گروه اجتماعی فرهنگ سدید-دکتر احمدرضا زرگر: با استقرار تیم جدید مدیریتی در شهرداری تهران سخن از پارادایم‌ها ، اولویت‌ها و نهایتاً برنامه‌های متفاوت‌تر از گذشته برای مدیریت عرصه فرهنگ و هنر شهر به میان آمده است . ازجمله این اولویت‌ها می‌توان به تلاش مدیریت فرهنگی شهر برای" احیا و بازآفرینی حیات شبانه شهر" اشاره کرد .
برای آشنایی دقیق‌تر با آنچه مدنظر مدیران جدید شهری تهران در این موضوع است ، برخی از مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای رسانه‌ای آن‌ها را در مدت اخیر مرور میکنیم :
- "حجت نظری " در نشست مطبوعاتی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران در نمایشگاه کتاب که آبان سال گذشته برگزار شد؛ درباره شب‌مردگی در پایتخت توضیح داد: تهران متأسفانه در برخی از مناطق دچار شب‌مردگی است، زیرا برخی از مناطق پایتخت به سمت تجاری و اداری شدن پیش رفته‌اند و منطقه ازلحاظ مسکونی خالی از سکنه شده است.
عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران با اشاره به اینکه این موضوع موردتوجه کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر قرار دارد، تصریح کرد: برای حل این مشکل باید نهادی مانند نیروی انتظامی به موضوع ورود کند. در این خصوص جلسه‌ای با سردار اشتری، فرمانده نیروی انتظامی برگزار کرده و گفت‌وگوهای لازم انجام‌شده است. در این راستا باید کارهای کارشناسی انجام شود تا بتوانیم امنیت در شب را تأمین کنیم. در حال حاضر معابر مختلف شهر تهران در حال شناسایی هستند و برخی از معابر همانند خیابان سی تیر دارای حیات شبانه‌اند. البته باید برخی از خیابان‌های دیگر به‌صورت پایلوت حیات شبانه را از سر بگیرند.
فخاری دیگر عضو دیگر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران در همان نشست درباره حیات شبانه در پایتخت گفت: دو "شب بازار" در تهران از سوی شهرداری فعال و ساماندهی شده است که بسیار هم پررونق هستند؛ باید همانند این دو شب‌بازار نیز مکان‌های کنترل‌شده دیگری راه‌اندازی شوند، البته فضای سی تیر نیز به‌صورت پایلوت حیات شبانه را تجربه کرده است. وی بابیان اینکه برای احیای حیات شبانه پایتخت نیازمند تهیه "اطلس زیست شبانه "هستیم،
- در اظهارنظری دیگر، ولی‌الله شجاع پوریان معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در گفت‌وگو با شهرنوشت به برنامه‌های شهرداری تهران در راستای بازآفرینی حیات شبانه در پایتخت پرداخت و گفت : با گسترش روزافزون شهرها ، نیاز به گسترش مکانی و زمانی شهرها احساس شد و در این شرایط، شهرهای موفق جهان شهرهایی هستند که توانسته‌اند خود را با معیارهای مدرن شهری تطابق دهند.
