گروه گفتمان فرهنگ سدید- حمید رضا خاکسار: مجموعه باورها، تمایلات و رفتارهای یک انسان را «شخصیت» می نامیم و مجموعه باورها، تمایلات و رفتارهای یک جامعه را «فرهنگ». همانطور که یک انسان ممکن است دچار بیماری شخصیتی شود، یک جامعه نیز ممکن است در معرض بیماری های فرهنگی قرار گیرد. مصرف گرایی، نژادپرستی، اشرافی گری و خرافه از جمله بیماری های فرهنگی است.
اگر فردی دچار بیماری شخصیتی شود، فقط به شناسایی و توصیه بسنده نکرده و با مکانیزم های روان درمانی به مبارزه با بیماری خود می پردازد. مردم معمولا برای درمان بیمای های شخصیتی، به درمانگاه روانپزشکی مراجعه می کنند و از روانپزشک یا روانکاو کمک می گیرند. روانپزشک نیز با یک سلسله آزمایش ها بیماری را تشخیص داده و اقداماتی عملی برای درمان بیماری انجام می دهد.
اما برای درمان بیماری های فرهنگی چه می کنیم؟ چرا وقتی فرهنگ ما دچارآسیب و بیماری می شود فقط راجع به آن مقاله می نویسیم و نهایتا به توصیه اکتفا می کنیم؟
بررسی واژه های علمی موجود مثل روانشناسی اجتماعی، روانشناسی توده، جامعه شناسی، انسان‌شناسی، مردم‌شناسی و حتی روانشناسی فرهنگی (Cultural psychology) و زیست روان اجتماعی( biopsychosocial ) گویای آن است که درمان بیماری های فرهنگی به عنوان یک رشته یا گرایش علمی مطرح نیست اما سوالات زیر حکایت از نیاز جامعه به چنین گرایشی دارد:
ویژگی ها و آناتومی فرهنگی ما چیست؟ شرایط نرمال فرهنگی ما چیست؟ سلامت فرهنگی را چگونه تعریف می‌کنیم؟ چه بیماری هایی بر فرهنگ ما عارض شده؟ این بیماری ها چه مشخصاتی دارند؟ این بیماری ها از چه زمانی وارد کالبد فرهنگی ما شده اند؟ چگونه رشد کرده اند؟ فرآیند اثرگذاری آن ها چیست؟ فرهنگ های مهاجم و بیماری های فرهنگی چه اثرات تخریبی بر فرهنگ ما داشته اند؟ میزان خطر آن ها چقدر است؟ درمان کدامیک از آنها اولویت دارد؟ هزینه و مدت درمان بیماری ها چقدر است؟ چه روش های درمانی برای فرهنگ وجود دارد؟ میزان تاثیر این درمان ها چقدر است؟ چه مقاومت هایی در برابر این درمان ها وجود دارد؟
وزارت بهداشت و درمان کشور علاوه بر آموزش، پژوهش و اطلاع رسانی، مسئول درمان روانی شهروندان است و برای درمان بیماری ها روانی از زیرساختهایی مثل درمانگاه، بیمارستان، آزمایشگاه و همچنین مجموعه ای از سامانه ها ، پروتوکل ها و استاندارد های مورد تایید استفاده می کند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مسئول سلامت و ارتقاء فرهنگ کشور است و انتظار می رود که علاوه بر آموزش و پژوهش و اطلاع رسانی ، برای بیماری های فرهنگی تدبیر کند. جامعه ما نیازمند به نظام درمانی در حوزه فرهنگی است. برای انواع بیماری های فرهنگی باید متخصصین ویژه تربیت شود. اماکن خاصی با مفهوم "درمانگاه فرهنگی" تاسیس شود تا سازمان ها و گروههای اجتماعی بتوانند برای کشف و درمان بیماری های فرهنگی خود به آنجا مراجعه نکنند.
فرض کنید یک اداره یا شرکت، به یک بیماری فرهنگی مثلا فساد اداری یا اشرافیت مبتلا شده است، مدیر مربوطه باید بتواند به درمانگاه فرهنگی مراجعه کرده و از خدمات تخصصی برای درمان فرهنگی سازمان خود بهره ببرد.
باید توجه شود که یک مدیر و حتی یک کارشناس فرهنگی نمی تواند بیماری های فرهنگی را درمان کند. «درمان» تخصص های ویژه خود را می طلبد.
بخشهایی از جامعه ما دچار گونه هایی از بیماریهای فرهنگیست اما به دلیل فقدان درمانگاه تخصصی، به جای درمان به تحلیل و نقد بسنده می شود و اگر درمانی هم انجام می شود به روش سعی و خطاست. حتی اگر شرکت و موسساتی بطور علمی و سیستمی به درمان فرهنگی مشغول باشند، برای حجم عظیم نیازهای کشور کافی نیست.
به نظر می رسد وقت آن رسیده است که وزارت ارشاد اسلامی به عنوان مسئول سلامت و ارتقاء فرهنگ کشور، دست به کار شده و زیرساخت ها و نظامات مناسب برای رفع بیماریهای فرهنگی، به روش تخصصی و علمی را فراهم سازد.
