به گزارش فرهنگ سدید؛ مجتمعهای تجاری و مراکز خرید مدرن و لوکس را که گسترش قارچ گونه داشته اند و معمولا در چند طبقه با نورپردازی خاص چشم هر بینندهای را به خود جذب میکنند را میتوان در اکثر مناطق، بویژه محلههای بالا شهر مشاهده کرد.
بر اساس آمارهای رسمی ارائه شده بیش از ۲۷ مرکز خرید فعال فقط در ۳ منطقه تهران وجود دارد. طبق بررسیها انجام شده در حال حاضر در پایتخت، درمنطقه یک ۱۳ مرکز، در منطقه ۳ و ۲۲ نیز هر کدام ۷ مرکز خرید فعال وجود دارد. اما آنچه که بسیار جالب مینماید، ۶ براساس گزارشها در سطح کشور ۲۸۰ مرکز خرید بزرگ وجود دارد که در این راستا مشهد با داشتن ۱۳۰ مرکز خرید حتی از تهران هم پیشی گرفته است.
روزگاری مراکز خرید، به منظور اهداف تجاری احداث شدند، اما امروزه به عنوان بخشی از زندگی روزمره شهری، دیگر تنها جنبه تجاری ندارند بلکه به فضاهای تبدیل شده اند که جوانان بیش از هر زمان دیگری با پرسه زنی در آن به قصد تفریح و گذراندن اوقات فراغت خود به آن مینگرند.
باید به این نکته تلخ اذعان داشت که امروزه از مجتمعهای تجاری بیشتر به عنوان یک تفرجگاه و محل تفریح استفاده میشود. طبق مطالعات انجام شده در سال نود و شش، ۵۷ درصد شهروندان تهرانی که از مجتمعهای چند منظوره بازدید کرده اند از این اماکن به عنوان پاتوقی جهت گشت و گذار یاد کرده اند و ۱۲ درصد از این افراد فقط برای تفریح وارد این مراکز شدند. جامعه شناسان پرسه زدن در پاساژها و پاساژگردی در ایران را با پارکهای فرانسه مقایسه میکنند. پارکهایی که نه تنها مکانی برای گذراندن اوقات فراغت جوانان بلکه محلی برای نمایش آخرین مدها و به روز شدن جدیدترین مدل هاست.
امروزه با پدیدهای به نام پاساژگردی روبرو هستیم که مترادف بازارگردی خانمها در قدیم میباشد به طوری که این بازارگردیها امروزه از حالت افقیهای قدیمی به حالت عمودی یا طبقاتی درآمدهاند. اما چه تفاوتی بین بازارگردی و پاساژگردی وجود دارد؟ یکی از تفاوتها اینکه بازارهای قدیمی با مدیریت و انتخاب مردان شکل گرفته و اداره میشد، در حالی که پاساژهای امروزی با نگاه و نگرش زنان اداره شده و انتخاب و سلیقه زنانه نقش مهمی را در شکل گیری پاساژها دارد. از سوی دیگر در بازارگردی که در گذشته رونق بیشتری داشت خانمها علاوه بر این که به منظور دورهم بودن و تفریح به بازار میرفتند، اما در طول مسیر سعی میکردند تا با خریدهای حداقلی نیاز خود را برطرف کنند، اما در پاساژ گردی که عمدتا در قالب پاساژهای خاص صورت میگیرد، اصولا بیشتر افراد به نیت خرید وارد چنین فضاهایی نمیشوند بلکه صرفا برای ارضای نیاز در محیطهای به اصطلاح لاکچری حضور پیدا میکنند.
البته از این واقعیت هم نمیتوان غافل شد که درصد بسیار کمی از افراد هم هستند که به قصد خرید به این مراکز وارد میشوند، اما به صورت عمده مراکز خرید دیگر نقش چندانی در فروش اجناس ندارند بلکه به مکانی برای دیدارهای دوستانه تبدیل شده است که این مهم بیتردید در کسب وکار مغازههای موجود در این مراکز نیز آثار منفی بر جای میگذارد. کارشناسان، طبق نظر سنجیهای به عمل آمده بر این باور هستند که بخش قابل توجهی از پاساژگردی مختص به خانم¬ها میباشد که جهت گذراندن اوقات فراغت خود به این اماکن روی آورده اند.