وی بابیان اینکه هم‌زمان با توسعه شهرها به تعداد جمعیت شهری نیز اضافه میشود، تصریح کرد: طبیعی است در این حالت گسترش جغرافیایی شهرها در دستور کار قرار گیرد، البته گسترش جغرافیایی آفت‌هایی مانند حاشیه‌نشینی و رشد بی‌رویه شهر را به دنبال دارد که در کلان‌شهری مثل تهران تا حدود زیادی با آن مواجه هستیم.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با اشاره به اینکه برای جبران این آسیب نیاز است شهر را از بعد زمانی گسترش دهیم، تصریح کرد: شهرهای امروز شهرهای شبانه‌روزی هستند و شهروندان در هر ساعت از شبانه‌روز امکان تفریح و دسترسی به نیازهای اولیه خود رادارند، اما در شهر تهران با استدلال انضباط شهری در عمل، شهر از ساعت 12 شب تا ساعت 6 صبح به حالت نیمه‌تعطیل و حتی تعطیل در ارائه خدمات درمی‌آید.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در ادامه بابیان اینکه تجربه حیات شبانه مقطعی در بخش‌های مختلفی از تهران مثل خیابان 30 تیر نشان می‌دهد شهروندان آمادگی حیات شبانه رادارند، تأکید کرد: اگر این پاتوق‌ها گسترش یابند، قطعاً دستاوردهایی در اقتصاد، فرهنگ و گردشگری خواهند داشت. به این معنی که زیست شبانه به رونق اشتغال منجر میشود، بستر گفتگو را در میان شهروندان هموارتر می‌کند، امنیت را افزایش می‌دهد، گردشگری را تقویت می‌کند و در یک‌کلام زیست شبانه جان دوباره‌ای به شهر می‌دهد.
بر اساس گزارش شهرنوشت، وی با یادآوری این نکته که معاونت اجتماعی و فرهنگی به‌عنوان یکی از دستگاه‌های متولی آمادگی ورود به این بحث را دارد، گفت: به نظر می‌رسد این عزم جدی در میان شورای پنجم و مدیران شهری وجود دارد و اگر متولیان اصلی امر مایل به حل این موضوع باشند با تعامل و همکاری و همفکری، شهروندان می‌توانند از دستاوردهای مثبت زیست شبانه بهره‌مند شوند.
- در این رابطه، مهدی سیف در گفت‌وگوی دیگر با شهرنوشت با اشاره به‌ضرورت بازآفرینی حیات شبانه در تهران به‌ویژه در شب‌های تابستان گفت: طبق هماهنگی‌های صورت گرفته با شهرداری تهران و نهاد‌های مسئول در حوزه امنیت ازجمله نیروی انتظامی، قرار است در قالب طرح حیات شبانه شهر، ون‌های کافه به‌صورت گردشی در مناطق مختلف پایتخت مستقر شوند .
به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: بر اساس این طرح، از مجموعه‌ای از ون کافه‌های دارای مجوز دعوت میکنیم تا به مدت دو هفته در نقطه‌ای که از سوی شهرداری تهران انتخاب‌شده است، مستقر شوند و به شهروندان خدمات‌رسانی کنند. البته، در کنار این ون کافه‌ها از گروه‌های هنری نیز دعوت میکنیم تا با اجرای برنامه‌های مفرح زمینه حضور مردم را در ساعات پایانی شب و ابتدای بامداد در این محل‌ها فراهم کنند.
به گفته وی بر اساس آخرین هماهنگی‌ها، طرح حیات شبانه از تاریخ ۱۵ تیر تا ۱۵ شهریورماه در ۶ منطقه از شهر تهران اجرا میشود و در صورت استقبال خوب مخاطبان و حمایت نهاد‌های مسئول، امکان دارد به‌صورت مستمر در برخی از مناطق شهر اجرا شود.
بر اساس گزارش شهرنوشت، رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران در پایان به زمان فعالیت طرح در شب‌های تابستان پرداخت و گفت: بر اساس دستورالعمل نیروی انتظامی اصناف پس از ساعت ۱۲ اجاره فعالیت ندارند، اما تلاش ما این است تا با رایزنی با نهاد مسئول تأمین‌کننده امنیت زمان فعالیت "ون کافه‌ها" را در قالب طرح حیات شبانه به ساعت ۲ بامداد افزایش دهیم.
- در این راستا در گزارشی دیگر به نقل از ایسنا، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در نشست خبری برنامه‌های تابستانی شهرداری تهران گفت : سعی کردیم در این دوره معاونت فرهنگی و اجتماعی پارادایم‌های فرهنگی را مشخص کنیم، قطعاً بعد از تصویب شهردار تهران و ابلاغ این پارادایم‌های فرهنگی جدید، شاهد یک جهش و تحول در این حوزه خواهیم بود. ولی‌الله شجاع پوریان در ادامه افزود : تورهای شبگردی ویژه خانواده‌ها به‌منظور احیاء حیات شبانه تهران نیز در دستور کار قرار دارد.
