گروه تعلیم و تربیت فرهنگ سدید – محمد بختیاری: ایجاد ارتباط نظاممند میان صنعت و دانشگاه با یکدیگر، وابستگی مستقیمی با تولید علم در دانشگاه‌ها و کاربردی کردن نتایج آن توسط صنعت دارد. بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه کشورهای صنعتی نیز مؤید اهمیت ارتباط مطلوب میان صنعت و دانشگاه به عنوان پیشران اقتصاد کشور است که بهبود آن مستلزم عملکرد متناسب از سوی هر دو بخش است. جمهوری اسلامی ایران نیز به منظور تحقق اهداف سند چشم‌انداز 1404 و رشد شاخص‌های اقتصادی خود باید توسعه علمی و بهبود فضای کسب‌وکار را در دستور کار خود قرار دهد که البته با چالش‌های مختلفی نیز روبرو است. نظام آموزش عالی به عنوان متولی علم و تولید فناوری از یکسو و همچنین صنعت و کسب و کار به عنوان مهمترین مصرفکننده فناوری از سوی دیگر با چالش‌های مختلفی روبرو هستند که نیاز به آسیب شناسی و بررسی دقیقی دارند.
آسیب‌شناسی آموزش عالی در ارتباط با صنعت
سیاست‌گذاری و تعیین راهبردهای مناسب در حوزه علم و فناوری منجر به تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد در نقطه آغاز خواهد شد که پایه‌گذار پیشرفت در عرصه دانش و فناوری است. دانشجویان و اساتید دانشگاه به منزله سرمایه غنی اجتماعی و منابع ارزشمند انسانی کشور هستند که لازم است رشد و تعالی آنان در همه عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی مورد توجه قرار گیرد. دانشگاه برای آنکه بتواند پاسخگوی نیازهای صنعت باشد، باید نگاه خود را معطوف به مسائل و نیازهای جامعه سازد و برای حل آن راهکار ارائه دهد.
شیوه‌های پذیرش دانشجو در کشور به‌گونه‌ای است که داوطلبان کمتر به ماهیت رشته و علاقه خود فکر می‌کنند و هدف نهایی پذیرش در دانشگاه است. این تفکر غالب، باعث سرخوردگی و بی‌انگیزگی دانشجویان در تحصیل و نوآوری شده و اجازه نمی‌دهد دانشجو متناسب با کاربردهای رشته تحصیلی خود رشد کند. علاوه بر آن، استادمحور بودن در دانشگاه یکی از چالش‌های دیگر آموزش عالی است که علاوه بر تأثیرگذاری روی نسبت استاد به دانشجو، موجب افت کیفیت در بخش‌های مختلف نظام دانشگاهی و به اصطلاح مدرک‌گرایی دانشجویان می‌شود. همچنین عدم تناسب مباحث نظری و عملی و به تبع آن ضعف فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کاربردی کردن علوم فراگیری شده در دانشگاه، منجر به بیرغبتی کارفرمایان برای استخدام آنان می‌شود. در بسیاری از موارد نیز تخصص فارغ‌التحصیلان متناظر با نیاز بازار کار نبوده و هردو مورد اخیر منجر به افزایش نرخ بیکاری می‌شود.
آسیب‌شناسی بخش صنعت و فضای کسب‌وکار در ارتباط با آموزش عالی
امروزه کارآفرینی به مثابه یک عامل پیشرفت و شاخص تأثیرگذار در استمرار رشد اقتصادی جوامع، با استفاده از سرمایه انسانی متخصص و به‌کارگیری فناوری‌های جدید نقش مهمی در تولید و تأمین محصولات مورد نیاز یک کشور ایفا می‌کند. هرچه فناوری به کارگرفته شده با کیفیت‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد، صنعت و فضای کسب‌وکار رونق بیشتری می‌یابد. بنا به گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال 2013 [1]، به‌جز مسائل سیاسی و محدودیت‌های ارزی ناشی از تحریم‌ها، کافی نبودن نیروی کار تحصیلکرده، ضعف اخلاق کاری در نیروی کار و ظرفیت ناکافی برای نوآوری از جمله چالش‌های مهم محیط کسب‌وکار در کشور ایران بوده که ناشی از ارتباط نامتناسب میان صنعت و دانشگاه است.
یکی دیگر از چالش‌های مهم در بخش صنعت، نقش تحقيق و توسعه (R&D) در کشور می‌باشد. تحقيق و توسعه نقش بسيار بسزايي در تولید علم، فناوري، اختراعات، اكتشافات و خلاقيت و نوآوري و شتاب‌دهی به آنان دارد. سهم بسیار اندکِ 0.5 درصدی پژوهش از توليد ناخالص ملى در كشور یکی از مهمترین موانع این بخش به حساب می آید. این درحالیست که طبق بررسی های به عمل آمده این عدد برای کشور ژاپن در حدود 4 درصد است[2]. همچنین عدم فرهنگ‌سازی مناسب برای نشان دادن نقش تحقیقات و سطح نازل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در فعالیت‌های تحقيقاتی از دیگر موانع تحقيق و توسعه در کشور به شمار می‌آیند.
اگر بخواهیم از مطالب ذکر شده جمعبندی مناسبی داشته باشیم باید ابتدا به نقش دانش کاربردی اشاره کنیم. تولید دانش کاربردی به عنوان پدیدآورنده و گسترش‌دهنده فناوری‌های نوین و انتقال دانش به لحاظ تربیت نیروی انسانی متخصص و پویایی بخش صنعت از مهمترین کارکردهای دانشگاه از لحاظ علمی هستند. دانشگاه به عنوان نهادی تأثیرگذار می‌تواند با ارائه برنامه‌های درسی مطابق با نیازهای صنعت و کسب‌وکار به کاربردی کردن آموزش دانشجویان و تربیت نیروی متخصص کمک کند و از طرفی مسئولان دولتی نیز باید با حمایت از بخش تحقیق و توسعه و کمک‌های مالی به کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکارها و همچنین پشتیبانی بیشتر از شرکتهای دانش بنیان، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری راه را برای ایجاد یک رابطه متناسب و نظاممند میان صنعت و دانشگاه و کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان هموار سازند.
[1] https://www.weforum.org/reports/global-competitiveness-report-2013-2014
[2] https://www.statista.com/statistics/613614/japan-research-and-development-expenditures-ratio-to-gdp/
