گروه گفتمان فرهنگ سدید - حجت الاسلام علی خاک‌رنگین: مطابق با قانون اساسی تصمیم‌گیرنده، مجری و مسئول اصلی برنامه‌های حوزه اقتصادی کشور رئیس جمهور و هیئت دولت است. قانون اساسی ظرفیت زیادی را در حوزه اجرا برای رییس جمهور ایجاد کرده است. بیش از سی بند قانون اساسی وظایف رییس قوه مجریه را به صراحت معلوم کرده است. این وظایف، امکانات گسترده‌ای را به قوه مجریه می‌دهد. قانون اساسی چنان قدرتی به روسای جمهور داده است که حتی طبق اصل147 دولت امکان به‌خدمت گرفتن نیروهای مسلح را نیز برای انجام وظایفی مانند تولید و جهاد سازندگی داراست.
از سوی دیگر دولت‌ها امکان مهمی دارند به‌نام بودجه؛ مسئله اساسی بودجه، تصمیم‌گیری در مورد منابع محدود است و این تصمیم‌گیری را دولت با نظارت مجلس انجام می‌دهد. از آنجا که منابع همه دولت‌ها محدود است؛ براساس این محدودیت و با توجه به سیاستهای کلی است که دولت‌ها تصمیم می‌گیرند که به عنوان مثال هر یک‌تومان را به‌جای برنامه آموزش به بهداشت، دفاع، فرهنگ و یا بالعکس اختصاص دهند. بودجه علاوه‌بر سند اولویت‌بندی، سند علامت‌دهی برنامه دولت از لحاظ اقتصادی و مالی دولت نیز هست.
چرا رهبری فردی را منصوب نمی‌کنند تا مشکلات اقتصادی رفع شود؟
طبق قانون وظیفه رهبری صیانت از آرمان مردم‌سالاری و حفظ انقلاب است. مردم خود حاکمانشان را انتخاب می‌کنند. اشخاص و مجریان را مردم انتخاب می‌کنند. مردم با انتخابشان مشخص می‌کنند که چه کسی از این منابع قدرت استفاده کند لذا در حوزه‌های اجرایی آنجایی رهبری ورود می‌کنند که چارچوب انقلاب در معرض خطر قرار گرفته شده باشد.
چرا رهبر انقلاب برای اجرایی شدن مصوبات حکم حکومتی نمی‌دهند؟!
سوال دیگری که برخی مطرح می‌کنند این است که «چرا رهبر انقلاب در موضوعات اقتصادی حکم حکومتی نمی‌دهند»؛ خب آیا مشکل نبود حکم حکومتی است؟ آیا در حوزه اقتصاد با ابلاغیه اقتصاد مقاومتی و برنامه‌های توسعه، تکلیف روشن نشده است؟ برنامه‌هایی که یک اجماع روی آن شکل گرفته است.
پس مشکل در چیست؟ همانطور که اشاره شد تصمیم هست و تکلیف نیز روشن شده است. مثلا درباره همین تحریم‌ها یکی از راه‌هایی که قرار شد پیگیری شود تبادل ارزی منهای دلار بود. نگاه به شرق مشتاق به‌جای اروپای مسخّر امریکا بود. اما مشکل فقدان اجرا است.
مروری بر اقدامات ویژه رهبر انقلاب برای مواجهه با بحران اقتصادی
نگاهی به رویدادهای مهمی که طی 4 ماه گذشته در زمینه مقابله با بحران اقتصادی صورت گرفته است از 8 اقدام ویژه رهبر معظم انقلاب حکایت دارد. اقداماتی که اگر مسئولان امر به آن توجه کنند قطعا عبور از شرایط فعلی میسر خواهد بود. بررسی این موارد و مطالبه آن از مسئولین می تواند سوالات مطرح درباره اقدامات رهبر انقلاب برای حل معضلات معیشتی که نمونه‌های ان نیز در ابتدای این گزارش اشاره شد پاسخ دهد.
1- دستور تشکیل اتاق هماهنگی جنگ اقتصادی با حضور مسئولان 3 قوه
هشتم اردیبهشت، درست ۱۰ روز پیش از آنکه آمریکا از برجام خارج شود و فرمان بازگشت تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه علیه مردم ایران، توسط رئیس جمهور این کشور صادر شود، مقام معظم رهبری در جلسه‌ای با مسئولان سه قوه، بر ضرورت تشکیل «اتاق جنگ اقتصادی» تأکید کردند.