درباره اظهارات مطرح‌شده سؤالات و نکات زیر قابل‌توجه به نظر می‌رسد:
- حیات شبانه چقدر با منویات و تعالیم دینی و همچنین روش زندگی ایرانیان سازگار است ؟ !
- آیا سبک زندگی ایرانی و اسلامی چنین حیاتی را تائید می‌کند ؟!
- ترویج این سبک از زندگی چه تأثیراتی بر فضای روانی و اجتماعی جامعه اسلامی خواهد داشت ؟
- آیا چنین پارادایم‌هایی با اسناد بالادستی حوزه فرهنگی جمهوری اسلامی تطابق دارد یا خیر ؟
- و البته از همه مهم‌تر اینکه واقعاً امروزه ما چقدر به این روش زندگی نیاز داریم ؟!
برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها ، لازم است ابتدا موضوع از منظر دینی و اسلامی و ابعاد علمی ، روانی و اجتماعی آن موردبررسی قرار گیرد و درنهایت بامطالعه نمونه‌های اجراشده در تمدن غرب ، نتیجه بگیریم که آیا می‌توان این نسخه را برای شهر و شهروندان ساکن تهران به‌عنوان بخشی از یک جامعه اسلامی پیچید یا خیر ؟!!
پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند برای تصمیم گیران حوزه مدیریت شهری از یکسو و توجیه افکار عمومی از سوی دیگر راهگشا باشد.
- شب در سبک زندگی اسلامی ایرانی
قرآن کریم شب را مایه " آرامش " می‌داند و دراین‌باره می‌فرماید: «وَجَعَلَ اللَّیلَ سَکنًا .... و [اوست که] شب را مایه آرامش قرارداد »(سوره مبارکه انعام ، آیه شریف 96 )
از حضرت علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه نقل‌شده که به یکی از دوستان خود دستور داد در آغاز شب هرگز به مسیر خود ادامه نده ؛ زیرا خداوند شب را برای آرامش قرارداده است و آن را وقت اقامت و نه کوچ کردن قرارداده است. پس در شب بدن خود را آرام بدار و استراحت کن.
باید توجه داشت ازجمله اموری که بیشترین آرامش را به همراه دارد، خواب است و بهترین موقع برای خواب، شب است؛ چنانچه خدای متعال کلام خود می‌فرماید: «وُ هوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیلَ لِباساً وَ النَّوْمَ سُباتاً ... و او کسی است که شب را برای شما لباس قرارداد و خواب را برای شما مایه راحت قرارداد» (سوره مبارکه فرقان ، آیه شریف 47)
وجود شب و آرام بخشی آن ازجمله نعمت‌هایی است که خداوند بر انسان ارزانی داشته است در همین رابطه باز در کتاب آسمانی قرآن آمده است : «مَنْ إِلهٌ غَیرُ اللَّهِ یأْتِیکُمْ بِلَیلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ أَ فَلاتُبْصِرُونَ ...کدام معبود غیر از اللَّه است که شبی برای شما بیاورد تا در آن آرامش یابید؟ آیا نمیبینید؟» (سوره مبارکه قصص، آیه شریف 72)
انسان طبق طبیعتی که خدا در وجود او نهاده، تمایل دارد که هنگام تاریکی شب به بستر خواب رود تا خستگی‌های خود را که ناشی از فعالیت‌های روز بوده برطرف کند و نیروی از دست رفته خود را بازگرداند و همین موجب میشود تا از این نعمت بزرگ الهی بهره گیرد و آرامش لازم را به دست آورد. «وَ مِنْ آیاتِهِ مَنامُکُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهار ... و از آیات او خواب شما در شب و روز است» (سوره مبارکه روم، آیه شریف 23)
هر قدر محیط خواب تاریک باشد، خواب نیز عمیق‌تر و آرام بخشتر است؛ چراکه خون متوجه شده و در تمام اندام های بدن به آهستگی حرکت می‌کند و سلول‌ها استراحت کافی رادارند ؛ لذا حیوانات و گیاهان نیز هنگام تاریکی شب به خواب فرو میروند و هنگام صبح فعالیت خود را شروع می‌کنند. پس انسان در برابر نور و روشنایی، تمایل به تلاش دارد ؛ زیرا جریان خون متوجه شده و جریان آن در اندام سرعت گرفته و سلول‌ها آماده فعالیت می‌شوند، به همین جهت خواب در برابر نور چندان آرام‌بخش نیست.
