ماجرای دلالی بهزیستی با یک مجوز!

گروه تعلیم و تربیت فرهنگ سدید؛ توجه به حوزه کودک و سیاست گذاری آن به حدی اهمیت دارد که مقام معظم رهبری در این باره بر اهتمام مسولین تاکید دارند و می‌فرمایند: «حقیقتاً باید بگویم که اگر مسئولان امور فرهنگی کشور بخواهند مسأله کودک و نوجوان را آنچنان که هست، مورد اهتمام قرار دهند، من خیال می‌کنم خیلی از آن‌هایی که مسئولند، از ساعت خوابشان هم خواهند زد، تا به این مسأله بپردازند.»

به‌رغم اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی اصلی و سیاست‌گذارکلان فرهنگی و آموزشی کشور محسوب می‌شود و اسناد راهبردی مختلفی را در سال‌های اخیر به تصویب رسانده است، همچنان سیاست‌های کشور درباره «کودک و تربیت دوره کودکی» پر ابهام است. البته فرهنگ سدید پیش‌تر در گزارش های جداگانه ای و با ارائه اسناد و مصوبات موجود به مقوله سیاست‌های متناقض در حوزه «کودک و تربیت دوره کودکی» و مقوله‌های مرتبط همچون مهدکودک و پیش‌دبستانی پرداخته بود و برا این نکته تاکید داشته که نه تنها انسجام و جامعیت ندارد بلکه بعضاً متعارض هستند. در سال‌های اخیر یکی از بحث برانگیز‌ترین جریانات در حوزه کودک و تربیت کودک، اصلاح قوانین و مقررات موجود در راستای تقویت و تفکیک نقش بهزیستی و آموزش و پرروش در راستای سیاستگذاری و مشخص شدن متولی اصلی این حوزه است. سال گذشته و هم زمان با پررنگ شدن درآمد اقتصادی مهد‌های کودک، ورود نهاد‌های مجوز دهنده به این بخش رشد چشمگیری داشت که این موضوع به رغم تلاش‌های کارشناسان این حوزه سبب شد که مجوز دهی تنها به دو سازمان اصلی و مدعی تولی گیری، یعنی آموزش و پرورش و بهزیستی برسد. در این بین شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان عالی ترین مرجع آموزشی، تبیینی و فرهنگی کشور، سازمان آموزش و پرورش را متولی بحث آموزش به کودکان می‌داند و در مصوبات خود بر این امر تاکید دارد؛ سازمان بهزیستی نیز با حمایت لوایح تصویب شده در مجلس شورای اسلامی خود را متولی اصلی آموزش اوان کودکی تا قبل از سن دبستان و همچنین مهد‌های کودک می‌داند. از این رو ابهاماتی اساسی وجود دارد که چرا پس از تصویب لوایح جدید در خصوص متولی گری این حوزه توسط شورای عالی نقلاب فرهنگی یا مجلس شورای اسلامی، مصوبات گذشته از میان برداشته نشد و اکنون این موضوع به تشتت در خصوص سیاستگزاری، نظارت و همچنین متولی گری این حوزه انجامیده است!

این اختلاف نظرها و سیاستگزاری‌ها موجب شد که سال گذشته جلسات متعددی با حضور نمایندگان دو دستگاه آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی در کمیته فرعی کمیسیون اجتماعی دولت الکترونیک برگزار شد و موضوع تهیه و تدوین آئین‌نامه اجرایی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و آموزش و پرورش مستقلا و بدون اخذ نظر سازمان بهزیستی اقدام به ارائه آئین‌نامه‌ای در این ارتباط به دولت کرد که البته این آئین‌نامه مورد مخالفت سازمان بهزیستی قرار گرفت. پس از این موضوع و متعاقب جلسات متعدد در آخرین جلسه در تاریخ ۲۶ فروردین ۹۸ در کمیسیون اجتماعی دولت که با حضور نمایندگان دو دستگاه بهزیستی و آموزش و پرورش و همچنین نهاد‌های مربوطه برگزار شد، مقرر شد با عنایت به اینکه بهزیستی براساس ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و همچنین براساس ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ای کشور مصوب سال ۱۳۹۵، اختیار و اجازه قانونی تاسیس و پروانه فعالیت برای مهد‌های کودک به سازمان بهزیستی داده شود؛ لذا در این جلسه مقرر شد مهد‌های کودک تحت نظارت بهزیستی قرار بگیرند و اجازه و صدور پروانه فعالیت تنها در اختیار این سازمان باشد.

