دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی
معماری علم و هنر سازماندهی فضا و معمار طراح و خالق آن است و پس از ساخت، بر فرهنگ و رفتار انسان تاثیر می‌گذارد. در این نوشتار چهار عرصه مهم این حرفه را تشریح کرده و ضعف عمده آن تبیین می‌شود.
گروه اجتماعی فرهنگ سدید - دکتر سید جواد هاشمی فشارکی: معماری علم و هنر سازماندهی و تنسیق فضا و معمار طراح و خالق آن است لذا با ایفای نقش محوری و اساسی در شکل گیری اغلب فضا‌های زیست، کار و فعالیت انسان را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌دهد و پس از ساخت، بر فرهنگ و رفتار انسان تاثیر می‌گذارد. در این نوشتار چهار عرصه مهم این حرفه تشریح و ضعف عمده آن تبیین می‌شود.
بعد از مقطع دبیرستان، عرصه ادامه تحصیل گسترده و متنوع می‌شود. یکی از این وادی ها، رشته معماری است. جوان با انگیزه قوی و امید بعد از کنکور پا به عرصه دانشکده معماری می‌گذارد. دانشگاه یکی از مهم‌ترین نهاد‌های اندیشه زا و منشاء تغییر و تحول در جامعه است که زمینه ساز پرورش نخبگان و مهیا کردن ورود آنان به بخش‌های مختلف آن جامعه است و علاوه بر این رسالت دانشگاه، رشته معماری نیز خود سازنده اینده زیرساخت‌های کالبدی جامعه در شهرها، روستا‌ها و بخش‌های مختلف است. براین اساس دانشکده معماری اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند، اما اگر این ظهور و بروز مورد مدیریت صحیح قرار نگیرد دچار آسیب می‌شود که آسیب‌های این حوزه در عرصه‌های زیر عنوان شده است.
عرصه اول: دوران فراگیری در آموزش عالی
رشته مهندسی معماری دوره‌ای حرفه‌ای است که پرورش استعداد خلاقانه و انتقال دانش و مهارت‌های عمومی، حرفه معماری را هدف قرارداده است. از معماری به عنوان فن سازماندهی فضا نیز نام برده اند به عبارت دیگر مهندسی معماری هنر محصور کردن فضا جهت استفاده بشر است. در دوره کارشناسی حدود ۱۴۰ واحد درسی شامل ۲۷ واحد دروس تخصصی، ۶۰ واحد دروس اصلی، ۲۹ واحد دروس پایه، ۲۰ واحد دروس عمومی و ۴ واحد نیز دروس اختیاری گذرانده می‌شود. در میان همه این واحد‌ها تنها ۴ واحد آشنایی با معماری اسلامی ارائه می‌شود که عمدتا نیز در قالب پوسته و کالبد است و به چیستی و چرایی و مفاهیم آن پرداخته نمی‌شود. در دوره ارشد نیز تعداد ۳۲ واحد ارائه می‌شود که اساسا مقوله هویت اسلامی در عناوین و شرح دروس وجود ندارد و بدین ترتیب، مقطع بالاتر یعنی دکترا با ۳۶ واحد دروس آموزشی و پژوهشی به همین صورت ارائه شده است؛ لذا فارغ التحصیلان این رشته وگرایش‌های مرتبط بدون فراگیری و آزموش‌های لازم درخصوص رعایت هویت اسلامی در فرایند طراحی معماری وارد فضای کار می‌شوند.
عرصه دوم: مجوز نظام مهندسی ساختمان
دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر در هر یک از «رشته‌های اصلی» یا «رشته‌های مرتبط» مهندسی از جمله معماری برای صدور پروانه اشتغال به کار مهندسی با توجه به مدارک تحصیلی، سوابق کار و تجربه در یک یا چند زمینه خدمات مهندسی از قبیل: طراحی، محاسبه، نظارت، اجرا، پروانه پایه سه مهندسی گرفته و به عبارتی مجوز و صلاحیت ورود به این عرصه را پیدا می‌کنند. جهت ارتقا از پایه ۳ به پایه ۲، داشتن ۴ سال سابقه کار حرفه‌ای و از پایه ۲ به پایه یک، ۵ سال و از پایه یک به ارشد ۶ سال سابقه کار حرفه‌ای در پایه قبلی و موفقیت در آزمون مربوط صورت می‌گیرد.