در روایات اسلامی نیز بر نحوه تقسیم ساعات شبانه‌روز تأکید شده است. "علامه محمدباقر مجلسی بر اساس روایت متعددی از معصومین در کتاب حلیه المتقین نقل کرده که خواب متعادل برای انسان مؤمن بین 6-8 ساعت معرفی‌شده است، چراکه در بعضی از روایاتی که برنامه‌های شبانه‌روز را برای مؤمن معرفی می‌کنند یک‌چهارم و بعضی روایات دیگر یک‌سوم شبانه‌روز را برای استراحت انسان قرارداده اند که مقدار آن بین 6-8 ساعت در شبانه‌روز محاسبه میشود بهترین زمان برای خواب ، اول شب ( یعنی حدود ساعت 10 شب الی 4 صبح ) عنوان‌شده است .
همچنین در روایات مختلفی بر تقسیم‌بندی شب و بهره‌مندی از آن به‌منظور استراحت و عبادت تأکید شده است . به‌عبارت‌دیگر دو کارکرد برای شب منظور شده است یکی خواب و استراحت که اول شب انجام باید شود و دیگری عبادت خداوند که آن‌هم در ساعات پایانی شب و قبل از نماز صبح
بر همین مبنا شب‌بیداری نیز در متون دینی صرفاً به‌منظور راز و نیاز و عبادت الهی موردپسند است و البته کسب علم و دانش . چنانچه در حدیثی از امام جعفرصادق (ع) نقل‌شده است که شب‌بیداری را برای امتم نمی پسندم جز برای عبادت خدا یا کسب دانش .
آنچه از مجموع این روایات برداشت میشود این است که سبک زندگی اسلامی و مومنانه بر پایه بهره مندی از شب به‌عنوان زمان خواب و استراحت ، عبادت خالق و کسب دانش استوار است و نه تجارت ، تفریح ،گردش و ...
با بررسی شیوه زندگی ایرانیان در قدیم چه در گذشته ها، دور یانزدیک نیز می‌توان به وضوح دریافت که شب‌بیداری در سبک زندگی ما فاقد جایگاه بوده است. ایرانیان از دیرباز بر این خوی استوار بوده اند که شب را زود به خواب بروند و صبح زود پس از نیایش خداوند به کار و تلاش برای کسب روزی بپردازند. البته دورهمی های شبانه ایرانیان نیز معمولا در ایام خاص انجام میشود برخلاف پنداشت عمومی عنوان دورهمی یا شب نشینی ، معمولا برای ساعات اولیه شب استفاده میشود نه ساعات انتهایی!
- نظر علوم پزشکی در مورد شب‌بیداری چیست ؟
تحقیقات محققان نشان می دهد که شب‌بیداری و خواب طولانی روزانه علاوه بر ضعف سیستم ایمنی و کاهش مقاومت بدن در مقابل عوامل بیماری زا، سبب کوچک شدن مغز ، کاهش حافظه ، اختلال در حافظه کوتاه مدت ، افزایش استرس، یبوست، اختلال در هضم غذا، اختلال در عملکرد کبد، پیری زودرس، زردی پوست و ضعف اعصاب نیز میشود.
