تفسیر آیه‌ای از قرآن به مناسبت روز بیست‌وچهارم ماه مبارک رمضان؛
ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و تلاش برای فهم بیشتر معارف قرآن است. از سوی دیگر نظام اسلامی ما در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی متعددی مواجه بوده است که اصلی‌ترین راه برای غلبه بر این چالش ها، افزایش فهم و بصیرت سیاسی مردم است؛ قرآن کریم کتابی بصیرت بخش است و تمسّک به آیات قرآن در تحقق این امر مهم کمک شایانی خواهد کرد.
گروه گفتمان فرهنگ سدید؛ شبیر فیروزیان: ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و تلاش برای فهم بیشتر معارف قرآن است. از سوی دیگر نظام اسلامی ما در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی متعددی مواجه بوده است که اصلی‌ترین راه برای غلبه بر این چالش ها، افزایش فهم و بصیرت سیاسی مردم است؛ قرآن کریم کتابی بصیرت بخش است؛ «هذا بَصائِرُ لِلنَّاس؛ این قرآن برای مردم بصیرت‌ها آفرین است.» (جاثیه/ ۲۰) و تمسّک به آیات قرآن در تحقق این امر مهم کمک شایانی خواهد کرد. فرهنگ سدید تلاش دارد در طول ماه مبارک رمضان، هر روز بامحوریت یک آیه شریفه به برخی سؤالات و شبهات سیاسی - اجتماعی پاسخ دهد.
به مناسبت روز بیستم‌وچهارم ماه مبارک رمضان، با اشاره به آیاتی از قرآن کریم با محوریت بهره گیری از جوانان به برخی سؤالات و شبهات سیاسی پیرامون این موضوع پاسخ می‌دهیم.
چرا مسئولیت‌های اجرایی را باید به جوانان سپرد؟
«قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ؛ و پیامبرشان به آن‌ها گفت: "خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند ملکش را به هر کس بخواهد مىبخشد؛ و احسان خداوند وسیع است و (از لیاقت افراد براى منصبها) آگاه است. "» (بقره: ۲۴۷)
قوم بنی اسرائیل بعد از وفات حضرت موسی (ع) که دچار از هم پاشیدگی و ضعف شده بودند از پیامبرشان درخواست نمودند تا برای آنان زمامداری انتخاب نماید که در امور اجرایی و نظامی، سخن او فصل الخطاب باشد. پیامبرشان نیز به دستور خداوند، «طالوت» را برای این کار برگزید. (تفسیر نمونه؛ ج. ۲، ص. ۲۳۰)
طبق این آیه شریفه، پیامبر بنی اسرائیل، دلیل انتخاب طالوت را، علاوه بر الهی بودن این انتخاب، برخورداری طالوت از دو ویژگی مهمّ می‌داند: «بسط در علم» و «بسط در جسم»:
«قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ؛ پیامبرشان به آنان گفت: «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است.»» (بقره: ۲۴۷)
بدیهی است که منظور از «بسط در جسم»، تنها تنومندی و بزرگی ابعاد جسمانی نیست؛ زیرا چه بسیار افراد تنومندی که حوصله جهاد و کار مجاهدانه را ندارند. بلکه منظور، وجود نشاط جوانی و حوصله انجام کار است. طبیعی است که هرچه افراد از سن بالاتری برخوردار باشند، توانایی و نشاط لازم برای انجام کار‌های اجرایی سخت را نخواهند داشت و بالعکس، مسئولی که از نشاط جوانی بیشتری برخوردار باشد، قطعاً با سرعت و جدیت بیشتری کار‌ها را به پیش خواهد برد.
همچنین جوان بودن کارگزاران اجرایی، مزیت‌های دیگری را نیز برای آنان به همراه خواهد آورد؛ مزیت‌هایی همچون «شجاعت»، «تلاش»، «خلاقیّت» و «ابتکار».