رژیم آمریکا چهار دهه است مشغول تحمیل جنگ ضدانسانی علیه مردم ایران است؛ گاهی جنگ سخت و نیابتی و نظامی؛ گاهی نیز جنگ نرم و فرهنگی و اقتصادی. در ماه‌های اخیر نیز آمریکایی‌ها حمله اقتصادی لجام گسیخته‌ای را علیه ایرانیان تدارک دیده‌اند؛ حمله‌ای که به تصریح «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا هدفش مردم ایران است.
«ریچارد نفیو» مسئول سابق بخش تحریم‌ها در وزارت خارجه آمریکا و مولف کتاب «هنر تحریم‌ها» صریحا اعلام کرده که هدف اساسی از اعمال تحریم‌ها علیه ایران، فشار به مردم این کشور و در تنگنا قرار دادن آنها است.
اما برای مقابله با تهاجم همه جانبه اقتصادی آمریکایی‌ها علیه مردم ایران، اولویت اصلی، بسیج نیرو‌ها و امکانات و تجمیع قواست. راهکاری که با تدبیر مقام معظم رهبری عملیاتی شده است و نشانه‌ها و دستاورد‌های آن در زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکایی‌ها که به زعم خودشان در تاریخ بی‌سابقه خواهد بود، بیشتر نمایان خواهد شد.
2- گفتگو با تولید کنندگان داخلی و حمایت از کارگر و کالای ایرانی
رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر روز نهم اردیبهشت ماه 1397 به مدت دو ساعت و نیم از نمایشگاه کالای ایرانی در حسینیه امام خمینی(ره) بازدید کردند. در این بازدید ایشان از ۷۷ غرفه تولیدات ایرانی در بخشهای مختلف از جمله لوازم خانگی، نوشت‌افزار، پوشاک و منسوجات، مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی، لوازم آرایشی و بهداشتی، وسایل کودک، لوازم خودرو و وسایل صنعتی و ساختمانی دیدن کردند و از نزدیک در جریان ظرفیت‌ها و توانمندی‌های تولیدکنندگان، مسائل و دغدغه‌های آنان و نیز میزان استقبال مردم از کالاهای ایرانی قرار گرفتند. مهم‌ترین دغدغه تولیدکنندگان، واردات بی‌رویه و قاچاق بود و درخواست‌ها و پیشنهادهایی در خصوص اصلاح قوانین و حذف موانع در بخش تولید، تقویت حمایت مالی از واحدهای تولیدی و کمک به تبلیغ و معرفی کالای ایرانی بیان شد.
رهبر انقلاب اسلامی نیز بر لزوم جلوگیری از واردات بی‌رویه و مبارزه با قاچاق تأکید، و دستوراتی برای پیگیری و حل مشکلات تولیدکنندگان صادر کردند. ایشان از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواستند حل مشکلات منعکس‌شده در این بازدید را به‌طور جدی در دولت دنبال کند.
3- دستور به قوه قضائیه برای برخورد با اخلال گران و مفسدان اقتصادی
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه نقش دستگاه قضا را در مبارزه با مفاسد اقتصادی مهم خواندند و خاطرنشان کردند: در مدیریت مسئله‌ی اساسی کشور یعنی اقتصاد، قوه‌ی مجریه نقش اول را دارد اما قوای مقننه و قضائیه نیز مؤثر و نقش‌آفرینند.
ایشان ایجاد امنیت در فضای اقتصادی را از جمله وظایف دستگاه قضا برشمردند و افزودند: فضای کسب‌وکار و زندگی و معیشت مردم باید امن باشد و دستگاه قضا باید با مختل‌کنندگان امنیت اقتصادی برخورد کند. همچنین مبارزه‌ی قاطع و صریح با مفاسد و مفسدان اقتصادی را از دیگر وظایف مهم قوه‌ی قضائیه خواندند و افزودند: باید واضح و مؤثر در این مقوله ورود کنید و فعال باشید.
