بازی و رشد اجتماعی، ذهنی و عاطفی کودکان

گروه تعلیم و تربیت فرهنگ سدید- محمدحسن فاطمی راد: بازی در رشد کودک موثر است و معمولا در درمان اختلالات روانشناختی مراجعه کننده‌های خود از بازی بهره می‌گیرند و بازی را عامل رشد، شکوفایی و درمان کودک می‌دانند و در مطالعات و پژوهش‌های خود به نقش بازی در رشد اجتماعی، عاطفی، جسمی و ذهنی کودک می‌پردازند و بازی را به عنوان یک عامل موثر در حوزه‌های مذکور می‌دانند و اثرات آن در کودک را مثبت ارزیابی نموده اند. به همین دلیل از بازی درمانی برای درمان اختلالات رفتاری کودکان استفاده می‌کنند و معتقدند چنانچه کودک در مراحل رشد، با مشکلات و بحران‌هایی در زندگی خود مواجه گردد می‌توان بازنمایی آن را در بازی‌های کودک مشاهده نمود. این گونه است که درمانگر کودک با بهره گیری از این ابزار (بازی) به دنیایی درونی کودک گام می‌نهد و سعی می‌کند به عنوان یک هم بازی در بهبود رفتار‌های او نقش ایفا کند و از آن طریق در جهت درمان کودک قدم بردارد.

دقت ویژه در انتخاب نوع بازی متناسب با ویژگی‌ها و سن کودک بقدری مهم است که باید تنوع و تحرکات محیطی را برای او فراهم نماید برای کودک باید اسباب بازی‌های مختلفی خرید تا با بازی هر چه بیشتر آن‌ها حواس او رشد و پرورش یابد. کودک به وسیله اسباب بازی‌های خود و بازی با آن‌ها هر چه بیشتر ببیند، بشنود، لمس کند، گفتگو کند، بسازد و خراب کند در واقع گام‌های اساسی در جهت رشد ذهنی، فکری، روانی، عقلانی، عاطفی، اجتماعی، جسمی و اخلاقی برداشته است؛ بنابراین بازی در رشد کودکان موثر است البته ناگفته نماند عواملی که در انتخاب نوع بازی دخالت دارند عبارتند از: تفاوت‌های فردی، میزان سلامت جسمی، سطح رشد جسمی و حرکتی، بهره هوشی، جنسیت، خلاقیت، انگیزه، فرهنگ خانواده و موقعیت اجتماعی.

بازی اثرات مختلفی در زندگی کودک به ویژه رشد او دارد. مهمترین اثراتی که بازی در حوزه‌های مختلف رشد کودک دارد به شرح زیر است:

بازی و رشد اجتماعی کودک
بازی از جمله مهم‌ترین ابزار‌های رشد اجتماعی کودکان به شمار می‌آید که برخی از مهم‌ترین آثار آن عبارتند از:
۱-دنیایی اجتماعی کودک را گسترش می‌دهد.
۲- موجب ارتباط او با محیط بیرون می‌گردد.
۳-آداب معاشرت و سبک زندگی را می‌آموزد.
۴-همانند سازی با بزرگسالان را می‌آموزد.
۵-با تقلید کردن رفتار دیگران مهارت‌های زیاد را یاد می‌گیرند.
۶- موجب شکوفایی استعداد‌های بالقوه او می‌شود.
۷- باعث رشد خلاقیت در کودکان می‌شود.
۸- رعایت کردن قوانین و مقررات را می‌آموزد.
۹-رقابت کردن سالم را می‌آموزد.
۱۰- طعم واقعی موفقیت و شکست را تجربه می‌کنند.
۱۱- مفاهیم بزرگ‌تر و کوچکتر را یاد می‌گیرد و با مفهوم سلسه مراتب و رعایت آن آشنا می‌شود.
۱۲- رذایل و فضایل اخلاقی را می‌آموزد.
۱۳- قدرت ابراز وجود پیدا می‌کند.
۱۴- حمایت از ضعفا را می‌آموزد.
۱۵-حواس پنچگانه کودک رشد می‌یابد.
۱۶- ترس، کم رویی و خجالت بی مورد را رها می‌کند.

بازی و رشد عاطفی کودک
یکی دیگر از اثرات مهم بازی رشد عاطفی کودکان می‌باشد که برخی از مهم‌ترین آثار آن عبارتند از:
۱-کودک معنا و مفهوم واقعی دوست داشتن را می‌آموزد.
۲-او با معنای واقعی لذت بردن آشنا می‌شود.
۳- نیاز به برتری جویی کودک را تامین می‌کند.
۴-موجب ابراز احساسات وعواطف کودک می‌شود.
۵- باعث بروز تردید، ترس، نگرانی، استرس، مهر، محبت، خشم و کینه و ... می‌شود.
۶- شادابی و نشاط را کسترش می‌دهد.
۷- تمایل به ستیزه جوبی وجنگجویی را کم می‌کند.
۸-دوستی‌ها و رفاقت‌ها را زیاد می‌کند.
۹-برون گرایی کودک را افزایش می‌دهد.
۱۰-باعث فراگیری چگونه تبادل افکار و احساسات کردن میشود

بازی و رشد جسمی کودک
یکی دیگر از اثرات بازی رشد جسمی کودک است که برخی از مهم‌ترین آثار رشد جسمی کودک توسط بازی برای کودکان عبارتند از:
۱-باعث تقویت حواس کودک و هماهنگی آن با رشد جسمی او می‌باشد.
۲-موجبات رشد هماهنگ و منسجم دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن را فراهم می‌سازد.
۳-باعث تقویت رشد جسمی فرد می‌شود.
۵-نیرو و انرژی فرد را به بهترین شکل مصرف می‌کند.
۶-فرد به توانمندی واستعداد‌های خود پی می‌برد.

بازی و رشد ذهنی کودک
یکی از مهمترین اثرات بازی رشد ذهنی کودک است امروز تعداد زیادی بازی فکری جهت رشد فکری کودکان طراحی و تولید شده است برخی از مهم‌ترین اثرات رشد فکری کودکان به وسیله بازی عبارتند از:
۱- توانمندی‌های ذهنی و فکری کودکان را تقویت می‌کند.
۲- باعث می‌شود کودک به توانمندی‌های فکری و ذهنی خود آگاهی پیدا کند.
۳- در رشد هوشی کودک موثر است.
۴-زمینه تفکر و اندیشه را برای کودکان فراهم می‌کند.
۵- قدرت تخیل کودک را تقویت می‌کند.
۶- باعث تقویت رفتار‌های هوشمندانه کودکان می‌شود.
۷-کودک با مفاهیم ساخت، فضا و شکل آشنا می‌شود.
۸-تقویت کننده انواع هوش (فضایی، معماری، مهندسی و هیجانی) کودکان می‌شود.