گروه اجتماعی فرهنگ سدید - حجت الاسلام اکبر شکاری: اگر این تعریف را بپذیریم که «نگرش عبارت است از ادراک، حالت عاطفی مثبت یا منفی نسبت به یک موضوع و نوعی آمادگی رفتاری نسبت به چیز معین یا شخص خاص» (۱) نگرش، یک موضوع دارد که میتواند عینی (مثل پول و ثروت) یا انتزاعی بوده (واقعی مثل آزادی، دموکراسی، قدرت و... یا تخیلی مثل فیلمنامه یا یک داستان)؛ این موضوع میتواند یک ارزش یا ضد ارزش نیز باشد.
آنچه که حائز اهمیت است، موضع گیری مردم نسبت به این موضوعات است که از نگرشها سرچشمه میگیرند.
در این یادداشت به نمونهای از موضوعات نگرش در عرصه سیاست خواهیم پرداخت.
«در شهریور سال ۹۳ در [ گرماگرم]مذاکرات هستهای ایران با ۵+۱ [ آقای]ظریف در مصاحبه با رادیو ان پی آر امریکا در اظهار نظری عجیب گفت: "رسیدن به هر نوع توافقی، بهتر از عدم توافق است"»! (۲)
«این [ در حالی بود]... که جان کری، وزیر خارجه وقت امریکا در مصاحبه با سی ان ان گفته بود: "من بارها اعلام کرده ام توافق نکردن بهتر از توافق بد است "».(۳)
«چند روز بعد از اظهارات تأمل برانگیز ظریف، یک کمپین مشکوک از سوی برخی از سینماگران [غربگرا]در حمایت از تیم مذاکره کننده راه اندازی و شعار عجیب [تر]" هیچ توافقی بدتر از عدم توافق نیست" به راه انداختند!».(۴)
بی توجه به اینکه چه پیش پرداختهای سنگینی داده ایم و چه به دست آورده و یا خواهیم آورد.
اما در تحلیل روانشناختی این اتفاقات و اظهار نظرهای اجتماعی، سیاسی و موضوعاتی چون؛ مذاکره با آمریکا و غرب، توافق هسته ای، برجام و اعتماد به طرف مقابل و به طور کلی نگرش مسئولین تیم مذاکره کننده و سلبریتیهای فعال در این عرصه، بایستی چند نکته را بیان کرد.
در نگرش [سیاسی]سه مولفه وجود دارد که بسته به موضوع و نوع آن که واقعی باشد یا تخیلی و غیر واقعی، میتواند جای این سه فاکتور تغییر یافته و مولفه اصلی و تعیین کننده در صدر قرار گیرد و نگرش را تحت الشعاع قرار دهد.
«بعد عاطفی (آمادگی قبلی برای ارزش گذاری مثبت یا منفی موضوع).
بعد شناختی (باور یا شناخته فرد در مورد موضوع).
بعد رفتاری (نحوه رفتار فرد نسبت به موضوع)»(۵)
بر اساس تعاریف و مطالبی که مطرح شد، در مورد مذاکرات و نگرش تیم مذاکره کننده، باید گفت: «بعد عاطفی در صدر و سپس بعد شناختی و نهایتا بعد رفتاری در نگرش ایشان، مبین کل کار و حتی نتیجه بود».
از شاخصههای ظاهری بعد عاطفی این افراد میتوان به نکات ذیل اشاره کرد.
علاقمندی خاص به هم صحبتی با مسئولین ۵+۱ به ویژه جان کری (تعجیل در انجام دیدارها و شروع گفتگوها، قدم زدنهای دو نفره خارج از چارچوب، دلخوشی بیش از حد به شخص حقیقی طرف مقابل و...)
گاهی مسئول مربوطه از حدود نقش تعریف شده سیاسی و بین المللی خارج شده و روابط، چهره عاطفی به خود گرفته و در اظهار نظرها بیان میشد که جان کری به ما قول داده است! در این مورد روزنامه اصلاح طلب شرق در ۱ دی سال ۱۳۹۴ در تیتر اصلی نوشت: «اطمینان تهران از اجرای برجام، امضای کری تضمین است» (۶)
تا جایی که برخی از افراد، در فضای کاملا احساسی، عنان کار از دستشان خارج شده و کاملا شلخته و بی دقت عمل میکردند [ در حالت خوشبینانه]و بدیهیترین کلمات را به غلط ترجمه میکردند.