4- تذکر به وزیر اطلاعات درباره مماشات با مفسدان اقتصادی
حجت الاسلام محمود علوی 16 تیرماه در جلسه شورای اداری استان لرستان در سخنانی گفته بود که نباید با متخلفان برخورد قهرآمیز (تند) شود، بلکه باید با توجیه و راهنمایی از انحراف آنها جلوگیری کرد.
در واکنش به این اظهارات خبرگزاری‌ها خبر دادند که برخی شنیده‌ها حاکی است در پی اظهارات اخیر منتشرشده از سوی علوی وزیر اطلاعات مبنی بر این که نباید با مفسدان اقتصادی با تندی برخورد کرد، رهبر معظم انقلاب به وی هشدار داده اند که این بیانات «به ضرر وزارت اطلاعات» و نیز «به ضرر اقتصاد ملی» است.
نباید از یاد برد که موضوع برخورد قاطع با مفسدان اقتصادی همواره یکی از مطالبات جدی مردم از مقامات دولتی و قضایی بوده و این نکته نه فقط در تجمعات اعتراضی که در شبکه های اجتماعی و رسانه ها نیز بازتاب بسیاری داشته است. بنابراین تذکر به وزیر اطلاعات، در واقع یادآوری یکی از جدی ترین مطالبات مردم به یکی از عالی‌ترین مقامات امنیتی دولت است که مبادا پژواک اظهارات او به دل برخی مقامات اجرایی سستی راه دهد که از برخورد قاطع با مفسدان بپرهیزند و با متخلفان و سودجویان و رانت‌خواران و دارندگان هزاران پرونده فساد اقتصادی مماشات کنند.
برخورد قاطع با مفاسد اقتصادی یکی از مطالبات همیشگی رهبر معظم انقلاب از دستگاه‌های قضایی و اجرایی و امنیتی است که 17سال قبل در فرمان هشت ماده ای ایشان به خوبی تصریح شد. چهار سال قبل نیز در پیامی به همایش ملی ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد، فرمودند: «مگر وضعیت برای مسئولان سه قوه روشن نیست؟ با توجه به شرایط مناسب و امیدبخشی که از لحاظ همدلی و هماهنگی و همفکری بین مسئولان امر وجود دارد، چرا اقدام قاطع و اساسی انجام نمی‌گیرد که نتیجه را همه به‌طور ملموس مشاهده کنند؟ توقع من از آقایان محترم این است که چه با سمینار و چه بدون آن، تصمیمات قاطع و عملی بدون هرگونه ملاحظه‌ای بگیرند و اجرا کنند.» تصمیمات قاطع و عملی در برخورد با فساد، مطالبه مردم و رهبر انقلاب از مسئولان دولتی است که نسبتی با «پرهیز از برخورد قهرآمیز» ندارد. رئیس‌جمهور و معاون اول او نیز تاکنون بارها از عزم دولت در برخورد با مفسدان گفته و بنابراین انتظار نمی‌رود وزیر اطلاعات برخلاف انتظار افکارعمومی و در اوج تلاطم‌های اقتصادی، سخنی جز برخورد قاطع با مفسدان بر زبان آورد. بی‌تردید سربازان گمنام امام‌زمان(عج) تاکنون با قاطعیت با هرگونه پرونده مفاسد اقتصادی برخورد کرده و از این به بعد نیز همین مشی را ادامه خواهند داد. در همین راستا انتظار می‌رود مسئولان در هر مرتبه‌ای مراقبت کنند که مواضع آنان به‌گونه‌ای نباشد که مسیر مبارزه قاطع و عملی با مفاسد اقتصادی را دچار ناهمواری کند. مردم در مبارزه با فساد اقتصادی انتظار «راهنمایی» و «توجیه» ندارند، توقع آنان «اقدام قاطع» و «عملی» است که چنان‌که رهبر انقلاب هم تصریح فرموده‌اند، باید همزمان با اعلام نتایج ملموس باشد.