دکتر احمد جلیلی رییس انجمن علمی روانپزشکان ایران در این مورد می گوید : خواب سرشب ( 8 شب به بعد ) در حفظ سلامتی بسیار مؤثر است . وی معتقد است خوابیدن در طول روز به طور کلی مخرب است و در درازمدت مشکلاتی از نظر روحی روانی یا جسمانی برای فرد به وجود می آورد . جلیلی می گوید : نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد که خواب در طول روز سبب بروز گیجی ، کاهش یادگیری و بر هم زدن عملکرد سیستم ایمنی بدن میشود و فرد را در مقابل ابتلا به تمام بیماری ها مانند انواع سرطان ها، بیماری های عفونی و بیماری هایی در سیستم های مختلف بدن مستعد می‌کند.
در سلسله بررسی های دکتر جلیلی آمده است، به طور کلی شب‌بیداری و بیدار ماندن تا نصفه شب عوارض ذیل را بر سیستم روانی انسان به جا می گذارد :
- اختلال در یادگیری : یک مغز و بدن خسته قادر نیست اطلاعات را به درستی دریافت و در حافظه ذخیره کند. کیفیت و کمیت خواب شبانه تاثیری مستقیم روی دریافت اطلاعات تازه توسط ذهن دارد. کم‌خوابی باعث افت تمرکز و توجه میشود و حافظه‌ی فعال را دچار اختلال می‌کند.
- ناپایداری احساسی : خستگی و کم خوابی به طور جدی باعث ناپایداری احساسی در انسان میشود؛ به طوری که دایما حس و حال و روحیه‌ی او تغییر می‌کند. توجه داشته باشید که بی‌نظمی طولانی مدت در خواب شبانه موجب بروز مشکلات روانی مانند اختلال عصبی یا افسردگی میشود.
- قضاوت و ارزیابی نادرست : اگر شب‌ها کم بخوابید ، قادر به تصمیم‌گیری صحیح نخواهید بود. بر اساس تحقیقی که نتایج آن در سال ۲۰۰۷ در نشریه‌ی Sleep منتشر شد ، “کم‌خوابی روی قضاوت‌های اخلاقی انسان تاثیر می‌گذارد. این افراد معمولا به زمان طولانی‌تری برای تحلیل موضوع، درک آن و ارایه‌ی راه حل احتیاج دارند.
- افزایش خطا و تصادف : محققان دانشگاه هاروارد در یک مطالعه دریافتند که ۲۷۴ هزار اشتباهی که در محل‌های کار صورت گرفته بود، ریشه در کم‌خوابی کارمندان داشت. دلیل این امر هم عدم تمرکز و ناتوانی در تحلیل صحیح موضوع است.
- اختلال در سلامت جسم : بسیاری از مشکلات و بیماری‌های جسمی می‌توانند ریشه در کم‌خوابی یا بی‌خوابی داشته باشند. بیماری‌های قلبی، چاقی مفرط، فشار خون، سکته و دیابت با کم‌خوابی تا حد زیادی تشدید می‌شوند. بی‌خوابی عمر را کوتاه می‌کند و تولید آنتی‌بادی را در بدن کاهش می‌دهد؛ این یعنی سیستم دفاعی بدن افراد ضعیف میشود و زودتر بیمار می‌شوند.
- افت کارایی و بازده : افرادی که دچار کم‌خوابی هستند با اینکه حضور فیزیکی دارند اما حواس‌شان صد درصد متوجه کار نیست، متمرکز نیستند و آن بازدهی و نتیجه‌ای که انتظار می‌رود را ندارند.
- عدم توانایی در کنترل استرس : به طور کلی، بی‌خوابی باعث میشود که ذهن، ضعیف شود و در مواجهه با موقعیت‌های تنش‌زا و پراسترس نتواند عکس‌العمل معقولی ارایه بدهد. حتی فقط چند ساعت کم خوابی هم می‌تواند باعث عدم توانایی افراد در مواجهه با شرایط منفی و ناخوشایند شود. پس به هیچ وجه خودتان را به دیر خوابیدن و کم‌خوابی عادت ندهید.