اما گذشته از خانم¬ها این پدیده جدید که در جوامع مدرن شکل یافته است جوانان و نوجوانان بسیاری را به طرف خود جذب میکند به گونهای که میتواند برای آنها نوعی ژست اجتماعی هم در پی داشته باشند چراکه بسیاری از افراد با رفتن به این مراکز، عکس خود را در آن منتشر میکنند و از این راه میتوانند خود را درون یک قالب جدید به دیگران معرفی نمایند. باید به این نکته نیز اشاره کنیم که پاساژگردی از یک تفریح مختص به زنان و یا جوانان عبور کرده و در میان افراد با سنین بالا نیز جای خود را به عنوان یک تفریح باز کرده است. به این ترتیب که میتوانیم شاهد حضور مردان میانسال و پیری باشیم که ساعات زیادی از روز را چه داخل پاساژها وچه روی پلههای ورودی مراکز خرید میگذرانند.
از جمله ویژگیهای منفی پاساژگردی این است که حضور افراد در این گونه مراکز خرید سبب افزایش تضادهای طبقاتی- فرهنگی میشود. چرا که افراد از توان مالی خود با خبر هستند و میدانند که توان خرید مارکهای برند را ندارند و نمیتوانند همچون اقشار مرفه جامعه به کامیابی برسند بنابراین سرخورده شده و دچار تناقضات درونی میشوند، از جایگاه اجتماعی خود احساس نارضایتی میکنند و در نتیجه دچار بحران شخصیتی، خانوادگی و اجتماعی میشوند.
از دیگر جنبههای منفی پاساژگردی عدم امکان تعاملات شهروندان با یکدیگر است که اجتماع گستردهتر از خانواده و دوستان را در بر نمیگیرد در حالی که در فضاهای عمومی شهری و پارکها و میدانها این امکان به اسانی بدست میآید.
اما چه عواملی سبب شده اند که پاساژگردی در بین جامعه و بخصوص خانمها مورد اقبال زیادی قرار بگیرد:
-برخی رفتار شناسان داشتن فرزندان اندک و همچنین کمتر شدن وظایف زندگی خانمها را از عواملی میدانند که سبب شده تا زنان اوقات فراغت بیشتر بدست آورده که جهت پرکردن بخشی از آن به مراکز خرید میروند. به گونهای که طبق آمار زنان خانهدار نسبت به زنان شاغل بیشتر به پاساژگردی و گذران اوقات خود در مراکز خرید مشغول هستند.
-از دیگر دلایل رواج پدیده پاساژگردی را میتوان امنیت بالای آن دانست، چراکه بنا به گفته بسیاری از افرادی که تفریح اصلی آنها گشتوگذار در مراکز خرید است وجود امنیت بالا در مراکز خرید افراد را جذب این اماکن میکنند.
-کم بود مراکز تفریحی مناسب در جامعه به خصوص خانم¬ها از دلایل دیگر رواج پدیده پاساژگردی میباشد. هرچند پارکهایی را مخصوص بانوان در سطح شهرها احداث شده است و زنان میتوانند اوقات فراغت خود را در این اماکن بگذرانند، اما باید به این نکته توجه داشت که تعداد این پارکها بسیار محدود است و زنان نیز نمیتوانند از هرنقطه شهر به این پارکها بروند چراکه بهیقین برایشان هزینههایی را دربر خواهد داشت.
شاید تفریحاتی دیگری نیز باشد که بتواند مورد استفاده جوانان و به ویژه زنان قرارگیرد، اما بهره مندی از آنها با صرف هزینه زیاد میسر میشود که برای بسیاری از اقشار جامعه قابل دسترس نباشد، اما پاساژگردی بدون صرف هزینه برای بسیاری از افراد جامعه قابل دسترس میباشد.