ردیف اول وظایف نظام مهندسی ساختمان که ۲۲ اسفند ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۷۴/۱۲/۲۷ به تأیید شورای نگهبان رسیده است، براساس بند اول از ماده ۲ که اهداف و خط مشی این قانون را مشخص کرده، "تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی" به عنوان وظایف سازمان نظام مهندسی ساختمان تعیین شده است و علی القاعده لازم است هم به اعضا خود اموزش داده و هم در هنگام ارتقا پروانه، جزء مواد آزمون لحاظ شود. لکن طی دو نیم دهه از تاریخ مصوبه فوق متاسفانه سازمان نظام مهندسی ساختمان به این وظیفه مهم خود مطلقا عمل نکرده است و به عبارتی مهندسان بدون کسب مهارت‌های لازم از پروانه و مزایای آن برخوردار شده و عملا موارد ذکر شده را در رویکرد مطالعات و طراحی خود لحاظ نمی‌کنند.
عرصه سوم: شرکت‌های مهندسین مشاور
برای ثبت شرکت مهندسی مشاوره، می‌توان همانند سایر شرکت‌ها در قالب‌های سهامی خاص با مسئولیت محدود و یا تضامنی اقدام کرد. مراحل ثبت شرکت مشاور، همانند ثبت سایر شرکت‌ها است، ولی هیچ ضوابطی در خصوص صلاحیت هویت بخشی مبانی اسلامی و توانایی شرکت درحال ثبت درخواست نمی‌شود. در حال حاضر شرکت‌های زیادی ثبت و فعال شده اند بدون اینکه این مهم اساسا به عنوان حتی یک دغدغه مطرح باشد.
لکن شرکت‌ها با اخذ پروژه‌های دولتی، نیازمند رتبه از سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "تشخیص صلاحیت و رتبه بندی عوامل نظام فنی اجرایی در کشور" هستند. رتبه مشاور مدرکی است که بر اساس مقررات آیین نامه تشخیص صلاحیت مشاوران، به منظور اعلام صلاحیت مشاور از سوی سازمان برای ارائه خدمات مشاور صادر می‌شود. رتبه بندی با توجه به میزان توانایی شرکت‌ها بر اساس نفرات و سوابق آن ها، تجربه کاری و ارائه بیمه یا نامه از تامین اجتماعی مبنی بر صحت انجام قرارداد مربوطه، توان مالی محاسبه شده شرکت بر اساس اظهارنامه مالیاتی آخرین سال کاری انجام می‌گیرد. همچنین برای رتبه بندی شرکت‌های مشاور علاوه بر نیروی فنی و مهندسی، امکانات فنی و نرم افزاری آن شرکت‌ها نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. شرکت‌های مهندسی مشاور از طریق سایت ساجات در سه پایه رتبه بندی می‌شوند که رتبه یک بالاترین و رتبه ۳ پایین‌ترین است. هر مشاور می‌تواند با معرفی افراد واجد شرایط بر اساس ضوابط در تمامی تخصص‌ها و گروه‌های تخصصی و یا تکرار در تخصص احراز صلاحیت کند. در تمامی مراحل اخذ و ارتقا رتبه، هیج مدارک و اسناد و یا آزمونی درخصوص توانایی و صلاحیت شرکت در خصوص هویت اسلامی ایرانی وجود ندارد.
