به گزارش فرهنگ سدید؛ امروزه آیینهایی با عنوان جنبشهای نوپدید معنوی کاذب به صحنه آمده اند که با محور قرار دادن معنویت و امور فوق طبیعی سعی در ارائه جریانی متعالی و رازآمیز دارند. اندیشههای مورتی یکی از این جنبشها است که درصدد برآمده با استفاده از اصول معنوی و روانشناسی، عرفان نوظهور را پدید آورد. کریشنا مورتی بسان دیگر معنویتهای نوپدید مدعی ارائه بینشی است که حق انحصاری دین است. در واقع این فرقه خود را جانشین دین معرفی میکند در حالی که معنویت کاذبی را تبلیغ و ترویج میکند.
**کریشنا مورتی کیست؟
کریشنا مورتی در سال ۱۸۰۱ میلادی در جنوب هند متولد شد و در سن ۹۱ سالگی از دنیا رفت. او در خانوادهای برهمن متولد شد. تحصیلات وی در اروپا در رشته روانشناسی بود.
مورتی اعتقاد به سفر درونی و روحی داشت و طی مسافرتهای متعددی که به سراسر اروپا و آمریکا انجام داد، بر آن بود که یکایک آدمیان در درون خود به رستاخیزی بزرگ برسند.
کریشنا در ابتدا هندو بود، سپس مسیحی و پس از آن بودایی و مسلمان شد و دوباره به آیین هندو گروید.
**پایههای اصلی اندیشه مورتی
اساس اندیشههای کریشنا مورتی ترکیبی از عناصر اصلی آیینهای هندو یعنی تناسخ، یوگا و اندیشههای روانشناختی است. کریشنا مورتی مولفههای مزبور را با یکدیگر مخلوط ساخته و سعی بر آن دارد مرهم و درمانی برای خلاءها، نیازها و کاستیهای انسان مدرن دست وپا کند. از آنجا که مهمترین نیاز بشر در دورهی مدرنیته مقولهی آرامش است کریشنا مورتی بیش از همه بر این عنصر تاکید دارد.
**کریشنامورتی و اندیشههای هندی
کریشنامورتی با فرهنگ، اندیشهها و جهانبینیهای هندی آشنایی داشت و از مکتبهای گوناگونی که در هند رایج است، آگاه بود. وی بهویژه با آیین هندویی، اوپانیشادها، بهگودگیتا، مهابهاراتا، آیین بودا، آیین یوگا و سانکهیا آشنایی فراوانی داشت که همانندی زیادی با یوگا دارد. از جمله تعالیم مورد علاقه وی، رنج و راه رهایی از آن است. اندیشهی رنج از نشانههای آشکار اندیشهی هر انسان هندی است و خود زادهی قانونی کلیتر بهنام کارما و اعتقاد به رهایی از چنگال مرگ و زندگی بهشمار میرود. آیین سانکهیا، با پذیرش وجود رنج و تقسیم آن به رنج طبیعی و رنج ماوراءالطبیعی و تقسیم رنج طبیعی به بیرونی و درونی، راه گشایشی برای این مسالهی بنیادی زندگی مییابد.
**شک گرایی معنوی
در معنویت کریشنامورتی موجودیت خداوند، ساختار ادیان، مذاهب، فرامین، دستورات دینی و ... به محصول ذهن انسانها تبدیل میشوند. از دیگر سوی ذهن را سازنده تخیلات تعریف میکنند. بدینسان او رویکرد معنوی معاصر و اعصار گذشته را ساخته ذهن تخیلی دانسته به «شکگرایی معنوی» دامن میزند.
** تناقضات مورتی
اگر تعالیم کریشنامورتی را بهعنوان یک عرفان یا مذهب معرفی کنیم با اشکالاتی همچون موارد زیر برخورد میکنیم؛ او هیچگاه تعالیم خود را عرفان و مذهب نخواند و همواره ادعا میکرد که برای تأسیس دین و مذهب فعالیت نکرده است. در سند تأسیس بنیاد کریشنامورتی نیزآمده است که «بنیاد کریشنامورتی سازمانی جدید، بدون کوچکترین ارتباط و شباهتی با سازمانهای روانشناسی است. این سازمان، بدون کوچکترین وابستگی به مفاهیم روانی و عرفانی عمل خواهدکرد.»
-بسیاری از تعالیم کریشنامورتی سرشار از اغماض، پیچیدگی و جملات نامفهوم است. از اینرو، خصوصیت مذهبی فراگیر را ندارد؛ زیرا پیروان خود را در سردرگمی و احتمالات گوناگون باقی میگذارد.
-کریشنامورتی معتقد بود که تعالیم او پس از مرگش کسی را به حقیقت متصل نخواهدکرد.
**نقد و بررسی اندیشههای مورتی
اغلب مکاتب شرقی از ذن و بودیسم تا صوفیگری، تمام پافشاری خود را بر درون انسان گذاشتهاند و محور شروع و پایان سیروسلوک خود را در این امر وقف کردهاندکه انسان باید خود را بشناسد و تنها وظیفهی او همین است. بر این اساس با تاکید بر این اصل بهگونهای جداسازی انسان از جامعه، کار، سیاست و دغدغههای اجتماعی او دست زدهاند و معتقدندکه انسان در تنهاییاش انسان است و وقتی در روابط پوچ اجتماعی غرق میشود هرگز نمیتواند به هیچ آگاهی اصیلی دست یابد. تاکید بیش از اندازهی آنها بر درونگرایی این مکتبها را به بیتفاوتترین و لاقیدترین مکتبها نسبت به دغدغههای اجتماعی دورانشان تبدیل کرده است.
در واقع مورتی بیش از آن که تعالیم روشن و واضحی داشته باشد، مراد خود را در الفاظی که ابهام و پیچیدگی در آن موج میزند، پنهان میکند.
منابع
۱-فعالی محمدتقی، نگرشی بر آرا و اندیشههای کریشنا مورتی، نشر سازمان ملی جوانان، چاپ اول سال ۱۳۸۸،
۲- فعالی محمدتقی، آفتاب وسایه ها؛ نگرشی بر جنبشهای نوظهور معنویت گرا، نشر عابد، چاپ نهم ۱۳۹۰،
۳-وکیلی هادی، انسان از منظر کریشنا مورتی، فصلنامه مطالعات معنوی، زمستان ۱۳۹۴، شماره ۱۸،
۴-کیانی محمدحسین، نقد و بررسی تعالیم کریشنامورتی درباره دین و خدا، تارنمای پژوهشهای معنوی