به گزارش فرهنگ سدید؛ منظور از قاچاق کتاب، صرفاً انتشار و عرضه غیرقانونی کتاب‌هایی نیست که نتوانسته‌اند از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز انتشار بگیرند. قاچاق کتاب، شامل عرضه غیرقانونی کتاب‌های مجوزدار، بدون رعایت و پرداخت حقوق ناشران، نویسندگان و مصنفان هم می‌شود؛ یعنی ناشری ضمن انعقاد قرارداد با مولف و دریافت مجوز کتاب از وزارت ارشاد، آن را منتشر می‌کند، اما همان کتاب، به دلیل پرفروش شدن، بعدا توسط عده‌ای بدون اطلاع ناشر و مولفی که صاحب اثر و مجوز است، عرضه می‌شود و این کار هم «قاچاق کتاب» نامیده می‌شود.
اما در کنار کتاب‌های مجوزدار، آثاری هم هستند که طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، به دلایل گوناگون اجازه انتشار نمی‌گیرند. این آثار، غیرمجاز و بدون مجوز معرفی می‌شوند. دایره مضمونی این کتاب‌ها اغلب به اخلاق، دین، تاریخ معاصر (تطهیر پهلوی) و به نوعی عبور از خط قرمزهای نظام اسلامی مربوط می‌شود.
پس هم آثاری که مجوز وزارت ارشاد را دارند و پرفروش می‌شوند و کتاب‌هایی که این مجوز را ندارند، مورد طمع سودجویان قرار گرفته و «زیرزمینی» منتشر می‌شوند.
بیش از ۱۳۹ میلیون نسخه کتاب در سال ۹۷ منتشر شده که ۳۸ درصد آن یعنی حدود ۵۳ میلیون نسخه تجدید چاپی بوده‌اند. به عبارتی، حدود ۵۳ میلیون نسخه کتاب در سال گذشته در قالب تجدید چاپ به کتابفروشی‌ها آمده‌اند. همچنین اگر کشفیات همان یک انبار را که گفته شد بین ۱۰تا ۱۵ درصد کتاب‌های زیرزمینی را شامل می‌شود، در این آمار ضرب و تقسیم کنیم، آمار کتاب‌هایی که به صورت غیرقانونی در ایران چاپ می‌شوند، سالانه بیش از ۵ میلیون نسخه کتاب است که با احتساب آنها می‌شود به آمار حدود ۱۰ درصدی تکثیر و فروش غیرقانونی کتاب از مجاری غیررسمی دست یافت.
حالا باید به آمار محاسبه شده میزان کتاب‌هایی که بدون مجوز جمهوری اسلامی در خارج از کشور چاپ و نشر می‌شود و از مجاری مختلف وارد کشور شده و زیر زمینی، مونتاژ و به فروش می‌رسند، اضافه کرد.
هومان حسن پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران طی کفت‌وگویی تصویری بیش از ۱۵ تا ۲۰ درصد ناشران را درگیر در این ماجرا می‌داند و عنوان می‌کند که پرونده‌های بسیاری با موضوع کتاب‌های قاچاق تشکیل شده است اما او هم در این گفت‌وگو اذعان می‌کند که چه کسی باید نظارت کند؟
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اضافه کرد: اغلب برای کتاب‌های پرفروش این اتفاق می‌افتد، اما تعبیرم این است که بیش از ۲۰ درصد آثار منتشر شده قاچاق می‌شوند.
به گفته حسن پور، جای تعجب است که چرا حساسیت روی این میزان کتاب غیرمجاز وجود ندارد. در کارگروه صیانت هم هر کتابی که غیر مجاز چاپ شد با آن برخورد شد، اما آنها پوششی ندارند. برخی از آنها با جانشان بازی می‌کنند چرا که افرادی هستند که در دسترس همه هستند.
