مرثیه‌خوانی و ذکر مصیبت معصومین و بیان معارف اهل بیت (ع) یا به اصطلاح همان روضه و روضه‌خوانی را از عوامل زنده ماندن دین اسلام و پیوند روحی و عاطفی انسان‌ها با اولیای دین می‌دانیم؛ اما همین مجالس که با هدف تبلیغ آموزه‌ها و معارف اسلامی و در نتیجه هدایت، رشد و ارتقای فکری و معنوی برگزار می‌شود، گاه دچار انحراف و آسیب هم می‌شوند.
به گزارش فرهنگ سدید؛ حجت‌الاسلام مجید فاطمی ارفع که از روحانیون و منبری‌های جوان مشهد است، به بیان ویژگی‌های منبر امام حسین (ع) و روضه‌خوانی برای معصومین (ع) پرداخت.
منبر، رسانه‌ای اثرگذار در هدایت افکار جامعه است
حجت‌الاسلام مجید فاطمی ارفع در ابتدا و در بیان پیشینه منبر سیدالشهدا (ع) می‌گوید: منبر یکی از روش‌های تبلیغ و به عبارتی نخستین رسانه تاریخ بشر است؛ ولی آنچه امروز به آن منبر اطلاق می‌شود اختصاص به شیعه دارد که پیشینه آن به دوران پیامبر (ص) برمی‌گردد و یکی از ابزار اصلی انتقال معارف اسلامی و تعالیم دینی است. او اضافه می‌کند: نکته قابل توجه این است که این رسانه، پس از واقعه کربلا و شهادت سیدالشهدا (ع) توسط امام سجاد (ع) و ائمه پس از ایشان تکمیل شد و به تبلیغ شیعه، جهتی خاص داد، حوزه شناخت و تبیین معارف با حوزه عواطف و احساسات در هم آمیخته و منبر‌ها دارای روح و حیاتی ویژه شد.
این استاد حوزه علمیه مشهد در ادامه توضیح می‌دهد: منبر و روضه در طول تاریخ تبلیغ، دستخوش تحولات و دگرگونی‌های فراوانی شده است، اما قالب منبر اصالت خود را حفظ کرده و در فراز و نشیب‌های مختلف به همین صورت باقی مانده و هنوز هم به عنوان یک رسانه تأثیرگذار نقش اساسی در هدایت افکار جامعه ایفا می‌کند.
تنها گریه بر مظلومیت اهل بیت (ع) کفایت نمی‌کند
حجت‌الاسلام فاطمی ارفع در شرح هدف از روضه سیدالشهدا بیان می‌کند: روضه و هیئت در واقع تشکلی است که با محوریت و زیر سایه ولایت شکل گرفته و در امتداد پیوند‌های مکتبی است. ولایت، روح اسلام است؛ در ماجرای عاشورا و شهادت سیدالشهدا (ع) مسئله پیوند با ولایت نهفته است. پس فلسفه اقامه عزا، اتصال جان و دل با روح مطهر سیدالشهدا و حرکت در همان مسیری است که ایشان طی و بشریت را به آن دعوت کرد. به بیان دیگر عبرت‌آموزی و درس گرفتن از مکتب عاشورا هدف اصلی روضه و عزاست.
وی می‌افزاید: علاوه بر آن تقویت روحیه استکبارستیزی و بصیرت‌افزایی، کسب معنویت و معرفت دینی، دفاع از دین الهی، تولی با اولیای خدا و تبری از دشمنان خدا، اقامه فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر و... از مهم‌ترین درس‌های این مکتب هستند. عزاداری بر حسین بن علی (ع) در واقع شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح معنوی و موافقت عملی با حرکت اوست.
این استاد حوزه با تأکید بر اینکه صرف گریه بر مظلومیت و مصائب اهل بیت (ع) در مجالس روضه و عزاداری کفایت نمی‌کند، توضیح می‌دهد: امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرمایند: مجلس عزا تنها برای این نیست که برای سیدالشهدا (ع) گریه کرده و اجر ببرند؛ البته این هم هست، اما مهم‌تر از آن، جنبه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه‌اش را کشیده‌اند که تا آخر باشد. به‌طور کلی دو دسته از عوامل در شکل‌گیری رفتار‌های انسان نقش اساسی ایفا می‌کنند؛ یکی عوامل شناختی و دیگری عوامل انگیزشی؛ عوامل شناختی مربوط به عقل و دومی ناظر بر احساسات و عواطف است.
