سیاق غربی دارند و می‌کوشند تا هر چه بیشتر به غربی‌ها شباهت یابند، بدون هیچ گونه توجه به محتوا و رسالت آن، مصرف کننده بازی‌ها و سرگرمی‌هایی هستند که در جهان غرب و بر اساس سلایق آن‌ها ساخته شده و به عنوان تفریح و سرگرمی مدرن به مسلمانان شناسانده می‌شود؛ بنابراین بدون نظارت، خانواده‌ها نمی‌توانند به آسانی چه در خانه و چه بیرون خانه به کنترل فرزندانشان بپردازند و آن‌ها را از آسیب‌های حاصل از بازی با سرگرمی‌های غربی و تأثیر آن بر سبک زندگی آن‌ها حفظ نمایند.
در گذشته انسان‌ها راه‌های گوناگونی برای سرگرم کردن خود و اطرافیان‌شان می‌یافتند که در ضمن آن هم به تفریح می‌پرداختند و هم نوعی فعالیت اجتماعی انجام می‌دادند. متأسفانه امروزه خانواده‌ها مسئولیت تفرح و سرگرم کردن فرزندان را از دوش خود برداشته و به کارخانه های بزرگ غربی محول کرده اند و افراد طناز نیز به صورت خودخواسته و داوطلبانه، توانایی در سرگرم کردن دیگران را به تولیدکنندگان بیگانه واگذار کرده اند.
باید به یک واقعیت تلخ اذعان داشت که در جهان کنونی مسئله تفریح و سرگرمی غیر قابل تفکیک از مسئله رسانه‌های جمعی می‌باشد. یک شکل تفریح در جهان غرب متداول شده است و متأسفانه به جوامع مسلمان نیز در حال سرایت است که رسانه‌ها برای ترویج اهداف خاص خود اقدام به جداسازی و تفکیک داوطلبانه در بین افراد خانواده کرده اند به عنوان مثال در یک خانواده، فرزندان در یک اتاق سرگرم انجام بازی‌های رایانه‌ای هستند، پدر در حال دیدن برنامه‌های تلویزیون که ممکن است اخبار، فیلم و یا فوتبال باشد و مادر هم در فضای مجازی و جستجو در صفحات وب است و یا توسط تلفن در حال صحبت با دوستان و اقوام می‌باشد. بدین ترتیب خانواده از یکدیگر دور هستند به این امر تفکیک مخاطبین گفته می‌شود که توسط رسانه‌ها و کاملا هدفمند انجام می‌پذیرد. در حالی که در قدیم همه افراد خانواده در کنار یکدیگر به تفریح می‌پرداختند و همه با هم سرگرم می‌شدند و یا بازی می‌کردند.
بدین ترتیب در حال حاضر آنچه برای مسلمانان ضروری به نظر می‌رسد یافتن راه‌های مناسب جهت تولید و رواج بازی و سرگرمی‌های بومی و سنتی آن‌ها هست تا از این طریق هم تولید کنند باشند و از منافع اقتصادی آن بهرمند شوند و هم از تأثیر فرهنگ غربی جلوگیری نمایند. اگر قرار است مردم از بازی یا تفریحی خاص استفاده نمایند خود آن را بر اساس فرهنگشان طراحی کنند و بسازند. یکی از تفریحات در گذشته قصه گویی بود که البته هنر پر ارجی به حساب می‌آمد و در هر خانواده معمولا بزرگتر‌ها مسئولیت آن را به دوش می‌کشیدند، اما شاهد آن هستیم که اکنون قصه گویی از میان خانواده‌ها رخت بربسته، ابتدا توسط کتاب کنار گذاشته شد و پس از آن نیز رسانه‌های الکترونیک داستان‌های خاص را برای تمام جهان پخش کردند و در حال حاضر کمتر پدر بزرگ یا مادر بزرگی یافت می‌شود که برای نوه هایشان قصه بگوید هر چند که بچه‌ها هم دیگر ذوق شنیدن قصه را ندارند.