* قاچاق کتاب؛ اقتصاد کاملا پنهان
وی افزود: وقتی فرد متخلفی دستگیر می‌شود (که کار غیر مجاز انجام داده) تحویل سیستم قضایی می‌شود، اما روند رسیدگی به پرونده او طولانی است. ابتدای امر نگاه‌ها متفاوت بود. ابتدا حساسیت روی کتاب ضاله بود، اما این مسئله تبیین شد که متخلفان کتاب‌های مجاز را هم به راحتی منتشر می‌کنند. چرا که به سرعت کتاب‌های پرفروش ناشران هدف سودجویان قرار گرفت و گلایه‌ها آشکار شد، اما تاکید می‌کنم هدف نهایی این سودجویان فرهنگ کشورمان است. وقتی ناشر را ضعیف می‌کنند او فرصت سرمایه‌گذاری دیگری ندارد؛ چرا که درصد کمی از آثار او پرفروش می‌شود و چرخ اقتصادی او هم از این طریق می‌چرخد. اما وقتی‌که به این بخش حمله شود ناشر عملا ضعیف می‌شود.
وی با تاکید بر این مطلب که مولف و مترجم تنها حق التالیف آثاری را دریافت می‌کنند که ناشر آنها را می‌فروشد، گفت: وقتی مولف و مترجم می‌بیند اثرش زیرزمینی منتشر شد و نفعی به او نمی‌رسد، او هم پا پس می‌کشد. پس هر کتابی که خوب فروش برود، درگیر قاچاق می‌شود، اما مسئله این است که سودجویان در پی کتاب‌های پرطرفدار هستند.
حسن‌پور، به کشف یک انبار اشاره کرد و توضیح داد: جالب است هفته گذشته چاپخانه‌ای کشف شد که به دلیل تعلل احکام قضایی متخلف تمام انبار را جلوی چشممان تخلیه کرد و رفت.
وی به وثیقه‌های جزیی برای رهایی متخلفان اشاره کرد و با بیان اینکه آسیب فرهنگی جامعه بیش از دیگر حوزه‌هاست، گفت: بازدارندگی بسیار مهم است. وقتی از فردی یک انبار و یک میلیارد کتاب کشف می‌شود و تنها ۸۰ میلیون وثیقه اخذ می‌شود، چه معنایی دارد؟ این عده متاسفانه شبکه هستند. گروهی دستگیر می‌شوند گروه دیگر سر بر می‌آورد، اما یک سوال برای ما مطرح است. وقتی یک نفر از یک باند دستگیر می‌شود آیا اطلاعات جامع از او اخذ نمی‌شود که دیگر مرتبطین او دستگیر شوند؟
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در ادامه با اشاره به نکاتی درباره تمایز کتاب‌های قاچاق ادامه داد: تخفیف‌های بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد نشانه قاچاق است. یکی از موارد دیگر این است که شما از مراکز قانونی چون «کتابفروشی» کتاب بخرید. برگزاری نمایشگاه‌های بدون مجوز به هر بهانه‌ای محل عرضه چنین کتاب‌هایی خواهد بود. دستفروشان یکی از مراجع توزیع کتاب‌های بدون مجوز هستند. به آرم ناشر توجه کنید تا کتاب‌های مشابه‌سازی شده نخرید.
موضوع پایانی موضوع، کافه‌کتاب‌ها بود که حسن پور گفت: کافه کتاب‌ها مسئله‌ای است که به زودی آئین‌نامه ناظر بر آن هم منتشر خواهد شد.
نصرالله حدادی درباره کتاب‌های غیرمجاز توضیح داد: کتاب‌هایی که الان قاچاق می‌شوند سه دسته‌اند؛ دسته‌ای که مجوز رسمی ارشاد داشته‌اند، اما باطل شده. یک دسته هم آثار پرفروش ناشران هستند اما قاچاقی چاپ می‌شوند و دسته سوم یا تولید داخل یا خارج کشور هستند که غیرقانونی تکثیر می‌شوند (این آثار به ارشاد هم نمی‌روند تا مجوز دریافت کنند).
