گروه آموزش و تربیت فرهنگ سدید- اکبر شکاری: در این گزارش سعی می شود به این سوال پاسخ داده شود که آیا بیانیه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تثبیت اتحادیه های قرآن و عترت از شفافیت لازم برخوردار بوده است؟ آیا این ادغام مستندات قانونی داشته و این اتحادیه از سوی مراجع ذی صلاح به رسمیت شناخته شده است؟
همانطور که می دانید ادغام اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت و اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی از سالهای گذشته مورد بحث قرار داشت تا اینکه با تشکیل هیأت رسیدگی به امور مؤسسات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روند ادغام این دو اتحادیه سرعت گرفت.
سال ۱۳۹۵ جلساتی به منظور ادغام اتحادیههای قرآنی برگزار و در سال ۱۳۹۶ در جلسه هیأت رسیدگی به امور قرآنی مقرر شد در مرحله اول اتحادیههای استانی ادغام و پس از آن اتحادیه مدغم کشوری تشکیل شود.
نهایتا برای تکمیل روند ادغام اتحادیهها و مراکز قرآنی، ۸ آذر ماه سال گذشته اتحادیه مدغم تشکیل شد.
اولین جلسه هیات مدیره این اتحادیه در تاریخ ۱۵ آذر ماه ۱۳۹۷ برگزار و اعضای هیات مدیره مشخص شده و کار با جدیت دنبال شد. تا خرداد ۱۳۹۸، ۴ جلسه هیات مدیره محترم تشکیل شده است و علاوه بر این یک جلسه مدیران عامل اتحادیههای استانی تشکیل جلسه داده اند.
در ۱۶ دی ماه همان سال نیز مدیرعامل (دکتر قربانی) تعیین شد.
اتحادیه مدغم به ثبت رسمی رسیده است و مجوزات لازم را نیز دریافت نموده.
روند صدور بیانیه شورای عالی اقلاب فرهنگی:.
اما جایگاه این اتحادیه در مجامع رسمی قرآنی در هالهای از ابهام بود تا زمانی که گروهی از مدیران اتحادیه موسسات و تشکلهای قرآن و عترت در ساختمان شورای عالی انقلاب فرهنگی تجمع کرده و با حضور خود از عملکرد شورای توسعه فرهنگ قرآنی نسبت به طرح ادغام اتحادیههای قرآنی انتقاد کردند.
تا اینکه در تاریخ ۰۵ مرداد ۱۳۹۸، بیانیه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ادغام اتحادیههای قرآنی صادر شد و این پایانی بر سالها دوگانگی بود.
با این حال مخالفان این ادغام که ابتدا اصل ادغام را نفی میکردند، اظهار کردند این بیانیه ضعیف بوده و ابهام دارد. ایضا صراحتی در تایید ادغام ندارد.
در پاسخ محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ در گفتگو با خبرگزاری ایکنا گفت:
عدهای میگویند: «روی اصل موضوع ادغام مشکل داریم و راهبرد ادغام اساساً غلط و اشتباه است». یعنی معتقدند که اصلاً نباید یک قدرت متمرکز مردمی قرآنی در کشور ایجاد شود؛ بلکه باید بگذاریم چند قدرت باشند تا اینها یکدیگر را تعدیل کنند و اگر خواستیم، از اینها در مقابل همدیگر استفاده کنیم. معتقدم این یک نگاه امنیتی به حوزه فرهنگ است و اساساً با چنین نگاهی مخالفم.»
این در حالی بود که در بیانیه صراحتا وجود و فعالیت اتحادیه مدغم تایید شده که به جملات مهمی از آن اشاره میشود.
«تشکیل اتحادیههای صنفی یکی از راهبردهای افزایش مشارکت مردمی در اداره امور کشور بوده است. در پی بروز مشکلات ناشی از تعدد اتحادیهها و برخی رقابتهای تنشزا، موضوع ادغام اتحادیهها به مطالبه جدی بخش مردمی تبدیل و در دستور شورای توسعه فرهنگ قرآنی قرار گرفت. این شورا مقارن با تمهید تحقق اهداف بلند نظامسازی و فرهنگ سازی قرآنی مصرح در منشور توسعه فرهنگ قرآنی، ساماندهی و رفع موازی کاری در امور قرآنی را نیز وجه اهتمام قرار داد.. فرایند ادغام دو اتحادیه مردمنهاد قرآنی در جلسه ۲۴ و ۲۵ شورا در سال ۱۳۹۳ و واگذاری تعیین تکلیف موارد اختلافی به هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت بوده است....
با توجه به تقابل منافع و مضار ذینفعان در امر ادغام و غلبه مناظر فردی و گروهی بر هویت جمعی، فرایند ادغام اتحادیهها در سطح استانی توسط هیئت مذکور به صورتی فرسایشی قریب به چهار سال به طول انجامید. اتحادیههای مردم نهاد قرآنی استانی که به ثبت رسیدهاند و بر اساس مصوبات شورا و هیئت رسیدگی به مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت به عنوان اتحادیه مدغم استانی تغییر نام و اساسنامه دادهاند، تنها اتحادیه مردمنهاد قرآنی استان میباشند و تمامی مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت که دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی هستند، میتوانند به عضویت اتحادیه استانها درآیند.