باید توجه داشت که مسلمانان در طول قرون متمادی توانستند ادبیاتی غنی از هنر‌های گوناگون را تولید کنند که همه آن‌ها می‌تواند سازنده و فکورانه بوده و در عین حال براى خانواده و اجتماع، مفید باشد. استفاده از این هنر‌های به عنوان یک سرگرمی مفید در جامعه سبب کم رنگ شدن مصرف محصولات تولید شده غرب می‌شود که هم از لحاظ اخلاقی و هم از نظر ارزشى مشکل ساز است. تمدن اسلامی سال‌ها به طور فعال، ادبیاتى غنى از هنرهاى تزئینى، بازیگرى، صدا و تصویر و... را تولید کرده که هر کدام از آن‌ها می‌تواند به تنهایی عنوان یک سرگرمى سالم و ارزشی و مورد قبول را یدک بکشد و به جرأت می‌توان گفت: استفاده از آن‌ها بهتر از صرف وقت براى محصولات تولید شده صنایع بیگانگان است که از لحاظ اخلاقى و ارزشی بسیار مضر می‌باشد. تولید سرگرمی مى تواند خلاقیت و تعهد منطقه اى و محلى را به نفع خانواده و اجتماع به کار گیرد به نحوى که در داخل و خارج از خانه، پیر و جوان یک بار دیگر یاد بگیرند که چگونه خود و دیگران را سرگرم کنند، البته نه به این معنى که راه جدیدى براى اتلاف وقت پیدا کنند بلکه به معنى یافتن مجدد ساختارهایى فکرى و اجتماع محور براى تعامل که اساسا ریشه در ارزش هاى سنتى دارد.
به هر ترتیب شاید با استفاده از راهکار‌های مختلف به توان از رونق بازی و سرگرمی‌های تولیدکنند‌های بزرگ غربی که اخلاق و ارزش‌های والای اسلامی را هدف قرار دادند، کاست.
یکی از راه‌های مقابله با بازی‌های وارداتی، پرداختن به اشکال مختلف بازی و سرگرمی‌های قدیمی و بومی در کشور‌های اسلامی است و پررنگ کردن آن‌ها و رونق بخشیدن به آن‌ها است.
راه دیگر جلوگیری از مصرف زدگی و مصرف محوری است. به این صورت که از کنار این گونه بازی‌ها و سرگرمی‌ها که مروج فرهنگ غربی است به سادگی عبور کنیم و از خرید آن‌ها جلوگیری کنیم.
راه دیگر برنامه ریزی جهت نزدیک کردن اعضای خانواده و جامعه به یکدیگر و جلوگیری از شکست‌ها و فاصله‌های میان نسل‌ها در خانواده و جامعه است به گونه‌ای که بچه‌ها در کنار پدران و پدربزرگ ها و دختران در کنار مادران و بزرگتر هایشان و همه کنار هم به بازی و تفریح بپردازند نه اینکه هر گروه سنی تفریحی مجزا و مخصوصی داشته باشد؛ و راه دیگر استفاده از هنر‌های اسلامی به عنوان یک سرگرمی سالم و بالا بردن جذابیت آن‌ها برای جوان مسلمان جهت بنای مجدد ساختارهایى فکرى و اجتماع محور که اساساَ ریشه در ارزش هاى سنتى و اسلامی دارد؛ و در پایان برای ترویج این راهکار باید همت کنیم و آن را سرلوحه برنامه تفریحی خود قرار دهیم و برای احیاء آن از همه دستگاه‌ها کمک بخواهیم و به عنوان یک شعار اجتماعی در بین همه طبقات نشر دهیم که یک تفریح خوب بهتر است خانوادگی باشد. تا بتوانیم بسیاری از مشکلات اجتماعی را در سایه آن حل نماییم.
ارسال نظر