حدادی در توضیح بیشتر اضافه کرد: برخی از آثار لغو مجوز شده‌اند که دو حالت دارد؛ یا از سوی ناشر چاپ آخر آن همچنان روانه بازار می‌شود یا سودجویان از این لغو مجوز اثر مطلعند و آن را زیر زمینی روانه بازار می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه قاچاق کتاب نتیجه فساد اقتصادی و اداری است، اضافه کرد: عدم برخورد روشن و شفاف موجب قاچاق کتاب شده است. قاچاق کتاب در دوران پهلوی هم صورت می‌گرفت که یا از طریق ساواک بود یا از سوی برخی ناشران که مخفیانه اقدام به انتشار برخی آثار می‌کردند.
حدادی با اشاره به این مطلب که ساواک برای دستگیری عده‌ای تله قرار می‌داد تا افراد را دستگیر کند، گفت: برخی ناشران هم آثار و رساله امام را منتشر می‌کردند. در دوران انقلاب از سال ۳۲ تا ۵۷ هر کتابی چاپ نشده بود به نام کتاب «پشت جلد سفید» چاپ می‌شد. در دهه اول انقلاب کمتر اتفاق می‌افتاد کتاب قاچاق شود، اما پس از جنگ این مسئله نمود بیشتر کرد.
* نمی‌توانیم قاچاق کتاب را به صفر برسانیم، اما می‌توانیم به صفر نزدیک کنیم
وی خاطرنشان کرد: عدم پرداخت حق‌التالیف، حروفچینی و... که همه هزینه‌های انتشار یک کتاب برای یک ناشر تلقی می‌شود از سوی ناشران غیرمجاز پرداخت نمی‌شود. آنها تنها هزینه کاغذ و صحافی می‌پردازند. از این رو انتشار زیرزمینی برایشان صرف دارد. از سوی دیگر به دلیل عدم پرداخت بسیاری هزینه‌ها کتاب را با ۵۰ درصد تخفیف عرضه می‌کنند، چرا که هزینه‌ای برای آن پرداخت نکرده‌اند.
وی گفت: به تازگی به این دلیل که در شهر تهران رسیدگی به موضوع قاچاق کتاب شدت گرفته این افراد سودجو به شهرستان‌ها رفته‌اند و آثار را با تخفیف ۵۰ تا ۶۰ درصد عرضه می‌کنند.
حدادی درباره راه‌های مقابله با قاچاق کتاب توضیح داد: اگر ارشاد به هر دلیل به کتابی مجوز نمی‌دهد باید دلیل آن را اعلام کند، که اگر این کتاب چاپ شود برخورد قانونی با آن خواهد شد. درباره لغو مجوزها هم باید این مسیر طی شود و ارشاد باید دلیل لغو مجوز را رسمی اعلام کند تا اگر کتاب توزیع یا چاپ شد با آن برخورد شود.
این پژوهشگر حوزه کتاب اضافه کرد: تمام مراکز قاچاق کتاب قابل شناسایی هستند. حتی قاچاقچیان هم قابل شناسایی هستند. قوه قضائیه باید برخورد سختی با خاطیان داشته باشد و شفاف اعلام کند تا جرم چه بوده و مجازاتش چیست که این برخوردها موجب کاهش تخلف خواهد شد.
وی در پایان یادآوری کرد: ما نمی‌توانیم قاچاق کتاب را به صفر برسانیم، اما می‌توانیم به صفر نزدیک کنیم، چون بسیاری از کتاب‌های کمک آموزشی و ضاله هم غیرقانونی منتشر می‌شود. حتی بخش مهمی از کتاب‌های قاچاق کتاب به شکل دستی عرضه می‌شود. حتی بسیاری از آثار از طریق پست ارسال می‌شوند. پس باید مقابل تکثر چنین آثاری را گرفت.
منبع: فارس