عرصه چهارم: عرصه فضای مشاوره و طراحی معماری
نظام فنی اجرایی کشور با متولی گری سازمان برنامه وبودجه، شرح خدمات مشاوره برای مطالعات و طراحی رشته‌های مختلف از جمله شرح خدمات مشاوره برای مطالعات و طراحی کار‌های ساختمانی تدوین و ابلاغ کرده است که متاسفانه در هیچ یک از مراحل مطالعات فاز صفر (شناسایی و بررسی اولیه و تهیه طرح مقدماتی)، فاز یک (مطالعات و طرح تکمیلی) و فاز دو (تهیه طرح اجرایی)، شرح وظیفه هویت اسلامی ایرانی وجود ندارد. در مرحله نظارت نیز چینی وظیفه‌ای مقرر نشده است. به عبارت دیگر خدمات فنی مهندسی بدون الزام پیش بینی هویت اسلامی ایرانی در امور مربوطه در جریان است. تنها در مبحث ۴ مقررات ملی ساختمان دو صفحه درحد کلیات معماری اسلامی بیان شده است که هم ادبیات آن الزام اور نبوده و هم قابلیت اجرایی ندارد.
جمع بندی
علیرغم مصوبات قانونی ذکر شده در فوق و نیز الزامات قانونی در برنامه‌های پنجم کشور و همچنین تدابیر و رهنمود‌های رهبر انقلاب و تاکیدات دین مبین اسلام و اهمیت این موضوع در شکل گیری شهرها و روستا‌ها و تاثیرگذاری مستقیم بر فرهنگ جامعه، متاسفانه به شدت مغفول مانده و لازم است، نسبت به اصلاح قوانین و نیز اصلاح رویه‌ها و رویکرد‌ها به خصوص در شرایطی که وزیر راه و شهرسازی جدید اشتغال یافته است و دوره جدید اعضا هیات مدیره نظام مهندسی ساختمان انتخاب شده اند مورد توجه مضاعف قرار گیرد.
بعد از مقطع دبیرستان، عرصه ادامه تحصیل گسترده و متنوع می‌شود. یکی از این وادی ها، رشته معماری است. جوان با انگیزه قوی و امید بعد از کنکور پا به عرصه دانشکده معماری می‌گذارد. دانشگاه یکی از مهم‌ترین نهاد‌های اندیشه زا و منشاء تغییر و تحول در جامعه است که زمینه ساز پرورش نخبگان و مهیا کردن ورود آنان به بخش‌های مختلف آن جامعه است و علاوه بر این رسالت دانشگاه، رشته معماری نیز خود سازنده اینده زیرساخت‌های کالبدی جامعه در شهرها، روستا‌ها و بخش‌های مختلف است. براین اساس دانشکده معماری اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند، اما اگر این ظهور و بروز مورد مدیریت صحیح قرار نگیرد دچار آسیب می‌شود که آسیب‌های این حوزه در عرصه‌های زیر عنوان شده است.
عرصه اول: دوران فراگیری در آموزش عالی
رشته مهندسی معماری دوره‌ای حرفه‌ای است که پرورش استعداد خلاقانه و انتقال دانش و مهارت‌های عمومی، حرفه معماری را هدف قرارداده است. از معماری به عنوان فن سازماندهی فضا نیز نام برده اند به عبارت دیگر مهندسی معماری هنر محصور کردن فضا جهت استفاده بشر است. در دوره کارشناسی حدود ۱۴۰ واحد درسی شامل ۲۷ واحد دروس تخصصی، ۶۰ واحد دروس اصلی، ۲۹ واحد دروس پایه، ۲۰ واحد دروس عمومی و ۴ واحد نیز دروس اختیاری گذرانده می‌شود. در میان همه این واحد‌ها تنها ۴ واحد آشنایی با معماری اسلامی ارائه می‌شود که عمدتا نیز در قالب پوسته و کالبد است و به چیستی و چرایی و مفاهیم آن پرداخته نمی‌شود. در دوره ارشد نیز تعداد ۳۲ واحد ارائه می‌شود که اساسا مقوله هویت اسلامی در عناوین و شرح دروس وجود ندارد و بدین ترتیب، مقطع بالاتر یعنی دکترا با ۳۶ واحد دروس آموزشی و پژوهشی به همین صورت ارائه شده است؛ لذا فارغ التحصیلان این رشته وگرایش‌های مرتبط بدون فراگیری و آزموش‌های لازم درخصوص رعایت هویت اسلامی در فرایند طراحی معماری وارد فضای کار می‌شوند.
