بـازار داغ جـوایــز پلاستیکی؛
هر حضور جشنواره‌ای و هر کسب جایزه‌ای مساوی با افتخارآفرینی نیست، چه بسا جشنواره‌هایی باشند که دنبال سیاه‌نمایی هستند؛ اگر ما در برخی فیلم‌ها فضایی منفی داشته باشیم، آن‌ها به دنبال برجسته‌کردن همان‌ها هستند.
به گزارش «سدید»؛ چه کسی است که از جایزه و تحسین بدش بیاید؟ به ویژه این‌که اهل سینما باشد که اساسا ذات و ماهیتش با دیده‌شدن عجین است. برپایی و برگزاری انبوه جشنواره‌ها و مراسم سینمایی و رقابت برای دریافت جوایز و برگزیده‌شدن، بخش مهمی از شور و حال جهان پرزرق و برق سینماست. در این میان حضور در جشنواره‌های جهانی به ویژه آن‌ها که معتبرتر و مشهورتر باشند، خواهان بیشتری هم دارد.
البته هرچقدر جشنواره‌ها نام‌آشناتر و بزرگ‌تر باشند، شرایط و امکان حضور در آن‌ها سخت‌تر و پیچیده‌تر است و هر فیلمی موقعیت و بخت شرکت در این رویداد‌ها را ندارد. به جز جشنواره‌های واقعا مهم و اسم و رسم‌دار که تعدادشان به زحمت از انگشتان دو دست بیشتر است، بیشتر جشنواره‌ها از اهمیت کمتری برخوردارند. تعداد رویداد‌های گمنام و بی‌اسم و رسم به قدری زیاد است که حتی شمارش آن‌ها را به کار سختی بدل می‌کند.
همه این جشنواره‌ها به خوراک سینمایی نیاز دارد و انبوه تولیدات سینمایی در جهان، چنین نیازی را تامین می‌کند. طبیعی است اگر افتخاری هم باشد بیشتر مربوط به کسب جایزه و حضور در جشنواره‌های مشهور و معتبر است. این افتخار در جشنواره‌هایی با درجه‌های کمتر اهمیت هم به هرحال و تا حدودی وجود دارد و می‌توان دست روی مواردی، چون دیپلماسی فرهنگی، افتخارآفرینی، دستاور‌های مالی و بحث اقتصادی و... گذاشت. اما این موارد درباره جشنواره بی‌نام و نشان و گمنام رنگ می‌بازد و شاید دیگر چندان نتوان درباره افتخار و اعتبار صحبت کرد و تنها شاید بحث مالی یا کسب اعتبار جعلی یا به هر قیمتی مطرح باشد.
سینمای ایران جایگاه معتبری در سینمای جهان به ویژه در فضای جشنواره‌ای دارد و معمولا یک پای ثابت جشنواره‌های جهانی است. افتخارات زیادی در طول سال‌ها نصیب سینمای ایران شده، در عین حال حضور‌ها و افتخارات کم‌اهمیت و نه‌چندان مهم هم کم نداشته‌ایم، جشنواره‌هایی که کمتر کسی نام آن‌ها را شنیده یا از سازوکار و رویکردشان باخبر است. فیلم‌های ایرانی امسال هم به سیاق سال‌های گذشته در جشنواره‌های ریز و درشت جهانی شرکت و جوایزی دریافت کرده‌اند. با این تفاوت مهم که به دلیل شیوع کرونا برخی جشنواره‌ها برگزار نشده و این باعث شد هم با تعداد رویداد‌های رقابتی کمتری روبه‌رو باشیم و هم طبیعتا افتخارآفرینی و تعداد جوایز کسب‌شده، به‌مراتب کمتر از سال‌های گذشته باشد. سرانگشتی که حساب کردیم، تا اینجای سال و با گذشت هفت ماه، سهم سینمای ایران (فیلم سینمایی، فیلم کوتاه، فیلم مستند و انیمیشن) ۷۱ جایزه بوده است.
البته این‌ها صرفا جوایزی است که در رسانه‌ها اطلاع‌رسانی شده است. به جز این تعداد احتمالا خبر دریافت برخی جوایز هم مطرح نشده، البته قطعا جایزه اگر مهم و معتبر بوده خبر آن هم رسانه‌ای شده است؛ بنابراین این عدد چندان هم دور از واقعیت نیست و می‌توان آن را به عنوان یک رقم حدودی درنظر گرفت.