 

وقتی که بودجه دولتی، نظام آموزشی کودکان را هدف قرار می‌دهد
در خصوص متولی شدن سازمان بهزیستی باید نگاهی کوتاه به تاریخچه‌ شکل گیری این سازمان انداخت. تا بدانیم سازمان مذکور چگونه دائیه دار حوزه پرورش کودک شده است. از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۵۴، نهاد‌های مرتبط با وزارت آموزش و پرورش متولی این امر بودند تا اینکه در سال ۱۳۵۴، «سازمان زنان ایران» و بعد از انقلاب اسلامی، سازمان بهزیستی به موازات وزارت آموزش و پرورش متولی بخشی از وظایف این حوزه شد و این روند تا کنون ادامه یافته است. مسئولیت نظارت و رسیدگی بر این مراکز، در ابتدا بر عهده اداره امور کودکستان‌ها (تحت نظارت وزارت فرهنگ) بود. سپس این مسئولیت به اداره کل تعلیمات ابتدایی در وزارت آموزش و پرورش انتقال یافت که در سال ۱۳۵۰ به «دفتر برنامه‌ریزی آموزش ابتدایی» و سال ۱۳۵۴ به «دفتر آموزش کودکستان و ابتدایی» تغییر نام داد. پس از انقلاب نیز بهزیستی به نظارت و رسیدگی بر مراکز آموزش پیش از دبستان تحت پوشش خود می‌پردازد. بهزیستی جز اولین سازمان‌هایی منسجمی است که پس از انقلاب اسلامی توانست به همت شهید فیاض بخش چند بخش اجرایی را تجمیع کند و به عنوان یک سازمان یکپارچه اجرایی تبدیل کند؛ که بیشتر حوزه‌های توانمند سازی و توانبخشی و عملیاتی درحوزه افراد آسیب دیده جسمی، زنان و کودکان آسیب پذیر در اجتماع را به شکل یک سازمان عهده دار بوده است. هدف از یکپارچه ساختن این حوزه در سازمانی به نام بهزیستی از بین رفتن موازی کاری و عملکرد‌های متشتت در بین جمعیت‌های نام برده بوده است. تا رویه‌ بودجه بندی دولت به شکل واحد مدیریت شود و بازخورد آن به شکل مبرهن دیده شود. در واقع کارشناسان معتقدند ساختار شکل گیری سازمان بهزیستی اصلاحا موزاییکی است که از بهم پیوستن چند پازل یک شکل واحد به خود گرفته است. از این نباید اهمیت این انسجام را نادیده گرفت چرا که نتیجه‌ نسبتا مطلوبی داشته است. لیکن، چون ماموریت‌ها و اهداف متراکم بوده است به طورکلی سازمان متشتتی از آب درآمده است. ورود به عرصه‌ آموزش کودک این سازمان از آنجایی رقم خورده است که بخشی از ارگان‌های بهم پیوسته در این سازمان از طریقی به حوزه کودک مرتبط بوده است. مثلا در ارگان حمایت از زنان یا شیرخوارگاه‌ها و عرصه توانمند سازی و توانبخشی بهزیستی خود را مسئولیت دار عرصه کودک دیده است، و به این سمت رو نهاده است.

بنابر گزارش کارشناسان بخش عمده‌ای از بودجه تعلق گرفته به سازمان بهزیستی ذیل مقررات آیین نامه ملی دولت در خصوص مهدکودک تامین می‌شود به همین دلیل از دست دادن این بخش عملا بودجه‌ زیادی را از سازمان بهزیستی کسر می‌کند. این موضوع به جهت ماموریتی توجیح پذیر نیست که سازمان بهزیستی باید مجوز دهنده مهدکودک باشد چرا که نظام آموزشی مهدکودک داری و نظام تربیتی مهدکودک هیچ کدام با ماموریت‌های اصلی سازمان بهزیستی همپوشانی ندارد. بهزیستی در دوره مهدکودک عملا نمی‌تواند مفاد برنامه آموزشی برای کودک در مهدکودک ایجاد سازد کماینکه آموزش و پرورش می‌تواند در دوره‌ آموزش پیش از دبستان برای کودک مفاد آموزشی قراردهد. با این وجود باید گفت محدودکردن نهاد‌های مجوز دهنده در حوزه مهدکودک از اقدمات تحسین برانگیز در خصوص سیاست‌های آموزشی دوره‌ کودکی است، اما چرا باید مجوز دهی در اختیار سازمان بهزیستی باشد؟