عرصه دوم: مجوز نظام مهندسی ساختمان
دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر در هر یک از «رشته‌های اصلی» یا «رشته‌های مرتبط» مهندسی از جمله معماری برای صدور پروانه اشتغال به کار مهندسی با توجه به مدارک تحصیلی، سوابق کار و تجربه در یک یا چند زمینه خدمات مهندسی از قبیل: طراحی، محاسبه، نظارت، اجرا، پروانه پایه سه مهندسی گرفته و به عبارتی مجوز و صلاحیت ورود به این عرصه را پیدا می‌کنند. جهت ارتقا از پایه ۳ به پایه ۲، داشتن ۴ سال سابقه کار حرفه‌ای و از پایه ۲ به پایه یک، ۵ سال و از پایه یک به ارشد ۶ سال سابقه کار حرفه‌ای در پایه قبلی و موفقیت در آزمون مربوط صورت می‌گیرد.
ردیف اول وظایف نظام مهندسی ساختمان که ۲۲ اسفند ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۷۴/۱۲/۲۷ به تأیید شورای نگهبان رسیده است، براساس بند اول از ماده ۲ که اهداف و خط مشی این قانون را مشخص کرده، "تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی" به عنوان وظایف سازمان نظام مهندسی ساختمان تعیین شده است و علی القاعده لازم است هم به اعضا خود اموزش داده و هم در هنگام ارتقا پروانه، جزء مواد آزمون لحاظ شود. لکن طی دو نیم دهه از تاریخ مصوبه فوق متاسفانه سازمان نظام مهندسی ساختمان به این وظیفه مهم خود مطلقا عمل نکرده است و به عبارتی مهندسان بدون کسب مهارت‌های لازم از پروانه و مزایای آن برخوردار شده و عملا موارد ذکر شده را در رویکرد مطالعات و طراحی خود لحاظ نمی‌کنند.
عرصه سوم: شرکت‌های مهندسین مشاور
برای ثبت شرکت مهندسی مشاوره، می‌توان همانند سایر شرکت‌ها در قالب‌های سهامی خاص با مسئولیت محدود و یا تضامنی اقدام کرد. مراحل ثبت شرکت مشاور، همانند ثبت سایر شرکت‌ها است، ولی هیچ ضوابطی در خصوص صلاحیت هویت بخشی مبانی اسلامی و توانایی شرکت درحال ثبت درخواست نمی‌شود. در حال حاضر شرکت‌های زیادی ثبت و فعال شده اند بدون اینکه این مهم اساسا به عنوان حتی یک دغدغه مطرح باشد.
لکن شرکت‌ها با اخذ پروژه‌های دولتی، نیازمند رتبه از سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "تشخیص صلاحیت و رتبه بندی عوامل نظام فنی اجرایی در کشور" هستند. رتبه مشاور مدرکی است که بر اساس مقررات آیین نامه تشخیص صلاحیت مشاوران، به منظور اعلام صلاحیت مشاور از سوی سازمان برای ارائه خدمات مشاور صادر می‌شود. رتبه بندی با توجه به میزان توانایی شرکت‌ها بر اساس نفرات و سوابق آن ها، تجربه کاری و ارائه بیمه یا نامه از تامین اجتماعی مبنی بر صحت انجام قرارداد مربوطه، توان مالی محاسبه شده شرکت بر اساس اظهارنامه مالیاتی آخرین سال کاری انجام می‌گیرد. همچنین برای رتبه بندی شرکت‌های مشاور علاوه بر نیروی فنی و مهندسی، امکانات فنی و نرم افزاری آن شرکت‌ها نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. شرکت‌های مهندسی مشاور از طریق سایت ساجات در سه پایه رتبه بندی می‌شوند که رتبه یک بالاترین و رتبه ۳ پایین‌ترین است. هر مشاور می‌تواند با معرفی افراد واجد شرایط بر اساس ضوابط در تمامی تخصص‌ها و گروه‌های تخصصی و یا تکرار در تخصص احراز صلاحیت کند. در تمامی مراحل اخذ و ارتقا رتبه، هیج مدارک و اسناد و یا آزمونی درخصوص توانایی و صلاحیت شرکت در خصوص هویت اسلامی ایرانی وجود ندارد.