فیلم سینمایی؛ ۱۵ جایزه
۱۰ فیلم سینمایی ایرانی تا این نوبت از سال توانستند درمجموع ۱۵ جایزه به دست بیاورند. مهم‌ترین جوایز سینمای ایران تا اینجا از جشنواره معتبر ونیز به دست آمده؛ هرچند اهمیت این جوایز به اندازه جوایز اصلی نیست، اما به هرحال نام ونیز برای افتخار کافی است. «خورشید» مجید مجیدی با نگاه انسانی و شاعرانه به کودکان کار -حکه موضوع و معضلی جهانی است- دیده شد و جوایز بهترین بازیگر نوظهور (مارچلو ماسترویانی) و جایزه فانوس جادویی را در بخش جنبی به دست آورد. فیلم‌های «جنایت بی‌دقت» شهرام مکری و «دشت خاموش» علی بهرامی هم به ترتیب جایزه بهترین فیلمنامه اورجینال و بهترین فیلم بخش افق‌ها را دریافت کردند.
به نظر می‌رسد بخشی از دلایل موفقیت این دو فیلم، فارغ از وجوه و امتیازات فنی آنهاست و به ویژه درباره دشت خاموش شاید روایت طرح دشواری‌ها و چالش‌های محیط کارگری در ایران که در این چند وقت اخیر معمولا حاشیه‌ساز بوده هم در انتخاب و برگزیده‌شدن اثر دخیل بود. جالب این که این فیلم مورد پذیرش و تایید هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر قرار نگرفت و شهرام مکری هم اصلا فرم جشنواره فیلم فجر را پر نکرد و حتی این احتمال وجود دارد که نمایش این فیلم در ایران با چالش‌هایی روبه‌رو باشد.
از مهم‌ترین فیلم‌های سینمای ایران که امسال برنده جایزه جهانی شد یکی هم متری شیش و نیم سعید روستایی است که روز گذشته جایزه بزرگ نهمین دوره جشنواره فیلم بوردو فرانسه را به دست آورد. به جز فیلم خورشید که تا اینجا دو جایزه دریافت کرده، فیلم‌های «بی‌گاه» ساخته پویا اشتهاردی و «یلدا» ساخته مسعود بخشی و «درخت خاموش» به کارگردانی فیصل سویسال و تولید مشترک بنیاد سینمایی فارابی هم دو جایزه‌ای هستند.
فیلم کوتاه؛ ۲۵ جایزه
همچون سال‌های قبل پرچمدار جایزه، عرصه فیلم کوتاه است. تعدد جشنواره‌های مختلف و انبوه تولیدات، نقش مهمی در کمیت همیشه بالای فیلم کوتاه دارد. فیلم کوتاه «بهتر از نیل آرمسترانگ» به کارگردانی علیرضا قاسمی و «آخر هفته» به کارگردانی آریو متوقع تا اینجا با دریافت چهار جایزه در صدر هستند و فیلم کوتاه «کلاس رانندگی» به کارگردانی مرضیه ریاحی با دریافت سه جایزه در رده دوم قرار دارد.
فیلم انیمیشن؛ ۱۹ جایزه
هرچقدر صنعت پویانمایی ایران تقریبا نوپاست و تجربیات جدیدی انجام می‌دهد، اما آثار کوتاه انیمیشن ایران خلاقانه است و طرفدارانی در جهان دارد و همواره بخش مهمی از حضور‌ها و جوایز جهانی مربوط به همین عرصه است. آثار پویانمایی تا اینجای سال با دریافت ۱۹ جایزه جهانی بعد از فیلم کوتاه در رتبه دوم قرار دارد.
انیمیشن «ملکوت» به کارگردانی فرنوش عابدی با دریافت ۸ جایزه پیشتاز است (این تعداد جوایزی است که در رسانه‌ها اطلاع‌رسانی شده، وگرنه کارگردان در گفتگو با ما تعداد جوایز را بسیار بیشتر از این رقم می‌داند) و انیمیشن «گرگم و گله می‌برم» به کارگردانی امیرهوشنگ معین با دریافت دو جایزه در رده دوم قرار دارد.
