گروه فرهنگ و هنر «سدید»؛ علیرضا رحمانی: شبکه پرس تی‌وی را می‌توان یکی از مهمترین ارکان رسانه برون مرزی جمهوری اسلامی ایران به حساب آورد.
این شبکه در بدو تاسیس خود توانست توجهات زیادی را نسبت به خود جلب کند و به عنوان یکی از رسانه‌های ضد جریان اصلی [۱] در میان مخاطبین انگلیسی زبان شناخته شود به نحوی که روزنامه‌های گاردین و لس آنجلس تایمز نیز در زمان تاسیس این شبکه از آن به عنوان عنصری در تقابل با رسانه‌های غربی یاد کردند [۲].
تهیه گزارش‌های خبری اختصاصی از حوادثی که کمتر مورد توجه رسانه‌های اصلی بودند در ابتدای کار توانست توجه بسیاری را به خود جلب کند. بهره گیری از ظرفیت خبرنگار‌های آزاد در سرتاسر جهان، یک سیستم خبری چابک و فراگیر را پدید آورد به نحوی که در سال‌های ابتدایی فعالیت این شبکه شاهد تغذیه خبری بسیاری از شبکه‌های داخلی توسط محتوای تولید شده در پرس تی‌وی بودیم. همچنین استفاده از کارشناسان و چهره‌های شناخته شده برای مخاطبین انگلیسی زبان در برنامه‌های این شبکه، حجم قابل توجهی از بینندگان را برای این شبکه پدید آورد.
چالش‌های همیشگی یک رسانه برون مرزی
پرس تی‌وی از زمان شروع فعالیتهای خود همواره با مشکلات و چالش‌های جدی در زمینه پخش و انتشار محتوا مواجه بوده است. سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ برای این شبکه همراه با چالش‌های اساسی در زمینه پخش ماهواره‌ای این شبکه بود. مشکلات پخش تنها منحصر به بستر شبکه‌های ماهواره‌ای نبود بلکه انتشار محتوا در فضای مجازی نیز همراه با مشکلات و دشواری‌های فراوانی برای این شبکه بوده است و تا حال حاضر نیز ادامه دارد چنانکه به تازگی سرویس اشتراک ویدیو یوتیوب اقدام به حذف یکی از کانال‌های این شبکه کرده است. نقطه مشترک تمامی این چالش‌ها را می‌توان در مسائل سیاسی و طرح دعوا در محاکم خارجی نسبت به فعالیتهای شبکه پرس تی‌وی دانست که با توجه به ماهیت فعالیتهای رسانه‌ای این شبکه امری دور از انتظار نیست.
بدیهی است که جریان غالب بر فضای رسانه‌ای غرب برای مقابله با فعالیتهای پرس تی‌وی از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کند. اما چالش اخیری که شبکه پرس تی‌وی (و سایر شبکه‌های برون مرزی وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) با آن مواجه است جنسی متفاوت با چالش‌های پیشین دارد که سررشته آن را نه در بیرون مرز‌ها بلکه در سیاست‌های داخلی می‌توان یافت. پخش ماهواره‌ای شبکه پرس تی‌وی از تاریخ سی ام خرداد ماه سال جاری به طور پاره وقت متوقف شده است. دلیل این محدودیت در پخش این بار بدهی معوق این شبکه به شرکت ماهواره‌ای سرویس دهنده است. ماهواره گلکسی ۱۹ که پوشش آن آمریکای مرکزی و شمالی را در بر می‌گیرد در حال حاضر اقدام به قطع پاره وقت پخش برنامه‌های شبکه پرس تی‌وی کرده است. این وضعیت در صورت عدم پرداخت بدهی معوق به قطع کامل پخش ماهواره‌ای این شبکه می‌انجامد.
در چنین وضعیتی لازم است به دو حیطه توجه کرد. اول سیاست‌های مالی سازمان صدا و سیما در رابطه با فعالیتهای برون مرزی و دوم سوال از میزان تاثیرگذاری و موفقیت فعالیتهای برون مرزی در نسبت با اهداف ترسیم شده برای این حوزه. در خصوص سوال دوم تنها زمانی می‌توان اظهار نظر نمود که از داده‌های آماری موثقی در خصوص گستره و وسعت مخاطبان شبکه پرس تی‌وی و ضریب نفوذ این شبکه در میان مخاطبان انگلیسی زبان مطلع باشیم. بدیهی است که دستیابی به چنین داده‌هایی نیازمند اجرای پژوهش‌های میدانی در ابعاد بسیار وسیع می‌باشد. همچنین در مقام مقایسه با سایر رسانه‌های رقیب با ظرافت‌های بیشتری مواجه هستیم.
به بیان دیگر مقایسه فعالیت شبکه ای، چون پرس تی‌وی با رقبای غربی آن نیازمند تحلیلی همه جانبه و چند سویه است و نمی‌توان تنها با بررسی یک بعد به قضاوتی صحیح دست پیدا کرد. در عین حال می‌توان از داده‌های موجود در برخی حوزه‌های خرد اطلاعاتی را دریافت که به درک بهتر از وضعیت رقابتی موجود میان شبکه‌های مذکور کمک کند. با توجه به محدودیت‌های بسیاری که در زمینه پخش ماهواره‌ای برای شبکه پرس تی‌وی از سال‌های گذشته تا کنون وجود داشته است، بستر وب و به طور کلی فضای مجازی بخش عمده‌ای از بار نشر محتوا را برای این شبکه به دوش می‌کشد. صفحات موجود در فضای مجازی و وب‌سایت شبکه پرس تی‌وی را می‌توان به عنوان یکی از بستر‌های مقایسه در نظر گرفت.