*امی مورین ، سایت : Inc.com
- حیات شبانه در غرب چگونه است ؟
سوال دیگری در خصوص حیات شبانه که لازم است به آن پاسخ داده شود منشا شکل گیری این ایده است؛ در این رابطه باید گفت که: پدیده گسترش زمانی شهر به دلیل عدم امکان گسترش جغرافیایی آن ازجمله محصولات تمدن غربی است که بر پایه اصل لذت جویی بیشتر استوار است. در حقیقت مکتب غربی بر پایه اندیشه های فروید هدف انسان از زندگی را گریز از درد و رسیدن به لذت می بیند . لذا انسان غربی تلاش می‌کند تا هرچه می‌تواند لذت بیشتری از زندگی ببرد .
فراموش نباید کرد که مکتب اسلامی ما در موضعی کاملاً متفاوت ، هدف نهایی زندگی انسان را تقرب به خداوند می داند و برای انسان هیچ هدفی متعالی تر از آن وجود ندارد ؛ زیرا تقرب به خداوند رسیدن به همه کمالات، زیبایی ها، لذت ها و سعادت ابدی است و این تقرب همراه با چشیدن طعم حیات طیبه و پایدار و فناناپذیر در جوار رحمت حق است . لذا انسان مومن مسلمان برای چشیدن این حیات طیبه درد ها را با جان می خرد و وجود آن ها را در رسیدن به کمال ضروری می داند.
طبیعی است فرهنگ غربی با چنین دریافتی از فلسفه زندگی تمام تلاش خود را مصروف فراهم آوری شرایط برای دستیابی به لذت بیشتر نماید که گسترش طول زمانی شهر در این راستا قابل توجیه است . البته دستیابی بشر به تکنولوژی روشنایی و قدرت تولید نور برای تسلط بر تاریکی شب روند این مهم را تسهیل کرده است. مفهوم حیات شبانه در سبک زندگی غربی با بهره مندی از مواهب تفریحی و سرگرمی عجین است .
عیاشی ، خوشگذرانی ، هم باشی و لذت جویی همه جانبه در طول شب جزو لاینفک این مدل از زندگی است . طراحان این شیوه بر این باورند که شهر را برای چنین بهره برداری باید مهیا نمود. فود استریت های شبانه ، پارتی ها ، مجالس و کنسرت های موسیقی ، شب گردی های بی هدف و ... از اجزای ثابت زندگی شبانه شهروندان غربی به شمار می روند . البته تنوع اقلیمی و فرهنگی در شکل گذراندن شب در بین ساکنین غرب تفاوت هایی راایجاد کرده است . به طور مثال در کشور های لاتین مانند اسپانیا و ایتالیا حیات شبانه بیشتر جنبه بیرونی و خارج از سقف دارد (کافه و رستوران های سیار ، کنسرت های خیابانی ، و ... ) دارد در حالی که زندگی شبانه در کشور های حوزه پروتستانتیسم (اروپا و آمریکای شمالی ) تمایل به درون و زیر سقف بودن دارد. اما این تفاوت بر رویکرد تفریح مدار این شیوه و سیاق زندگی تاثیری ندارد و همه شکل ها و شیوه های رایج در جغرافیای غرب بر اصل استفاده از زمان شب برای تأمین نیازهای تفریحی ، رفاهی ، گردشی ، هنری و ... شهروندان تأکید دارد.
البته محصول این روش زندگی در غرب ، آنچنان که هویداست جامعه افسار گسیخته ای است که هیچ نشانه ای از تعالی و حرکت در مسیر کمال در آن یافت نمی‌شود بلکه همه چیز در خدمت تمنیات وغرائز انسانی است . چنین جامعه ای دستاوردی جز انحطاط اخلاقی و سقوط در منجلاب ابتذال و بی هویتی نداشته است . در حقیقت وجه ممیزه اصلی جامعه اسلامی و بالطبع آن الگوی زندگی ایرانی اسلامی با سبک زندگی غربی در همین موضوع است.
