گروه گفتمان فرهنگ سدید-سیده مهدیه قرشی: با پایان یافتن اجلاس گروه جی 20 در بوئنوس آیرس و بازگشت محمد بن سلمان به ریاض، اگرچه گمانهزنیها در خصوص وقوع کودتا از سوی شاهزادگان سعودی در مدت خروج وی از عربستان راه بهجایی نبرد، اما این پایان ماجرا نیست. درحالیکه هنوز از یکسو افکار عمومی و رسانهها در سطح جهان خواستار روشن شدن دلایل و جزئیات قتل جمال خاشقجی هستند و از سوی دیگر عربستان در گرداب جنگ یمن و بازتاب جنایات جنگی وقوع یافته در این کشور با حمایتهای مستقیم دربار سعودی گرفتار است، وجود گزینهای غیر از محمد بن سلمان که در حال حاضر زیر ذرهبین قرارگرفته میتواند همچنان آتش وقوع کودتا را در این کشور روشن نگه دارد.
علاوه بر این، مواجهشدن عربستان با چالش تحریم سرمایهگذاری خارجی در این کشور پس از قتل روزنامهنگار واشنگتنپست و همچنین نوع مواجهه برخی از رهبران سیاسی جهان با بن سلمان بهمنظور ترغیب وی جهت پاسخگویی در این رابطه نشان میدهد که تا چه میزان به اعتبار و وجهه بینالمللی این کشور خدشه واردشده است و در این زمینه ولیعهد فعلی این کشور بسیار آسیبپذیر است. اگرچه شخص وی موردحمایت غرب خصوصاً امریکا است، اما این مسئله نتوانسته اذهان عمومی جهانی در مورد عملکرد این کشور را توجیه کند. لذا در این شرایط به نظر میرسد درصورتیکه کشورهای حامی عربستان، هزینه – فایده کرده و درباره برکناری بن سلمان به اجماع دست یابند، بر گزینههایی مانند شاهزاده احمد بن عبدالعزیز تمرکز خواهند کرد تا از این طریق بتوانند وجهه عربستان را که بن سلمان آنرا تخریب کرده است، بهبود بخشند.
شاهزاده احمد بن عبدالعزیز پس از انتخاب محمد بن سلمان بهعنوان ولیعهد عربستان در سال 2017 و بیعت نکردن با وی، از بیم جان خود، عربستان را به مقصد کشورهای غربی ترک کرد. وی در مدت حضور در خارج از کشور بهطور علنی از جنگ علیه یمن انتقاد کرده و خواهان توقف آن توسط بن سلمان شده بود. احمد حتی محمد بن سلمان را مسئول جنایتها در یمن دانسته بود.
بازگشت احمد به ریاض با اخذ تضمینهایی که پیشتر در خصوص مصونیت جانی خود از امریکا و انگلستان دریافت کرده بود گویای این مطلب است که بازی تاجوتخت در ریاض بهروزهای سرنوشتساز خود، نزدیک میشود. اگرچه «مایک پومپئو»، وزیر خارجه آمریکا سعودیها را شرکای تجاری و خالق فرصتهای فراوان برای رشد کسبوکار و ثروت آمریکاییها توصیف کرده و گفته بود که نمیتوانیم از منافع خود در روابط با آنها چشمپوشی کنیم، اما اظهارنظر «سوزان رایس»، مشاور امنیت ملی سابق دولت اوباما و سفیر ایالاتمتحده در سازمان ملل، مبنی بر اینکه واشنگتن باید خطراتی که تهدیدکننده منافع آن است را کاهش دهد و درست نیست که روابط مهم خود با عربستان را قطع کنیم، اما باید این مسئله را روشن کنیم مادامیکه قدرت نامحدودی در اختیار بن سلمان است، امکان ادامه روابط به شکل قبل وجود ندارد، از تمایل آمریکاییها برای جابجایی قدرت در عربستان بهصورت نرم خبر میدهد.
در این راستا احمد بن عبدالعزیز باوجود حامیان داخلی در آل سعود گزینه مناسبی برای مهار و کنترل قدرت بن سلمان به شمار میرود. البته نباید ازنظر دور داشت که حتی در صورت تغییر مهره قدرت در عربستان، همچنان این کشور شریک اصلی امریکا برای موازنه سازی در برابر ایران و ادامه روند انجام معاملات نظامی و نفتی خواهد بود و در این میان، احمد بن عبدالعزیز صرفاً حکم سوپاپ اطمینان برای فاصله گرفتن سلطنت از ورطه افول و فروپاشی خواهد بود، چراکه بنا بر اظهارات احمد، وی بههیچوجه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را که بن سلمان آغاز کرده بود متوقف نخواهد کرد و افزون بر این، تداوم اجرای قراردادهای نظامی را تضمین کرده و وحدت و یکپارچگی خاندان پادشاهی را نیز تقویت خواهد کرد.
علاوه بر این، در داخل عربستان نیز گروهی از شاهزادگان ناراضی درصدد ایجاد ائتلافی در خاندان سلطنتی هستند تا بعد از مرگ ملک سلمان، برادر ناتنیاش، احمد بن عبدالعزیز را به سلطنت برسانند. تحرکات پنهانی شخص احمد بن عبدالعزیز ازجمله برگزاری نشستهایی با برخی از اعضای خاندان سعودی مقیم خارج از عربستان و برقراری تماس باشخصیتهایی از این خاندان در داخل عربستان و تبادلنظر با آنها در خصوص سلب قدرت از بن سلمان، این فرضیه را بیشازپیش تقویت میکند که در شرایط کنونی، عربستان برای گذر از تنگنای انزوا در جامعه بینالملل و اعتباربخشی مجدد درصحنه جهانی نیازمند بازسازی تصویر خود و تبدیل آن از کشوری جنگافروز به کشوری متعادل و خواهان صلح است، لذا جایگزینی فردی باسیاستهای معتدل که نسبت به مقوله جنگ یمن و فجایع انسانی به وقوع پیوسته آن، موضعی انتقادی داشته باشد، ضرورت مییابد.