علاوه بر عزاداری باید به مقولات معرفتی عاشورا نیز پرداخت
او یادآور می‌شود: شهید مطهری (ره) رفتار انسان را به خودرو تشبیه می‌کند. یک خودرو برای حرکت به دو عامل نیازمند است؛ عاملی که انرژی مکانیکی را در خودرو تولید کند تا موتور محرکه را به راه بیندازد؛ غیر از انرژی مکانیکی، خودرو باید چراغ هم داشته باشد تا راه را روشن کرده و خودرو دچار انحراف و سقوط نشود. گریه در مراسم عزا در حکم همان انرژی مکانیکی است که گریه‌کن را وادار به حرکت می‌کند، ولی این به تنهایی برای تعیین مسیر درست کفایت نمی‌کند؛ چه بسا بسیاری با اشک بر حسین حرکت کردند، اما به دلیل نداشتن راهنما و چراغ هدایت به بیراهه رفتند؛ بنابراین در کنار گریه و عزاداری که جنبه عاطفی مراسم عزاست، پرداختن به مقولات علمی و معرفتی درباره قیام عاشورا و اهداف امام حسین (ع) هم ضروری است.
فاطمی ارفع درباره ویژگی‌ها و کارکرد‌های یک منبر خوب هم بیان می‌کند: رهبر معظم انقلاب چند سال پیش فرموده بودند: منبر باید سه شاخصه داشته باشد که کلام قرآن است؛ اول اینکه منبر باید مستند باشد؛ یعنی بر اساس ادله متقنِ عقلی و نقلی باشد و از مطالب بی‌پایه و اساس پرهیز شود؛ دیگر اینکه قابل فهم باشد؛ رسالت منبری تبیین کلام خدا و معارف دینی است؛ تبیین باید قابل فهم باشد، از تشبیه و تمثیل و... می‌توان برای قابل فهم بودن منبر استفاده کرد؛ از قدیم معروف است بهترین منبر آن است که عوام بفهمند و خواص بپسندند.
منبر‌های امروز متناسب با نیاز‌های مردم نیست
او می‌افزاید: ویژگی دیگر منبر خوب این است که باید کاربردی باشد؛ به‌گونه‌ای باید سخن گفت که دین، معارف دینی و تعالیم اسلامی وارد متن زندگی مردم و جزو اولویت‌های آنان شود. پرداختن به نیاز‌های روز مردم و جامعه اسلامی منبر را کارآمد می‌کند. در کنار این سه شاخصه، نکته مهم دیگر این است که با توجه به عصر انقلاب اسلامی، اصول و مبانی انقلاب که برآمده از متن دین است باید سهم قابل توجهی در محتوای منبر‌ها داشته باشد.
مسئول سازمان بسیج طلاب و روحانیون خراسان در پایان می‌گوید: متأسفانه وضعیت محتوای امروز منبر‌ها در مجالس و مراسم، متناسب با شرایط و نیاز‌های مردم نیست. اگر چه به برکت انقلاب اسلامی تعداد هیئت‌ها و مجالس عزا از نظر کمی رشد فزاینده‌ای داشته است، اما از لحاظ کیفی و محتوایی نتوانسته در تراز انقلاب اسلامی رشد و اهداف انقلاب را در سطح جامعه تبیین و تشریح کند. سهم معارف انقلاب اسلامی از منبر‌های امروز، سهم بسیار کمی است و ضرورت دارد منبری‌های انقلابی و دغدغه‌مند، بیش از پیش به این مهم بپردازند و مردم را با معارفی که می‌تواند مقدمه‌ساز جهانی‌شدن اسلام و اتصال به خورشید ولایت و تحقق ظهور حضرت، ولی عصر (عج) باشد آشنا و زمینه را برای تحقق تمدن نوین اسلامی فراهم کنند.
ظلم‌ستیزی با فطرت سازگار است
آیت‌الله جوادی آملی در جلسه درس اخلاق هفتگی خود گفت: شخصی نامه‌ای برای حسین بن علی (ع) نوشت و عرض کرد: «عِظْنی و أوجز»؛ مرا موعظه کن، ولی مختصر؛ حضرت هم یک سطر مرقوم فرمودند: «من حاول أمراً بمعصیة الله کان أفوط لما یرجوا و أسرع لمجیء ما یحذر»؛ فرمود: تو که موعظه خواستی بدان هرگز هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند! از راه باطل نمی‌شود به مقصد صحیح رسید. بعد فرمود: «لا أعطیکم بیدی أعطاء الذلیل و لا أفرّ فرار العبید»؛ من قیام کردم توقع نداشته باشید با دست خودم آن اوراق شما را امضا کنم و با دست خودم، دست مذلت به شما بدهم؛ فرار هم نمی‌کنم! منم و این میدان. این فکر برای همیشه می‌ماند، این فکر با آن فطرت ما، با آن جوهره اساسی ما سازگار است؛ انسان با ظلم هماهنگ نیست، با تبعیض هماهنگ نیست، بنابراین مبارزه می‌کند.