رهبر معظم انقلاب در سال 1384 و در دیدار با دانشجویان به بیان نمونه‌ای از تلقی اشتباه از موضوع مبارزه با فساد پرداخته و فرمودند:
«چند سال قبل بنده مسأله ی مبارزه با فساد را مطرح کردم و آن نامه ی هشت ماده یی را نوشتم؛ اما از داخل مجلس شورای اسلامی - که باید مرکز مبارزه ی با فساد باشد - فریاد اعتراض به این شعار بلند شد؛ با این بهانه که مبارزه ی با فساد، سرمایه‌ها را از کشور فراری می‌دهد! در حالی که قضیه بعکس است. بنده همان وقت هم گفتم که اتفاقاً مبارزه ی با فساد، سرمایه‌گذار سالم را که قصد فسادانگیزی و سوءاستفاده ندارد، به کار تشویق می‌کند. اخیراً گزارشی از یک سازمان معتبر بین المللی خواندم که درباره ی همین مسائل کار می کند. این سازمان اعلام کرده که یکی از موانع اصلی سرمایه گذاری در بعضی از کشورها عبارت است از فساد اقتصادی. اینها می گفتند مبارزه ی با فساد جزو موانع سرمایه گذاری است؛ ببینید چقدر فاصله است! مبارزه ی با فساد مطرح می شود؛ به جای این که عناصر دست اندرکار استقبال کنند و در حد وظایفِ خود ایفای نقش کنند، بعکس عمل می کنند.»
5- پیگیری مشکلات توزیع ارز و سکه از رئیس جمهور
همزمان با سفر رئیس جمهور به دو کشور اروپایی سوئیس و اتریش، رهبر معظم انقلاب طی نامه ای به روحانی از وی خواستند تا در اسرع وقت نسبت به ارسال گزارشی به ایشان درباره مشکلات و تخلفات پیش آمده در توزیع ارز و سکه اقدام کند.
این اقدام رهبر انقلاب درست همزمان با اقدام روحانی در اعتماد به اروپاییها و پیگیری راه حلهای خارجی برای حل مشکلات معنای خاصی در نگاه کارشناسان داشت.
6-کمک مشاوران سیاست خارجی رهبری به دیپلماسی اقتصادی دولت
فعال بودن دیپلماسی در مقطع بحرانی فعلی در روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای ، ابتکار عمل مهم و موثری خواهد بود. اگر بخواهیم یک ارزیابی از روابط رو به رشد روسیه و ایران داشته باشیم آمارها بسیار گویاست. در چهار ماه اول 2018 حجم مبادلات تجاری روسیه و ایران، 36 درصد افزایش داشت، حجم مبادلات محصولات کشاورزی و لبنی دو طرف،57 درصد افزایش داشته است، مطلب بسیار امیدبخش اینکه تا کنون بر اثر توافق دو طرف، 30 درصد مبادلات تجاری دوجانبه با پول ملی یعنی روبل و ریال صورت گرفت، یعنی 30 درصد از نیاز دو طرف به ارز خارجی به ویژه دلار کاهش یافته است و بنای هر دو کشور تاکنون بر این بوده است که این درصد بالاتر رود.
سفر آقای علی‌اکبر ولایتی مشاور امور بین الملل رهبرمعظم انقلاب در تیرماه به روسیه برای انتقال پیام‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی و رئیس جمهور ایران را به رئیس جمهور روسیه در این زمینه باید تحلیل نمود.
7-فراخوان هیئت دولت برای برگزاری جلسه ویژه اقتصادی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی روز یکشنبه در نشستی که با دعوت ایشان از رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت برگزار شد، با تأکید بر توانایی کشور برای عبور از مشکلات اقتصادی با برخورداری از روحیه‌ی انقلابی و مجاهدت، کار و تلاش شبانه‌روزیِ مسئولان و همکاری و همراهی آحاد مردم، شرایط و الزامات استمرار پیشرفت و حرکت پرشتاب به سمت اهداف را بیان کردند.
ایشان برخورداری از «روحیه‌ی قوی، انگیزه، شجاعت و عزم راسخ» را شرط اصلی موفقیت در همه‌ی عرصه‌ها دانستند و با تاکید بر لزوم تحرک بیشتر و با احساس مسئولیت مضاعف در مدیران، تیم اقتصادی دولت را میاندار و محور اصلی کار و تحرک در کشور دانستند و همه‌ی دستگاه‌ها را به هماهنگی با آن فراخواندند.
رهبر انقلاب اسلامی همچنین صداوسیما و دستگاه‌های تبلیغاتی را به انتقال تصویر درست از اقدامات دولت توصیه کردند و افزودند: البته بیان انتقادهای منطقی اشکالی ندارد، ضمن اینکه بخش عمده‌ای از تصویرسازی درست از دولت وابسته به عملکرد مسئولان است، یعنی مسئولان باید به میان مردم، کارگران و صنایع بروند و از نزدیک با آنها ارتباط برقرار کنند.