عرصه چهارم: عرصه فضای مشاوره و طراحی معماری
نظام فنی اجرایی کشور با متولی گری سازمان برنامه وبودجه، شرح خدمات مشاوره برای مطالعات و طراحی رشته‌های مختلف از جمله شرح خدمات مشاوره برای مطالعات و طراحی کار‌های ساختمانی تدوین و ابلاغ کرده است که متاسفانه در هیچ یک از مراحل مطالعات فاز صفر (شناسایی و بررسی اولیه و تهیه طرح مقدماتی)، فاز یک (مطالعات و طرح تکمیلی) و فاز دو (تهیه طرح اجرایی)، شرح وظیفه هویت اسلامی ایرانی وجود ندارد. در مرحله نظارت نیز چینی وظیفه‌ای مقرر نشده است. به عبارت دیگر خدمات فنی مهندسی بدون الزام پیش بینی هویت اسلامی ایرانی در امور مربوطه در جریان است. تنها در مبحث ۴ مقررات ملی ساختمان دو صفحه درحد کلیات معماری اسلامی بیان شده است که هم ادبیات آن الزام اور نبوده و هم قابلیت اجرایی ندارد.
جمع بندی
علیرغم مصوبات قانونی ذکر شده در فوق و نیز الزامات قانونی در برنامه‌های پنجم کشور و همچنین تدابیر و رهنمود‌های رهبر انقلاب و تاکیدات دین مبین اسلام و اهمیت این موضوع در شکل گیری شهرها و روستا‌ها و تاثیرگذاری مستقیم بر فرهنگ جامعه، متاسفانه به شدت مغفول مانده و لازم است، نسبت به اصلاح قوانین و نیز اصلاح رویه‌ها و رویکرد‌ها به خصوص در شرایطی که وزیر راه و شهرسازی جدید اشتغال یافته است و دوره جدید اعضا هیات مدیره نظام مهندسی ساختمان انتخاب شده اند مورد توجه مضاعف قرار گیرد.
اخبار مرتبط
ارسال نظر
مهاجر مهمان نیست!
خانواده در حاشیه خانه مدرن!
میلیاردرها برای سرنوشت ما تصمیم می‌گیرند
دانش‌آموزان را تبدیل به عدد نکنیم
چرا آمریکا بر طبل نظامی‌گری می‌کوبد؟
منفعت و قدرت، شکاف‌های قومی در کشور را فعال می‌کند
«بسیج» هنوز هم دارویی برای جامعه ایران است
«شکاف خلاقیت» دانش‌آموز مصرف‌گرا تحویل جامعه می‌دهد
کودکان فلسطینی را بکشید تا به من رأی بدهند!
پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها؛ بیایید کمک!
غزه؛ تراژدی غمبار انسانیت
بحران ازدواج مهم‌تر از کاهش نرخ فرزندآوری!
مقاومت فرهنگی در مواجهه با جهانی‌سازی در سطح اقوام ما جاری است
یک قدرت جدید و باورنکردنی
سرمایه‌داری برای خنثی‌کردن دیگران به خرده‌فرهنگ‌ها اجازه هویت‌یابی می‌دهد
خنجر یمنی روی گلوی استعمار!
رویکرد نمایشی در سیستم «سنجش» نظام آموزشی کشور!
مسلمانان در این زمینه عقب‌نشینی نمی‌کنند
یهود، مشکل اروپا بود
بلای قرن جدید!
پرونده ها