منبر، رسانه‌ای اثرگذار در هدایت افکار جامعه است
حجت‌الاسلام مجید فاطمی ارفع در ابتدا و در بیان پیشینه منبر سیدالشهدا (ع) می‌گوید: منبر یکی از روش‌های تبلیغ و به عبارتی نخستین رسانه تاریخ بشر است؛ ولی آنچه امروز به آن منبر اطلاق می‌شود اختصاص به شیعه دارد که پیشینه آن به دوران پیامبر (ص) برمی‌گردد و یکی از ابزار اصلی انتقال معارف اسلامی و تعالیم دینی است. او اضافه می‌کند: نکته قابل توجه این است که این رسانه، پس از واقعه کربلا و شهادت سیدالشهدا (ع) توسط امام سجاد (ع) و ائمه پس از ایشان تکمیل شد و به تبلیغ شیعه، جهتی خاص داد، حوزه شناخت و تبیین معارف با حوزه عواطف و احساسات در هم آمیخته و منبر‌ها دارای روح و حیاتی ویژه شد.
این استاد حوزه علمیه مشهد در ادامه توضیح می‌دهد: منبر و روضه در طول تاریخ تبلیغ، دستخوش تحولات و دگرگونی‌های فراوانی شده است، اما قالب منبر اصالت خود را حفظ کرده و در فراز و نشیب‌های مختلف به همین صورت باقی مانده و هنوز هم به عنوان یک رسانه تأثیرگذار نقش اساسی در هدایت افکار جامعه ایفا می‌کند.
تنها گریه بر مظلومیت اهل بیت (ع) کفایت نمی‌کند
حجت‌الاسلام فاطمی ارفع در شرح هدف از روضه سیدالشهدا بیان می‌کند: روضه و هیئت در واقع تشکلی است که با محوریت و زیر سایه ولایت شکل گرفته و در امتداد پیوند‌های مکتبی است. ولایت، روح اسلام است؛ در ماجرای عاشورا و شهادت سیدالشهدا (ع) مسئله پیوند با ولایت نهفته است. پس فلسفه اقامه عزا، اتصال جان و دل با روح مطهر سیدالشهدا و حرکت در همان مسیری است که ایشان طی و بشریت را به آن دعوت کرد. به بیان دیگر عبرت‌آموزی و درس گرفتن از مکتب عاشورا هدف اصلی روضه و عزاست.
وی می‌افزاید: علاوه بر آن تقویت روحیه استکبارستیزی و بصیرت‌افزایی، کسب معنویت و معرفت دینی، دفاع از دین الهی، تولی با اولیای خدا و تبری از دشمنان خدا، اقامه فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر و... از مهم‌ترین درس‌های این مکتب هستند. عزاداری بر حسین بن علی (ع) در واقع شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح معنوی و موافقت عملی با حرکت اوست.
این استاد حوزه با تأکید بر اینکه صرف گریه بر مظلومیت و مصائب اهل بیت (ع) در مجالس روضه و عزاداری کفایت نمی‌کند، توضیح می‌دهد: امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرمایند: مجلس عزا تنها برای این نیست که برای سیدالشهدا (ع) گریه کرده و اجر ببرند؛ البته این هم هست، اما مهم‌تر از آن، جنبه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه‌اش را کشیده‌اند که تا آخر باشد. به‌طور کلی دو دسته از عوامل در شکل‌گیری رفتار‌های انسان نقش اساسی ایفا می‌کنند؛ یکی عوامل شناختی و دیگری عوامل انگیزشی؛ عوامل شناختی مربوط به عقل و دومی ناظر بر احساسات و عواطف است.