«وندی شرمن» عضو سابق تیم مذاکره کننده هستهای آمریکا- فروردین ۹۶ - در اندیشکده وودرو ویلسون و در حضور «کاترین اشتون» با تمسخر درباره توافق هستهای گفته بود: «اعضای ۵+۱ و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریمهای هستهای را «موقتاً متوقف کنند ««lift» لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی (معلق نگاه داشتن و یا موقتاً متوقف کردن) است، اما طرف ایرانی «lift» را به معنی «پایان دادن و خاتمه دادن ترجمه میکرد «و به همین دلیل هم ما از این لغت استفاده کردیم» (۷)
در مرحله دوم، بُعد شناختی در نگرش این افراد که نشان از باورها و شناخت از موضوع است قرار دارد. وقتی مقام معظم رهبری مدظله العالی- بهمن ۹۳- در دیدار فرماندهان نیروی هوایی ارتش فرمودند: «من همین جا این را بگویم: اولاً بنده با توافقی که بتواند انجام بگیرد موافقم؛ البته توافق بد نه. آمریکاییها مکرر تکرار میکنند و میگویند «ما معتقدیم که توافق نکردن، بهتر از توافق بد کردن است» بله، ما هم همین عقیده را داریم؛ ما هم معتقدیم که توافق نکردن، بهتر است از توافق بد، توافقی که بهضرر منافع ملی است، توافقی که موجب تحقیر ملت بزرگ و باعظمت ایران است.(۸) هم مسئولین مذاکره کننده و هم برخی سلبریتیهای فعال غربگرا و هم برخی نفوذیهای رسانهای درست عکس این فرمان شعار داده و کمپین به راه انداختند.
این اقدامها نشان از:
عدم شناخت و باور قلبی به حقانیت راه و اهداف انقلاب اسلامی و اوامر، ولی امر مسلمین است.
احساس خود کم بینی و حقارت و داشتن شخصیت دیگر رهبری در این افراد است.
اعتماد کورکورانه آنها به آمریکا و دنیای غرب است.
نادیده گرفتن قدرت ایران و جنایتها و خوی درندگی ذاتی امریکا و انگلیس است و...
در بعد رفتاری هم باید گفت:
«راجع به برخی مسئولین واداده و سلبریتیهای غربگرا و نفوذیهای دیگر که امروز جملاتی مبنی بر غیر قابل اعتماد بودن امریکا را مطرح میکنند، باید گفت: "اینها عوام فریبی میکنند و یک تناقض بزرگ در نگرششان به غرب دارند".»
این تیم هنوز از مذاکره ناعادلانه که در هر صورت برای میهن اسلامی ما دو سر باخت بوده و هست، اظهار پشیمانی و توبه نکرده اند. از طرفی هنوز به مذاکرات با اروپا، که آنها نیز غیر قابل اعتمادند، دل خوش کرده اند.
اگر کمی منطقی به قضیه نگاه کنیم، خواهیم فهمید، کسانی که باور به کدخدا بودن آمریکا دارند، باور به قدرت بی همتای غرب دارند، به توانمندیها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و جوانان باهوش و خلاق ایران و منابع منحصر به فرد کشورمان اعتقاد قلبی ندارند و عاشقانه به غرب به عنوان آرمانشهر و شهر آرزوها مینگرند، هرگز در رفتار (مذاکرات، مصاحبه ها، رویکردها و در مجموع گفتمان) خلاف امپریالیسم و استعمار جهانی حرکت نخواهند کرد. اگر در صدر این نگرش شناخت و باور عمیق و قلبی به ولایت الهی قرار گرفت و مسئولین و نخبگان و هنرمندان، قرآن و سیره اهل بیت عصمت علیهم السلام را ملاک راه قرار دادند، عواطف، رفتارها و جهتگیری ها، ولایی و انقلابی شده و نهایتا نصرت شامل حالشان خواهد شد.
«وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ، به کسانى که [ به آیات خدا و پیامبر و مردم مؤمن]ستم کردهاند، تمایل نداشته و تکیه مکنید که آتش [دوزخ]به شما خواهد رسید و در آن حال شما را در برابر خدا هیچ سرپرستى نیست، سپس یارى نمیشوید».(۹)
منابع؛
۱. بدار، لوک و همکاران (۱۳۸۱)، روانشناسی اجتماعی، ترجمه حمزه گنجی، تهران:نشر ساوالان، صفحه ۹۲،
۲. " ۷ دلیلی که ثابت میکند برجام مصداق اعتماد مطلق ظریف به امریکاست، سرویس سیاست مشرق، ۲۰ بهمن ۹۷"
www.mshrgh.ir
۳. همان
۴. همان
۵.. تایپا، کلید و همکاران (۱۳۷۹)، درآمدی بر روانشناسی اجتماعی: مجموعه ضرورتها جامعه شناسی روانی، ترجمه مرتضی کتبی، تهران، نشر: نی، صفحه ۳۴،
۷. " ۷ دلیلی که ثابت میکند برجام مصداق اعتماد مطلق ظریف به امریکاست، سرویس سیاست مشرق، ۲۰ بهمن ۹۷"
www.mshrgh.ir
۸. همان
۹. سوره مبارکه هود، آیه شریفه ۱۱۳