رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی و دهم جاذبه‌های تاریخی؛ تنها صاحب یک درصد درآمد گردشگری جهان

به گزارش فرهنگ سدید، امروزه گردشگری، صنعتی بسیار مهم و پررونق در تمام جهان است و نقش پررنگی در شکوفایی اقتصادی کشور‌ها ایفا می‌کند. یک گردشگر از زمان ورود به کشور هدف باید برای تأمین غذا، اقامت، رفت‌وآمد، تفریح و گشت‌وگذار، خرید سوغاتی و کالا و دیدن جاذبه‌ها هزینه کند. این هزینه‌ها با آوردن ارز به کشور میزبان، به رونق اقتصادی آن کشورکمک شایانی می‌کند. هر چه تعداد بیشتری از گردشگران به کشوری وارد شوند، مشاغل بیشتری ایجاد می‌شود و این موضوع برای کشور‌هایی که جمعیت جوانی دارند، بسیار مهم است.

 

طبق آمار‌های اعلام‌شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی، جمهوری اسلامی ایران ازلحاظ جاذبه‌های طبیعی در رتبه پنجم و ازنظر جاذبه‌های تاریخی در رتبه دهم کشور‌های دنیا قرار دارد،  اما متأسفانه در بهره‌گیری از این منابع، سهم کمتر از یک درصد کل درآمد‌های گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که طی ۱۰ سال آینده صنعت گردشگری در رتبه نخست اقتصاد جهان قرار می‌گیرد.

بر اساس آمار‌های اعلامی، در سال ۱۹۵۰ میلادی شمار گردشگران در سرتاسر جهان فقط ۲۵ میلیون نفر بود، در طول سه دهه این عدد ۷‌برابر شد و در سال ۱۹۸۰ به ۱۷۸میلیون نفر رسید. این عدد در سال ۲۰۰۰ به ۶۷۴ میلیون نفر و در سال ۲۰۱۵ به یک میلیارد و ۱۸۶میلیون نفر افزایش پیداکرده است. آمار‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که هیچ بخشی در اقتصاد به‌اندازه این صنعت رشد نداشته است.

با توجه به آنچه‌که در آمار‌ها اعلام‌شده سهم صنعت گردشگری به لحاظ درآمد در سال ۲۰۱۵ از ۱۲۶۰میلیارد دلار فراتر رفته و سهم مستقیم گردشگری در تولید ناخالص داخلی (GDP) در دنیا ۲۲۰۰ میلیارد دلار شده و نقش مستقیم گردشگری در اشتغال هم به عدد ۱۰۸میلیون شغل رسیده است. در حقیقت اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شده به عدد ۲۸۴ میلیون شغل در این صنعت سبز می‌رسیم؛ یعنی به ازای هر ۱۱ شغل در جهان یکی از شغل‌ها به حوزه گردشگری مربوط است. این اثرات مهم این بخش در ایجاد درآمد و شغل را نشان می‌دهد. این همه در حالی است که در برنامه ششم اقتصاد ایران به ایجاد سالانه یک‌میلیون شغل اشاره‌شده؛ یک‌میلیون شغلی که به‌زعم اقتصاددان‌ها دست یافتن به آن بسیار دشوار است.

 

ایران به عنوان ارزان‌ترین مقصد گردشگری جهان، تراز منفی چهار میلیونی دارد
اما چه شده که ایران قافیه صنعت گردشگری را به رقبا باخته است؟ ایران با رتبه ۱۱۷ یکی از ضعیف‌ترین عملکرد‌ها مربوط به زیرساخت‌های خدمات گردشگری را دارد. این بخش محدود به سازمان میراث فرهنگی نمی‌شود و موضوع فرانهادی محسوب می‌شود. رتبه زیرساختی که در بندر‌ها و زمین، تأثیر مستقیمی در وضع گردشگری دارد درمجموع ۷۵ است. اما سلسله عواملی که موجب شده تا ارزان‌ترین مقصد گردشگری جهان، تنها سالانه ۲.۵ میلیون گردشگر خارجی داشته باشد به ضعف زیرساختی ختم نمی‌شود؛ حتی اگر به گواه یونسکو به لحاظ تعداد بنا‌ها و سایت‌های تاریخی و طبیعی رتبه دهم جهان را داشته باشد.

عدم توفیق ایران در جذب گردشگر خارجی تنها یک روی سکه بوده و روی دیگر آن افزایش روزافزون سفر‌های ایرانیان به خارج از کشور است که از این طریق ارز بسیار زیادی از کشور خارج  می‌شود. در زمانی که کشور در شرایط عبور از سخت‌ترین تحریم قرار دارد و باید ارز دولتی به کالا‌های اساسی و موردنیاز مردم تخصیص یابد شاهد خروج بی‌رویه ارز مسافرتی از کشور هستیم.

این رویه برخلاف سیاست‎‎‌های اقتصاد مقاومتی و تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر پرهیز از سفر‌های خارجی غیرضروری است و این مقدار ارز دولتی اگر به بخش تولید اختصاص یابد به رونق و شکوفایی تولید داخلی کمک مؤثری خواهد کرد. البته در این زمینه باید از سفر‌های زیارتی و معنوی به‌عنوان یک استثنا نام برد چراکه این‌گونه سفر‌ها علاوه بر اینکه هزینه و خرج زیادی به کشور تحمیل نمی‌کند بر مبنای دستور شرع مقدس بوده و دارای برکاتی هم هست.