فیلم مستند؛ ۱۲ جایزه
مستند‌ها همیشه حضور پرقدرت و باکیفیتی در جشنواره‌های جهانی دارند. امسال، اما این آثار تا اینجا کمترین سهم را در جایزه‌های جهانی سینمای ایران داشته و هیچ فیلمی دو جایزه دریافت نکرده است. با این حال کیفیت غالب مستند‌هایی که تا این مقطع از سال یک جایزه جهانی کسب کرده‌اند، طوری است که امکان دریافت جوایز دیگر را هم در ادامه دارند.
حال و هوای جوایز
وقتی گاهی جشنواره‌های بسیار معتبری، چون کن، برلین و ونیز و مراسمی، چون اسکار هم رنگ و بوی سیاسی پیدا می‌کنند و انتخاب آثار و معرفی برگزیده‌ها حرف و حدیث‌هایی به همراه دارد، دیگر وجود برخی گرایش‌ها و رویکرد‌ها در جشنواره‌های کم اهمیت‌تر و بی‌نام و نشان‌تر هم مطرح می‌شود؛ بنابراین احتمال این‌که برخی حضور‌ها و بعضی انتخاب‌ها و جوایز جهانی سینمای ایران با برخی اهداف از پیش تعیین شده و جهت‌دار جشنواره‌ها صورت گرفته باشد، بعید نیست. اما با نگاهی اجمالی مجموع فیلم‌هایی که تا اینجای سال در جشنواره‌های جهانی جایزه گرفته‌اند، آثاری نبودند که خیلی بحث‌انگیز و شبهه‌دار باشند و دریافت جایزه از آن‌ها معنی خاصی داشته باشد.
گفتگو با سیدصادق موسوی، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران
مکانیسم کنترلی نداریم
پیشتازی تقریبا همیشگی فیلم کوتاه در دریافت جوایز جهانی باعث شد سراغ سیدصادق موسوی، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران برویم که این روز‌ها سخت در تلاش است که جشنواره فیلم کوتاه تهران به بهترین شکل برگزار شود. رویدادی که آثار حاضر در آن راهی جشنواره‌های جهانی می‌شوند و گاه جوایزی هم کسب می‌کنند.
بیشتر جشنواره‌های جهانی که فیلم‌های ایرانی هم در آن شرکت می‌کنند و حتی جایزه می‌گیرند، اسم و رسم‌دار نیستند. آیا لزوما هر حضور جشنواره‌ای و هر کسب جایزه‌ای مساوی با افتخارآفرینی است؟
نه لزوما، ابدا اینطور نیست. چه بسا جشنواره‌هایی باشند که دنبال سیاه‌نمایی هستند. اگر ما در برخی فیلم‌ها فضایی منفی داشته باشیم، آن‌ها به دنبال برجسته‌کردن همان‌ها هستند.
حضور فیلم‌ها در جشنواره‌های جهانی از سوی انجمن سینمای جوانان صورت می‌گیرد یا خود فیلمسازان در رقابت‌های جهانی شرکت می‌کنند؟
اگر فیلمسازی بخواهد درباره پخش جهانی از او حمایت می‌کنیم، اما به طور طبیعی فیلمسازان از ما اجازه می‌گیرند که فیلم‌هایشان را در جشنواره‌های مختلف ارائه کنند.
احیانا به عنوان مدیر انجمن رویکرد‌های جشنواره‌های مختلف را رصد می‌کنید؟
جشنواره‌های فیلم کوتاه در جهان خیلی زیاد است و بیش از چند هزار جشنواره داریم. رصد آن‌ها کار عجیب و غریبی است و نمی‌توانیم کنترل کنیم که یک فیلم به چه جشنواره‌هایی می‌رود.
راهکاری برای حضور باکیفیت در جشنواره‌هایی حتی حدودا مهم و باکیفیت وجود دارد؟
تعداد فیلم‌های کوتاهی که در طول سال تولید می‌شود، خیلی زیاد است. هر سال حدود ۱۷۰۰ فیلم تنها به جشنواره فیلم کوتاه تهران ارسال می‌شود، خیلی از این فیلمسازان هم آثارشان را به سراسر گیتی ارسال می‌کنند. از طرف دیگر در ۱۰ سال اخیر راه‌اندازی جشنواره‌های فیلم کوتاه در جهان هم رشد فزاینده‌ای داشته است.