- آیا حیات شبانه برای تأمین نیازهای فوریتی شبانه تأکید دارد ؟
با توجه به آنچه گفته شد اساسا منظور سبک زندگی غربی از حیات شبانه تأمین نیازها و خدمات زندگی مانند دارو و درمان ، ایمنی و امنیت و حتی اقتصادی شهروندان نیست گرچه ممکن است آثار اقتصادی داشته باشد اما هدف اصلی اش این نیست . این درحالی است که تأمین نیازهای فوریتی شهروندان در شب هنگام و البته زیست پذیر کردن معابر شهری به لحاظ دید و روشنایی ، نظافت و ... بیشتر دسترس پذیر کردن شهر در طول شبانه‌روز قلمداد میشود تا حیات شبانه و البته شهر ایرانی اسلامی نه‌تنها هیچ زاویه ای با این موضوع نداشته بلکه براهمیت آن تأکید می‌کند.
از این روست که خدماتی مانند سامانه های فوریت پزشکی ، فوریت های پلیسی ، داروخانه ها ، فروشگاه های مواد غذایی ، خدمات ایمنی و آتش نشانی وحتی خدمات شهری و ... در شهرهای جمهوری اسلامی بصورت 24 ساعته و شبانه‌روزی طراحی و پیاده سازی شده اند.
- حیات شبانه و اسناد بالادستی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی
نقشه مهندسی فرهنگی کشور بعنوان کلیدی ترین و محوری ترین سند حوزه فرهنگ کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و ابلاغ شده است . طبیعی به نظر می‌رسد کلیه طرح ها ، برنامه ها ، اقدامات و فعالیت های دستگاه های فرهنگی و اجتماعی کشور می بایست مبتنی بر مبانی ، اصول و راهبرد های مندرج در این سند باشد. بخش هایی از این سند را مرور میکنیم :
- در بند 9 این سند چنین ذکر شده که "فرهنگ اسلامی ، فرهنگی مبتنی بر فطرت، قرآن و عترت، ایمانگرا، اخلاق محور، خردگرا، جهانی، تمدن ساز، پویا، پاسخگوی مقتضیات و نیازهای زمانه، بدعت ستیز و خرافه زداست".
- بخش دیگر این سند و در بند 14 بیان شده که "فرهنگ اسلامی مبتنی بر شناخت، ترویج و نهادینه کردن فضایل و مکارم اخلاقی و تزکیه است".
- این سند در سرفصل ارزش ها بند 4-1 معرفت دینی اینگونه نوشته شده "شناخت عقاید، احکام و اخلاق بر اساس اسلام ناب محمدی (ص)که جهت دهنده و تعالی بخش علوم و معارف بشری است. "
- همچنین در فصل اهداف کلان فرهنگی ، بند 1 " فراگیر شدن اُنس و تمسك به قرآن کریم و حاکمیت قرآن، عترت و عقلانیت اسلامی بر تلاشهای نظری و عملی و تعالی هویت ملی و تقویت ایمان و عمل صالح" می‌داند.
- نقشه مهندسی فرهنگی در بند 3 اولویت‌های فرهنگی سبک زندگی ایرانی اسلامی را این طور معرفی می‌کند" معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی، عفاف، پوشش و آرايش بر اساس فرهنگ اسلامي- ايرانی ، صله رحم و الگوهای تعاملات اجتماعی، خانوادگی و فردی با اولويت كودكان، نوجوانان و زنان" است
- همچنین در بند 1 راهبرد های کلان فرهنگی، " نهادینه سازی فرهنگ تمسک به قرآن و عترت ، امام عصر و تبیین، ترویج، تقویت و ساماندهی شعائر الهی، نمادها و آیین های اسلامی ـ ایرانی" می داند
- در ادامه راهبرد های کلان فرهنگی در بند 8 قید شده؛ "طراحی و استقرار الگوی اسلامی اخلاق و فرهنگ كار و رفتار اقتصادی دولت و مردم در عرصه تولید، توزیع و مصرف"
- در همان فصل در بند 1، راهبرد های ملی 2 در خصوص"نهادينه كردن سيره اهل بيبت (ع) در كليه شئون اجتماعي، خانوادگي و فردي" نوشته شده است.