خداوند متعال در آیات مربوط به اصحاب کهف نیز به وجود عنصر «شجاعت» و «اقدام شجاعانه» در جوانان اشاره می‌فرماید:
«إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً وَ رَبَطْنا عَلى قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً؛ آن‌ها جوانانى بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند، و ما بر هدایتشان افزودیم. ما دلهاى آن‌ها را محکم ساختیم در آن هنگام که قیام کردند و گفتند: پروردگار ما پروردگار آسمان‌ها و زمین است، هرگز غیر او معبودى را نمىپرستیم که اگر چنین گوئیم سخنى به گزاف گفتهایم.» (کهف: ۱۴-۱۳)
تعبیر «فتیة» در این آیات شریفه نشان می‌دهد اصحاب کهف همگی جوان بودند؛ و عبارت «آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً» نشان می‌دهد مؤمن بودند و از ایمان سرشاری برخوردار بودند. همچنین تعبیر «إِذْ قامُوا» در این آیه شریفه نشان می‌دهد آنان جوانانی انقلابی، شجاع، اهل اقدام و قیام بودند و در برابر دستگاه حاکمه ظالم زمان خودشان ایستادند.
ذهن جوان بگونه‌ای است که در امور اجرایی و برنامه ریزی‌های علمی نیز از «خلاقیّت» و «ابتکار» بیشتری برخوردار است؛ و این دقیقاً در نقطه مقابل روحیه سالخوردگان است که با گذشت سن، محافظه کارتر می‌شوند. خداوند متعال در آیه‌ای از قرآن کریم درباره توانایی‌های علمی سالخوردگان می‌فرماید:
«وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ ثُمَّ یَتَوَفَّاکُمْ وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْ لا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ قَدِیرٌ؛ و خداوند شما را آفرید، سپس شما را می‌میراند؛ بعضى از شما به سنین بالاى عمر مىرسند، بطورى که بعد از علم و آگاهى چیزى نخواهند دانست. خداوند عالم و قادر است.» (نحل: ۷۰)
آیت الله مصباح یزدی در تفسیری روان شناختی از این آیه شریفه می‌فرمایند: «این آیه شریفه می‌تواند اشاره‌ای باشد به اینکه پذیرفتن رأی جدید یا سلیقه تازه برای سالخوردگان بسیار دشوار می‌شود و نیز استعداد تمرکز حواس، یعنی دقت، و همچنین قوه ضبط و نگهداری اموری که بر ذهن عارض می‌شوند در آنان رو به ضعف می‌رود و این همه موجب می‌شود که آنان نتوانند مطلبی جدید بیاموزند.» (جامعه و تاریخ در قرآن؛ ص. ۱۷۰)
علاوه بر همه این موارد، یکی از آسیب‌های روحی دوران پیری، تشدید برخی امیال نفسانی در انسان است که خود می‌تواند منشأ مفاسد اخلاقی، اقتصادی و سیاسی متعددی باشد. به عنوان نمونه، پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرمایند:
«وَ یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ تَشِبُّ مِنْهُ اثْنَتَانِ الْحِرْصُ وَ الْأَمَل؛ زمانیکه انسان پیر می‌شود دو خصلت در او جوان می‌شود: حرص و آرزو» (تحف العقول؛ ص. ۵۶)
«قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ؛ و پیامبرشان به آن‌ها گفت: "خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند ملکش را به هر کس بخواهد مىبخشد؛ و احسان خداوند وسیع است و (از لیاقت افراد براى منصبها) آگاه است. "» (بقره: ۲۴۷)
قوم بنی اسرائیل بعد از وفات حضرت موسی (ع) که دچار از هم پاشیدگی و ضعف شده بودند از پیامبرشان درخواست نمودند تا برای آنان زمامداری انتخاب نماید که در امور اجرایی و نظامی، سخن او فصل الخطاب باشد. پیامبرشان نیز به دستور خداوند، «طالوت» را برای این کار برگزید. (تفسیر نمونه؛ ج. ۲، ص. ۲۳۰)
طبق این آیه شریفه، پیامبر بنی اسرائیل، دلیل انتخاب طالوت را، علاوه بر الهی بودن این انتخاب، برخورداری طالوت از دو ویژگی مهمّ می‌داند: «بسط در علم» و «بسط در جسم»:
«قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ؛ پیامبرشان به آنان گفت: «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است.»» (بقره: ۲۴۷)
بدیهی است که منظور از «بسط در جسم»، تنها تنومندی و بزرگی ابعاد جسمانی نیست؛ زیرا چه بسیار افراد تنومندی که حوصله جهاد و کار مجاهدانه را ندارند. بلکه منظور، وجود نشاط جوانی و حوصله انجام کار است. طبیعی است که هرچه افراد از سن بالاتری برخوردار باشند، توانایی و نشاط لازم برای انجام کار‌های اجرایی سخت را نخواهند داشت و بالعکس، مسئولی که از نشاط جوانی بیشتری برخوردار باشد، قطعاً با سرعت و جدیت بیشتری کار‌ها را به پیش خواهد برد.