فاصله بسیار «پرس تی‌وی» با اهداف ترسیم شده
آمار‌های موجود حاکی از آن است که وب‌سایت شبکه پرس تی‌وی در سه ماهه گذشته به طور میانگین نزدیک به ۷ میلیون بازدید داشته است که بیشترین بازدید‌ها به ترتیب متعلق به کشور‌های آمریکا، فرانسه، کانادا، انگلستان و ایران می‌باشد. نزدیک به ۲۲ درصد از بازدید کنندگان متعلق به آمریکا هستند. این عدد برای کشور‌های فرانسه، کانادا، انگلستان و ایران نیز به ترتیب معادل ۱۵، ۱۰، ۷ و ۶ درصد است. این در حالی است که وب‌سایت شبکه بی‌بی‌سی به طور میانگین ۴۵۰ میلیون بازدید را در سه ماهه گذشته به خود اختصاص داده است. رقم میانگین بازدید برای سی‌ان‌ان ۷۳۱ میلیون و برای وب‌سایت شبکه فاکس نیوز (که در ابتدای تاسیس پرس تی‌وی برخی این شبکه را پادزهری در مقابل فاکس نیوز خوانده بودند [۳]) معادل۳۴۶ میلیون بازدید می‌باشد (به نقل از similarweb).
همچنین آمار‌ها حاکی از افت تعداد بازدیدکنندگان و همینطور افت رتبه وب‌سایت شبکه پرس تی‌وی در یک ماهه اخیر هستند که البته این افت را می‌توان در خصوص شبکه‌های خبری مذکور نیز مشاهده کرد. مجددا توجه به این نکته ضروری است که صرف تعداد بازدیدکنندگان وب‌سایت یک شبکه خبری نمی‌تواند معیاری مطلق برای مقایسه عملکرد آن‌ها باشد چه اینکه عوامل زمینه‌ای بسیاری زمین بازی را برای فعالیتهای رسانه‌ای شبکه‌های مذکور بسیار متفاوت می‌سازند و یک بازی نابرابر را رقم می‌زنند. اما در عین حال مقایسه این اعداد می‌تواند دید بهتری از شرایط رقابت ایجاد کرده و انتظارات موجود از این شبکه را با توجه به میدان واقعیت مجددا ترسیم کند.
سوالی که در برخورد با این مسئله قابل بررسی است، متوجه تمامی مراحل سیاستگذاری رسانه‌ای برون مرزی از طرح مساله تا دریافت بازخورد می‌شود. اهداف ترسیم شده برای شبکه ای، چون پرس تی‌وی در سطحی کلان مواجهه با جریان اصلی رسانه‌های غربی است. باید توجه داشت که اهتمام به چنین هدفی نیازمند فراهم آوردن زیرساخت‌های موجود در عرصه فعالیتهای رسانه‌ای است.
بدیهی است عدم دسترسی به منابع مالی مورد نیاز جهت تامین نیاز‌های اولیه یک شبکه مانند امکان پخش ماهواره ای، دارای تضادی اساسی با اهداف ترسیم شده آن است. وضعیتی که در حال حاضر پرس تی‌وی با آن مواجه است حامل یک تناقض اساسی میان اهداف این شبکه و واقعیت موجود است. راه برون رفت از این تناقض را می‌توان در دو ساحت جستجو کرد. اول تغییر سیاست‌های مالی موجود در سازمان صدا و سیما و تغییر روند اختصاص بودجه به بخش‌های برون مرزی و دوم تغییرات اساسی در راهبرد فعالیتهای برون مرزی سازمان و تغییر زمین بازی در مقابله با رقبای خارجی.
شکاف بین ضریب نفوذ شبکه پرس تی‌وی با رسانه‌های جریان اصلی
با توجه به شکاف قابل توجهی که میان گستره مخاطبان و ضریب نفوذ شبکه پرس تی‌وی و رسانه‌های جریان اصلی وجود دارد به نظر می‌رسد پیروی از اسلوب‌های سنتی در فعالیتهای رسانه‌ای این شبکه چندان راه گشا نباشد. لزوم توجه به بستر‌های نوین رسانه‌ای و توجه بر سیاست‌های تمرکز زدایانه از فعالیتهای رسانه‌ای را می‌توان از جمله راه کار‌های متصور برای اصلاح وضعیت موجود به شمار آورد. به عنوان مثال توجه به مقوله تصویر ملی ایران برای مخاطبین بین المللی به عنوان موضوعی زیربنایی می‌تواند بستر مناسبی برای سایر فعالیتهای رسانه‌ای نیز فراهم آورد. مقوله‌ای که در بستر رسانه‌های برون مرزی جمهوری اسلامی چنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. سامان دهی و استفاده بهینه از فعالیتهای موجود در این زمینه که از سوی فعالان رسانه‌ای غیر رسمی انجام می‌شود از جمله اقداماتی است که می‌تواند با صرف کمترین هزینه بازده فراوانی به همراه داشته باشد.
در پایان اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که بازنگری در سیاست‌های کلان رسانه برون مرزی علاوه بر بهینه سازی فعالیتهای این حوزه می‌تواند تهدید‌های فعلی را به فرصت‌هایی بدل کند که از خلال آن اهداف این بخش با صرف هزینه مادی و معنوی کمتر محقق گردد.
[2] https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2007-jul-13-fg-presstv13-story.html
[3] https://www.theguardian.com/media/2007/jul/03/iran.television
/انتهای پیام/