با تطابق این اصول ( که البته تنها بخشی از مفاد مرتبط در سند مهندسی فرهنگی کشور با این مقوله است ) با مولفه ها ، مبانی ،سبک ، شیوه و محتوای پروژه احیای حیات شبانه به سادگی می‌توان دریافت که حداقل نسبت را با آن دارد.
سبک زندگی ایرانی اسلامی که مورد تأکید سند مهندسی فرهنگی کشور است و از سبک زندگی ائمه اطهار (علیهم السلام ) الهام گرفته است ، کیلومترها با این روش از زندگی غربی نه‌تنها فاصله بلکه اختلاف مبنایی دارد .
بررسی سایر اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ازجمله قانون اساسی نیز موید این اختلاف فاحش مبنایی است .
آنچه از مطالب فوق برداشت میشود این است که طرح موضوعی مانند " احیای حیات شبانه شهر " از سوی اعضای شورا و مدیریت شهری تهران حرکتی است برخلاف سبک زندگی ایرانی اسلامی ، موازین علمی و همچنین اسناد بالادستی حوزه فرهنگ است که نه‌تنها در پی رفع نیاز شهروندان نیست بلکه تلاشی برای غربی کردن فضای فرهنگی شهر تهران است.
چنانچه توجیه متولیان از کوبیدن بر طبل اجرای چنین طرح‌هایی ، رونق اقتصاد شهر باشد باید گفت که باکمی دقت و تأمل و همچنین باز کردن فضای اندیشه ورزی ، ده‌ها و بلکه صدها ایده خلاقانه را می‌توان یافت که گره‌گشای بحران اقتصادی مدیریت شهری باشد نه اینکه از روی نداشتن طرح و برنامه ناخواسته و چه‌بسا خواسته ! به دامن فرهنگ منحط غربی افتاد.
با استاد به آنچه از منظر قرآن، روایات و نظر علمی مطرح شد به نظر می‌رسد طراحان ایده حیات شبانه باید در این زمینه تجدیدنظر قطعی داشته باشند. در همین رابطه پاسخ به سؤالات زیر حداقل اقدام ممکن است:
- مدیریت شهری تهران بر چه اساسی سخن از اجرای این طرح در سطح شهر می‌راند ؟!
- کدام پشتوانه مبنایی ، حقوقی و کارکردی در اتخاذ این تصمیم در حوزه فرهنگی شهرداری تهران مؤثر بوده است ؟!
- به‌راستی چه انگیزه‌هایی از طراحی این پارادیم ها در اتاق فکر حوزه فرهنگی شهرداری مستتر است ؟ آیا ردپایی از جریان نفوذ و رخنه فرهنگی در این اتاق دیده نمی‌شود ؟!
- وظیفه شورای عالی انقلاب فرهنگی در مواجهه با این دست اقدامات و برنامه‌های مخالف با سند مهندسی فرهنگی کشور چیست ؟!
- و دست‌آخر اینکه چنانچه یک برنامه فرهنگی در یک سازمان عمومی کاملاً منطبق بر الگوی زندگی غربی و مخالف با اسناد بالادستی حوزه فرهنگ کشور ، مغایر با سبک زندگی ایرانی اسلامی و البته یافته‌های علمی در حال برنامه‌ریزی و اجرا باشد ، چه باید کرد و چگونه و توسط چه نهادی باید جلوی آن را گرفت ؟!!!