همچنین جوان بودن کارگزاران اجرایی، مزیت‌های دیگری را نیز برای آنان به همراه خواهد آورد؛ مزیت‌هایی همچون «شجاعت»، «تلاش»، «خلاقیّت» و «ابتکار».
خداوند متعال در آیات مربوط به اصحاب کهف نیز به وجود عنصر «شجاعت» و «اقدام شجاعانه» در جوانان اشاره می‌فرماید:
«إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً وَ رَبَطْنا عَلى قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً؛ آن‌ها جوانانى بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند، و ما بر هدایتشان افزودیم. ما دلهاى آن‌ها را محکم ساختیم در آن هنگام که قیام کردند و گفتند: پروردگار ما پروردگار آسمان‌ها و زمین است، هرگز غیر او معبودى را نمىپرستیم که اگر چنین گوئیم سخنى به گزاف گفتهایم.» (کهف: ۱۴-۱۳)
تعبیر «فتیة» در این آیات شریفه نشان می‌دهد اصحاب کهف همگی جوان بودند؛ و عبارت «آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً» نشان می‌دهد مؤمن بودند و از ایمان سرشاری برخوردار بودند. همچنین تعبیر «إِذْ قامُوا» در این آیه شریفه نشان می‌دهد آنان جوانانی انقلابی، شجاع، اهل اقدام و قیام بودند و در برابر دستگاه حاکمه ظالم زمان خودشان ایستادند.
ذهن جوان بگونه‌ای است که در امور اجرایی و برنامه ریزی‌های علمی نیز از «خلاقیّت» و «ابتکار» بیشتری برخوردار است؛ و این دقیقاً در نقطه مقابل روحیه سالخوردگان است که با گذشت سن، محافظه کارتر می‌شوند. خداوند متعال در آیه‌ای از قرآن کریم درباره توانایی‌های علمی سالخوردگان می‌فرماید:
«وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ ثُمَّ یَتَوَفَّاکُمْ وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْ لا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ قَدِیرٌ؛ و خداوند شما را آفرید، سپس شما را می‌میراند؛ بعضى از شما به سنین بالاى عمر مىرسند، بطورى که بعد از علم و آگاهى چیزى نخواهند دانست. خداوند عالم و قادر است.» (نحل: ۷۰)
آیت الله مصباح یزدی در تفسیری روان شناختی از این آیه شریفه می‌فرمایند: «این آیه شریفه می‌تواند اشاره‌ای باشد به اینکه پذیرفتن رأی جدید یا سلیقه تازه برای سالخوردگان بسیار دشوار می‌شود و نیز استعداد تمرکز حواس، یعنی دقت، و همچنین قوه ضبط و نگهداری اموری که بر ذهن عارض می‌شوند در آنان رو به ضعف می‌رود و این همه موجب می‌شود که آنان نتوانند مطلبی جدید بیاموزند.» (جامعه و تاریخ در قرآن؛ ص. ۱۷۰)
علاوه بر همه این موارد، یکی از آسیب‌های روحی دوران پیری، تشدید برخی امیال نفسانی در انسان است که خود می‌تواند منشأ مفاسد اخلاقی، اقتصادی و سیاسی متعددی باشد. به عنوان نمونه، پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرمایند:
«وَ یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ تَشِبُّ مِنْهُ اثْنَتَانِ الْحِرْصُ وَ الْأَمَل؛ زمانیکه انسان پیر می‌شود دو خصلت در او جوان می‌شود: حرص و آرزو» (تحف العقول؛ ص. ۵۶)
اخبار مرتبط
ارسال نظر
پرونده ها