 

دو برابر واردات مسافر، صادرات گردشگر داریم
بررسی آماری نشان‌دهنده این نکته است که  تراز گردشگری ایران منفی چهار میلیون نفر در سال است. ایران نه‌تن‌ها نتوانسته گردشگران خارجی بیشتری را به سرزمین خود دعوت کند که سالانه دو برابر این عدد گردشگر به دیگر کشور‌های دیگر فرستاده است؛ بنابراین تراز گردشگری ما منفی است و اینکه وعده داده می‌شود با استفاده از گردشگری، اقتصاد را بهبود بخشیم با تراز منفی محقق نخواهد شد چراکه اکنون نه‌تن‌ها از این طریق ارزی وارد کشور نمی‌شود بلکه ارز خارج می‌شود.                    
تراز منفی گردشگری تنها با دو روش مثبت خواهد شد، یکی با معرفی جاذبه‌های کشورمان به ایرانیان و استانداردسازی هتل‌ها که اگر این کار صورت گیرد قطعاً مسافران به‌جای ترکیه یا مالزی، ایران را با فضای مناسب بومی و فرهنگی انتخاب می‌کنند. اگر از مقاصد کاری و ... صرف‌نظر کنیم، فردی که بخواهد با خانواده‌اش سفرکند و تمدد اعصاب کند وقتی در همین ایران زیبا به او امکانات بدهیم باقیمت‌های مناسب دیگر راه دور را انتخاب نمی‌کند و به کشور خارجی نمی‌رود.

 

با امضای یک تفاهم نامه ۱۰۰ هزار مسافر به کشور آمد و ۲ میلون و ۴۰۰ هزار نفر از کشور خارج شد!
درباره جذب گردشگر خارجی نیز می‌توان به این نکته اشاره کرد که ما با کشور‌های دیگر تفاهم‌نامه گردشگری می‌بندیم، اما همه آن‌ها به ضرر ما و به نفع کشور روبه‌رو می‌شود درصورتی‌که هدف اصلی تفاهم‌نامه این است که جذب گردشگر کنیم، اما چون آن‌ها متخصص‌تر و حرفه‌ای‌تر عمل می‌کنند؛ ایرانیان را بیشتر جذب می‌کنند. به‌عنوان‌مثال با ترکیه تفاهم‌نامه امضا می‌کنیم، اما تعدادی که از ترکیه به ایران می‌آیند به زیر ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از ایران به ترکیه سفر می‌کنند. این تفاهم‌نامه‌ها بدتر تراز گردشگری ما را منفی کرده و دلیل آن این است که قبل از امضای آن، باید صنعت گردشگری را علمی و با حضور متخصصین آماده کنیم و بعد تفاهم‌نامه امضا کنیم که اگر غیر این باشد فقط‎ راه خروج را بازکرده‌ایم.

نکته حائز اهمیت این است که علاوه بر طبیعت بی‌نظیر کشورمان و بنا‌های تاریخی و باارزش که اگر تبلیغات درست پیرامون آن صورت بگیرد می‌تواند آهن‌ربای قوی‌ای برای جذب گردشگر شود، وجود حرم اختر تابناک امام هشتم و دیگر اماکن مقدسه نیز خود اهرم مهمی برای جذب گردشگر و عرضه فرهنگ ایرانی و اسلامی است. سالانه افراد زیادی در جهان برای بازدید از معابد مختلف، کلیسا‌ها و مقبره‌ها بار سفر بسته و راه دوری را می‌پیمایند که الزاماً به آن دین هم نیستند، اما با تبلیغات وسیع به این سمت‌وسو کشیده می‌شوند. در سال ۹۳ به گفته حجت‌الاسلام علی باقری مدیر امور زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی شهروندان آلمانی گوی سبقت را از دیگر گردشگران غیرمسلمان در دیدار از بخش‌هایی از حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد ربوده‌اند. از ۱۳ هزار گردشگر مذهبی که از کشور‌های مختلف دنیا به حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد رفتند هشت هزار گردشگر غیرمسلمان بودند، این گردشگران غیرمسلمان از قاره‌های آمریکا، اروپا و جنوب شرق آسیا بودند که از بین آنان آلمانی‌ها بیشترین تعداد گردشگران را شامل شدند.
از همین رو آمار‌های مسلمان شدن این افراد و به قولی نمک‌گیر شدن زیارت نشان می‌دهد که عرصه فرهنگ اسلامی در این زمینه پتانسیل بالایی دارد. آمار نشان می‌دهد که اماکن مقدسه کشورمان مانند حرم شمس‌الشموس، اما رضا (ع) در مشهد، شاه‌چراغ در شیراز، حرم حضرت معصومه سلام علی‌ها در قم، حرم مطهر امام خمینی در تهران و... خود می‌تواند به‌عنوان یک شاخصه اصلی در جذب گردشگر باشد.    
باوجود تراز منفی گردشگری کشور، حرم پرنور رضوی به‌مثال خورشید تابان در صنعت گردشگری کشور عمل می‌کند که می‌توان با تقویت امکانات و تبلیغات، زمینه رشد هرچه بیشتر گردشگران به کشور را فراهم کرد.