ایشان افزودند: طرف‌های اروپایی موظفند تضمین‌های لازم را درخصوص برجام بدهند اما نباید اقتصاد کشور به این موضوع گره زده و معطل آن شود. همچنین به‌جز موارد معدودی همچون آمریکا، روابط کشور با شرق و غرب باید هرچه بیشتر تقویت شود و تحرک عملیاتی و هدفمند دیپلماسی افزایش یابد.
ایشان تهیه‌ی «نقشه‌ی راه اقتصادِ باثبات» را موجب آگاهی و روشن شدن تکلیف مردم و فعالان اقتصادی دانستند. «تقویت بخش خصوصی» و «ضرورت برخورد قاطع با متخلفان»، « برخورد با تخلفات در واردات خودرو»، «اشراف و اعمال قدرت دولت بر مبادلات مالی برای جلوگیری از عملیات مخرب نظیر قاچاق و پول‌شویی»، «جدی گرفتن سیاستهای اقتصاد مقاومتی»، «اقدام بهنگام و علاج واقعه قبل از وقوع» و «مبارزه‌ی واقعی با فساد» از دیگر محورهای مورد تأکید رهبر انقلاب اسلامی در این نشست بود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، «حرف زدنِ رودرروی مسئولان با مردم و بیان شرایط» را لازم دانستند و خاطرنشان کردند: مشکلات را با مردم در میان بگذارید و ضمن ارائه‌ی اقدامات خود، نقشه‌ی دشمن را برای آنها تبیین کنید.
8-بررسی موضوع اقتصاد مقاومتی و مولفه‌های آن در جلسات مختلف رهبر انقلاب
8-1. سخنرانی در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی۱۳۹۷-۱-۱
8-2. دیدار جمعی از مسئولان و مدیران نظام ۱۳۹۷-۱-۲۰
8-3. دیدار وزیر، مدیران و کارکنان وزارت اطلاعات ۱۳۹۷-۱-۲۹
8-4. بازدید از نمایشگاه کالای ایرانی۱۳۹۷-۲-۱۰
8-5. دیدار کارگران ۱۳۹۷-۲-۱۰
8-6. دیدار مسئولان نظام ۱۳۹۷-۳-۲
8-7. دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها ۱۳۹۷-۳-۲۰
8-8. دیدار نمایندگان و کارکنان مجلس شورای اسلامی ۱۳۹۷-۳-۳۰
8-9. دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه ۱۳۹۷-۴-۶
8-10. دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت ۱۳۹۷-۴-۲۴
نتیجه‌گیری
آنچه به روشنی مشهود است پیش‌بینی‌های به موقع، نقشه‌خوانی دقیق از شرارت‌های دشمن، ارائه راهکارهای متقن، قابل اجرا و راهگشا از سوی رهبر معظم انقلاب در کتل‌های سخت موجود در فضای اقتصادی کشور است. رهبر انقلاب در چارچوب قانون و در راستای نظارت بر حسن اجرای سیاستهای کلی نظام و تنظیم روابط قوای سه‌گانه، زمینه را به بهترین نحو برای فعالیت مسئولین حوزه اقتصادی کشور در قوای مختلف فراهم و نقشه برون‌رفت از نابسامانی فعلی حاکم بر اقتصاد کشور را آشکارا ترسیم کرده‌اند. این مسئله که چرا و چطور با وجود چنین نقشه روشنی و بستر هموار برای همکاری قوای مختلف، هنوز حرکت قدرتمندی در حل معضل اقتصادی صورت نگرفته را باید در علت فقدان اراده اجرایی قانون‌گذاران، تصمیم‌گیران و مدیران اجرایی حوزه اقتصادی کشور جستجو کرد. در نهایت به نظر می‌رسد مطالبه افکار عمومی این است تا هر یک از قوای سه گانه به صورت مبسوط گزارشی از عملکرد خود برای تحقق مطالبات رهبر انقلاب و توجه به نقشه راه ترسیم شده از سوی ایشان در حوزه اقتصادی را منتشر کنند.