اتحادیه مدغم کشوری که کلیات اساسنامه آن بر اساس مصوبه جلسه ۲۴ و ۲۵ شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصویب شده است؛ جایگزین اتحادیههای قرآنی موجود میشود.
مسئولیت قانونی اجرایی شدن مصوبه ادغام و تعیین فرآیندهای حقوقی و نظارت بر تحقق آن بر عهده هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی موضوع مصوبة جلسه ۳۸۵ مورخ ۸/۸/۱۳۷۵ و ماده واحده الحاقیه مصوب جلسه ۵۲۰ مورخ ۱۰/۴/۱۳۸۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این هیئت میتواند طی سه ماه آینده نسبت به برگزاری انتخابات پیش از موعد هیئت مدیره و بازرسان اتحادیههای استانی مدغم اقدام نماید.
اتحادیه مؤسسات و تشکلهای قرآن و عترت کشور و اتحادیههای استانی تحت پوشش آن، تنها تشکیلات مرکزی فراگیر مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت در سطح کشوری و استانی هستند. از این پس مسئولیت نظارت بر فعالیت اتحادیه های کشوری و استانی و تأیید هر گونه تغییرات اساسنامه و سایر امور حقوقی و معرفی به مرجع ثبتی منحصرا بر عهده هیئت فوق خواهد بود.»
در پی صدور بیانیه فوق، محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ در گفتگو با خبرگزاری ایکنا گفت: هنگامی که جریان روند ادغام [ به این اختلافات طرفین ذی نفع]رسید، مشخص است که حداقل یک طرف قضیه بگوید که من اصلاً نمیخواهم توافقی ایجاد شود. بنابر این چارهای نیست جز اینکه بر مجموعهای از مؤلفههای حقوقی محکم، که قانون است، پافشاری کرد تا دیگر از آن قانون نتوان سرپیچی کرد و در صورت تعدی از آن، مستنکف از قانون و حامیان وی هزینههای آن را بپردازند.
مجموعه کارشناسان دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی که پیشنهادهای حقوقی و قانونی برای حل مسئله ادغام اتحادیه قرآنی کشور را تنظیم میکردهاند، تمامی اسناد و ظرفیتهای قانونی موجود را بررسی کردند تا مسیری تعیین شود که کسی نتواند در آن اشکال حقوقی کند. تنها یک مصوبه محکم قانونی وجود دارد و آن هم مصوبه سال ۱۳۸۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این مصوبه به صراحت میگوید اگر مجموعهای از مؤسسات فرهنگی - که ممکن است حوزه قرآن، عترت، تئاتر، خوشنویسی و ... میباشد - خواستند، تشکیلات مرکزی درست کنند و اسم آن را اتحادیه، انجمن، مجمع و ... بگذارند، میتوانند جهت دریافت مجوز به هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی مستقر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کنند. این، همان هیئتی است که طبق مصوبه مورخ ۷۵/۸/۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور معاونان وزیر و صاحبنظرانی خارج از وزارتخانه تشکیل میشود.
وی با اشاره به اینکه مراد از فرهنگ در این مصوبه، عام است و فقط شامل فرهنگ دینی نمیشود، بلکه همه ابعاد فرهنگ ایرانی ـ. اسلامی را شامل میشود، ادامه داد: با این شرایط، هیچ کدام از طرفین دعوا نمیتوانند از نظر حقوقی اقامه ادله کنند و بگویند هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی که به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل میشود، صلاحیت نظر دادن راجع به اتحادیههای قرآنی استانی یا کشوری را ندارد.
ضوابطی به طور خاص از سوی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابلاغ شده است. یکی از این ضوابط آن است که در سطح استانی و کشوری نمیتوان اتحادیههای متعدد داشت، بلکه یک اتحادیه تشکیل میشود که آن اتحادیه فراگیر است. جدای از آن، اصل ادغام و اساسنامه ادغام مصوبه قانونی دارد و هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی تنها فرایندهای ادغام را بررسی و تعیین میکند. "
نهایتا مصاحبهای از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از خبرگزاری ایکنا در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۹۸ پاسخی بود به مخالفان ادغام تشکلها در اتحادیه مدغم:
وزیر ضمن ابراز امیدواری مبنی بر اهتمام همه فعالان قرآنی به مفاد بیانیه شورای عالی انقلاب فرهنگی، گفت: تشکیل اتحادیههای فراگیر صنفی به همگرایی و تقویت ظرفیتهای نهفته کمک میکند.
در حوزه قرآن کریم، این ضرورت مضاعف است. چرا که نوا و ندای کتاب وحی همواره دعوت به وحدت و پرهیز از تفرقه و تشتت در امور است.... موضوع یکپارچهسازی تشکلهای قرآنی با پیشنهاد و پیگیری فعالان قرآنی مطرح شد و در دستور کار شورای توسعه قرآنی قرار گرفت...
وی ادامه داد: خوشبختانه بیانیه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به این دوران توقف پایان داد و مسیر آینده کار را شفاف و روشن کرد.
در پایان تأکید کرد: ضمن تشکر از حجتالاسلام والمسلمین دکتر عاملی، دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی که به تثبیت و تقویت این نهاد قرآنی همت گماردند، امیدوارم که مفاد بیانیه مورد اهتمام تمامی فعالان قرآنی قرار گیرد و با تقویت روح همدلی و همکاری فرصتهای خدمت هر چه بیشتر به ساحت معارف نورانی قرآنی را فراهم سازند.