علاوه بر عزاداری باید به مقولات معرفتی عاشورا نیز پرداخت
او یادآور می‌شود: شهید مطهری (ره) رفتار انسان را به خودرو تشبیه می‌کند. یک خودرو برای حرکت به دو عامل نیازمند است؛ عاملی که انرژی مکانیکی را در خودرو تولید کند تا موتور محرکه را به راه بیندازد؛ غیر از انرژی مکانیکی، خودرو باید چراغ هم داشته باشد تا راه را روشن کرده و خودرو دچار انحراف و سقوط نشود. گریه در مراسم عزا در حکم همان انرژی مکانیکی است که گریه‌کن را وادار به حرکت می‌کند، ولی این به تنهایی برای تعیین مسیر درست کفایت نمی‌کند؛ چه بسا بسیاری با اشک بر حسین حرکت کردند، اما به دلیل نداشتن راهنما و چراغ هدایت به بیراهه رفتند؛ بنابراین در کنار گریه و عزاداری که جنبه عاطفی مراسم عزاست، پرداختن به مقولات علمی و معرفتی درباره قیام عاشورا و اهداف امام حسین (ع) هم ضروری است.
فاطمی ارفع درباره ویژگی‌ها و کارکرد‌های یک منبر خوب هم بیان می‌کند: رهبر معظم انقلاب چند سال پیش فرموده بودند: منبر باید سه شاخصه داشته باشد که کلام قرآن است؛ اول اینکه منبر باید مستند باشد؛ یعنی بر اساس ادله متقنِ عقلی و نقلی باشد و از مطالب بی‌پایه و اساس پرهیز شود؛ دیگر اینکه قابل فهم باشد؛ رسالت منبری تبیین کلام خدا و معارف دینی است؛ تبیین باید قابل فهم باشد، از تشبیه و تمثیل و... می‌توان برای قابل فهم بودن منبر استفاده کرد؛ از قدیم معروف است بهترین منبر آن است که عوام بفهمند و خواص بپسندند.
منبر‌های امروز متناسب با نیاز‌های مردم نیست
او می‌افزاید: ویژگی دیگر منبر خوب این است که باید کاربردی باشد؛ به‌گونه‌ای باید سخن گفت که دین، معارف دینی و تعالیم اسلامی وارد متن زندگی مردم و جزو اولویت‌های آنان شود. پرداختن به نیاز‌های روز مردم و جامعه اسلامی منبر را کارآمد می‌کند. در کنار این سه شاخصه، نکته مهم دیگر این است که با توجه به عصر انقلاب اسلامی، اصول و مبانی انقلاب که برآمده از متن دین است باید سهم قابل توجهی در محتوای منبر‌ها داشته باشد.
مسئول سازمان بسیج طلاب و روحانیون خراسان در پایان می‌گوید: متأسفانه وضعیت محتوای امروز منبر‌ها در مجالس و مراسم، متناسب با شرایط و نیاز‌های مردم نیست. اگر چه به برکت انقلاب اسلامی تعداد هیئت‌ها و مجالس عزا از نظر کمی رشد فزاینده‌ای داشته است، اما از لحاظ کیفی و محتوایی نتوانسته در تراز انقلاب اسلامی رشد و اهداف انقلاب را در سطح جامعه تبیین و تشریح کند. سهم معارف انقلاب اسلامی از منبر‌های امروز، سهم بسیار کمی است و ضرورت دارد منبری‌های انقلابی و دغدغه‌مند، بیش از پیش به این مهم بپردازند و مردم را با معارفی که می‌تواند مقدمه‌ساز جهانی‌شدن اسلام و اتصال به خورشید ولایت و تحقق ظهور حضرت، ولی عصر (عج) باشد آشنا و زمینه را برای تحقق تمدن نوین اسلامی فراهم کنند.
ظلم‌ستیزی با فطرت سازگار است
آیت‌الله جوادی آملی در جلسه درس اخلاق هفتگی خود گفت: شخصی نامه‌ای برای حسین بن علی (ع) نوشت و عرض کرد: «عِظْنی و أوجز»؛ مرا موعظه کن، ولی مختصر؛ حضرت هم یک سطر مرقوم فرمودند: «من حاول أمراً بمعصیة الله کان أفوط لما یرجوا و أسرع لمجیء ما یحذر»؛ فرمود: تو که موعظه خواستی بدان هرگز هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند! از راه باطل نمی‌شود به مقصد صحیح رسید. بعد فرمود: «لا أعطیکم بیدی أعطاء الذلیل و لا أفرّ فرار العبید»؛ من قیام کردم توقع نداشته باشید با دست خودم آن اوراق شما را امضا کنم و با دست خودم، دست مذلت به شما بدهم؛ فرار هم نمی‌کنم! منم و این میدان. این فکر برای همیشه می‌ماند، این فکر با آن فطرت ما، با آن جوهره اساسی ما سازگار است؛ انسان با ظلم هماهنگ نیست، با تبعیض هماهنگ نیست، بنابراین مبارزه می‌کند.
منبع : خبرگزاری شبستان
ارسال نظر