جشنواره‌هایی که از نظر ما معتبر و قدیمی و باکیفیت باشد، تعدادشان خیلی کم است. اما جهان جدید فضای گشوده‌ای را مقابل فیلمسازان قرار داده است، به جز این، هم ساخت فیلم آسان‌تر شده و هم نحوه ارسال آن‌ها به جشنواره‌ها خیلی ساده‌تر شده است؛ بنابراین ما مکانیسم کنترلی نداریم و احتمالا ضرورتی هم نخواهد داشت که ما این فضا را کنترل کنیم. اما چیز دیگری می‌تواند وجود داشته باشد که آن هم حمایت‌های هدفمندی است که این سال‌ها شورای بین‌الملل سازمان سینمایی راجع به آن گفتگو کرده است.
این می‌تواند اثربخش باشد تا ما از آن دسته از آثاری حمایت کنیم که به جشنواره‌های معتبر خارجی راه پیدا می‌کنند، آن فیلم‌هایی که فرآیند قانونی از قبیل: اخذ پروانه ساخت و پروانه نمایش را در ایران طی کرده‌اند. به نظر می‌رسد باید با مکانیسم‌های ایجابی، حمایت‌های‌مان را در این حوزه بیشتر کنیم، هرچند می‌دانیم به دلیل افزایش عجیب و غریب قیمت ارز این شکل از حمایت هم سخت شده است.
فرنوش عابدی، کارگردان انیمیشن «ملکوت»
فرنوش عابدی، کارگردان انیمیشن «ملکوت»
همه جایزه‌ها معتبر نیست
در شمارش سرانگشتی ما، انیمیشن «ملکوت» به کارگردانی فرنوش عابدی با دریافت ۸ جایزه تا اینجا میان همه فیلم‌های ایران در همه عرصه‌ها پیشتاز است، اما خودش تعداد جوایز این اثر پویانمایی را تا اینجا ۲۲ عدد اعلام کرد. این کارگردان درباره این‌که آیا ترجیح او حضور در جشنواره‌های جهانی است یا نمایش داخلی می‌گوید: هر دو مهم است. من همیشه کارم را اول در ایران عرضه می‌کنم و بعد کار را برای حضور در جشنواره‌های جهانی ارسال می‌کنم.
عابدی در پاسخ به این سوال که این حضور‌های جهانی خودجوش است یا از سوی تهیه‌کننده‌هایی مثل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی صورت می‌گیرد هم توضیح می‌دهد: ترکیبی است، اما می‌توان گفت: بیشتر از طرف خود فیلمساز صورت می‌گیرد. این کارگردان که این روز‌ها مشغول ساخت انیمیشن سینمایی «عمو نوروز» و انیمیشن کوتاه «سمپاش» است، درباره میزان اهمیت و اعتبار جایزه‌های زیادی که از جشنواره‌های جهانی دریافت کرده هم می‌گوید: تعدادی از این جشنواره‌ها و جوایزی که من دریافت کردم، معتبر نیست.
اما به نظرم همه این جوایز ارزش دارند. اگر فیلم اصغر فرهادی هم صد جایزه جهانی می‌گیرد، همه آن جوایز که مهم نیستند. این اشتباه است که فیلمساز حضور خود را تنها در جشنواره‌های الف. محدود کند. برای من همان قدر که دریافت جایزه هیروشیما عزیز و لذتبخش بود که یکی از دو جایزه مهم عرصه انیمیشن در دنیاست، جایزه جشنواره‌های خیلی محلی و شهر‌های کوچک برخی کشور‌ها را دوست داشتم.
اما این به آن معنی نیست که این جایزه‌های کوچک‌تر برای دیگران مهم باشد. این ایراد از برخی رسانه‌هاست که جایزه جشنواره داوینچی آمریکا را همانقدر برجسته کردند که جایزه مهم هیروشیما را. از طرف دیگر برخی فیلمسازان هم هستند که در این میان سوءاستفاده می‌کنند و جایزه‌های خیلی ضعیف و کم‌اهمیتی را که گرفتند بزرگنمایی و مدیران سینمایی را مجاب می‌کنند که پروژه‌های آنچنانی به او بسپارند. البته به نظرم این هم تقصیر فیلمساز نیست و مقصر آن مدیر است که به دلیل ناآگاهی و عدم شناخت چنین مساله‌ای را باور می‌کند.
انتهای پیام/
منبع: جام جم
ارسال نظر
