حجت‌الاسلام عبدالرحیم بیرانوند، مدرس و کارشناس ارشد فرق و ادیان در مصاحبه با گروه هیئت ها و فرق شیعی «فرهنگ سدید» راجع به فرقه تابنده و علت حادثه خیابان پاسداران پاسخ های صریح و روشنی دادندکه در ادامه این گفتگو تفصیلی آورده می شود:
فرقه نعمت اللهی گنابادی به طّور دقیق از چه زمانی ایجاد شد؟
بعد از فوت «محمدکاظم تنباکوفروش» معروف به «سعادت علیشاه»، «ملاسلطان محمد بیچاره نودهی» در سال 1293 قمری خود را جانشین وی اعلام کرد و اعلام قطبیت کرد. البته در این مورد نظرات دیگری نیز وجود دارد و آن هم اینکه بر طبق برخی نقل قول‌ها، وی تا سال 1312 و بنا به قولی تا 1317 قمری که سعادتنامه را تألیف کرد، اعلام جانشینی خود را به تعویق انداخت که در این صورت باید گفت که حدوداً 141 سال پیش، این فرقه به عنوان یک انشعاب در تصوف نعمت اللهی فعالیتش را آغاز کرد. هم اکنون نورعلی تابنده به عنوان قطب این فرقه فعالیت می کند.
ساختار تشکیلاتی فرقه تابنده چگونه است؟
این فرقه شدیداً ساختارمند و خیلی به قطب خود سرسپرده هستند. ساختار تشکیلاتی آن ها بدین صورت است که به ترتیب قطب، شیخ المشایخ، شیخ، مأذون (دلیل) مّجاز نماز، صوفی و درویش قرار دارد.
ریشه‌های انحراف فرقه تابنده را چه مواردی می دانید؟
در عرفان اصیل جایگاه استاد و مربی که خود تربیت شده اسلام ناب باشد از اولویت خاصی برخوردار است ولی در تصوف، اصلِ همه امور صوفیانه بر اساس بیعت و سرسپردن به قطب است و در حقیقت همه چیز در بندگی و فرمانبرداری قطبِ تصوف خلاصه می‌شود. عرفان اصیل اسلامی از طرف انبیاء و اهل بیت (ع) که همانا سیرۀ عملی ایشان است به ما رسیده، اما تصوف از همان زمان که در دنیای اسلام پیدا شد به شدت مورد مخالفت پیامبر (در پیشگویی‌های ایشان) و ائمه اطهار (ع) قرار گرفت و به قولی اهل بیت (ع) از همان ابتدا روی خوش به تصوف و صوفی جماعت نشان ندادند که برای مثال می‌توان به روایت‌های امام صادق (ع)، امام رضا(ع)، امام هادی(ع) و دیگر ائمه (ع) در کتب روایی مثل حدیقة الشیعه مقدس اردبیلی، اثنی عشریۀ حرّعاملی و یا سفینة البحار شیخ عباس قمی مراجعه کرد. عرفان اسلامی با هر گونه بدعت و انحرافی به شدت مخالف است و بنا به سفارش پیامبر اسلام در مقابل آن می‌ایستد، در صورتی که تصوف فرقه‌ای است مملو از بدعت، انحراف، ضلالت و از اختیارات بدون حدّ و حصر برای قطب و حتی بعضاً تا حدّ خدایی گرفته، تا تجسم صورت قطب در نماز و سجدۀ بر آن انسانِ ضعیف النفسِ معلوم الحال نیز پیش می‌رود. از غسل اسلام، تشرف به تصوف و آداب من درآوردی آن، از عشریه به جای خمس و زکاتی که 32 آیه قرآن را به خود اختصاص می‌دهد گرفته تا خانقاهی که در اسلام هیچ گونه محلی از اعراب ندارد، در مقابلِ مسجد با 28 آیه از قرآن و صدها روایت از حضرات معصومین (ع) دربارۀ فضیلت‌های آن، قرار گرفته است.
منابع مالی فرقه تابنده از چه طرقی تأمین می شود؟
یکی از منابع مالی این فرقه «عُشریه» است که پیروان این فرقه باید یک دهم مال خود را به قطب فرقه اعطا کنند که این یک بدعت فقهی است. همچنین صنایع شیر «مانیزان»، «دامداران»، چای احمد، چای محمود و ... از دیگر منابع اقتصادی این فرقه می باشد.
راهبرد و ابزارهای عضوگیری فرقه تابنده چگونه است؟
فرقه تابنده، بیشتر کسانی که دچار مشکل روحی و روانی هستند یا از طبقات پایین جامعه و طرد شدگان جامعه هستند با برنامه ریزی دقیق به سمت و سوی خود می کشانند. آنها از طرق مختلف اقدام به جذب این افراد می کنند از جمله: کمک های مالی، استفاده از برنامه های جذاب همچون موسیقی، استفاده از جذابیت امیال جنسی، برخورد بسیار محبت آمیز، استفاده از کارهای خارق العاده، برگزاری اردوهای زیارتی و تفریحی، توزیع آثار فرهنگی رایگان، ازدواج با دختران شیعه و کمک به آسیب دیدگان اجتماعی می توان اشاره نمود. این فرقه با توجه به این روشهای جذب نسبت به فِرق دیگر در کشاندن مردم به سوی خود بسیار موفق بوده است و می تواند در آینده برای کشور تهدیداتی در پی داشته باشد.
منشأ وقوع حادثه خیابان پاسداران علیرغم مدارای پلیس را چه عاملی می دانید؟
گروهی با نام «ری استارت» در خارج از کشور به رهبری «سید محمد حسینی» شکل گرفته که در سالیان اخیر اقدام به آتش زدن چند مسجد و حسینیه در بخش هایی از مناطق مختلف کشور نمود. اقدامات خشونت آمیز آنها حتی باعث شده که مدیر تلگرام، کانال گروه ری استارت را مسدود کند. از آنجا که گروه ری استارت اقدامات خود را به نام جریان تصوف و دروایش انجام داده، مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران از نورعلی تابنده رهبر فعلی آنها درخواست می کنند که اگر ادعای حسینی دروغ است با صدور بیانیه ای برائت خود را از جریان ری استارت اعلام نماید. زمانی که پیروان نورعلی تابنده از این مسئله آگاهی پیدا می کنند به بهانه اینکه به رهبرشان جسارت شده است از طریق اطلاع رسانی به سراسر کشور از همه دروایش درخواست می کنند که به تهران آمده و در مقابل خانه نورعلی تابنده تجمع کنند. حدود سه هفته تجمعی در مقابل خانه نورعلی تابنده صورت می گیرد که در این حین، اتومبیلی توسط یکی از دروایش به سرقت می رود و با دستگیری وی بار دیگر دراویش در مقابل کلانتری تجمع می کنند و خواستار آزادی وی می شوند و زمانی که به خواسته خود نمی رسند دست به اغتشاش وآشوب زدند.
به نظر جنابعالی آیا این حادثه سازماندهی و از قبل برنامه ریزی شده بود؟
بله؛ متاسفانه رسانه داخلی ما، هم صدا با رسانه های خارجی -البته برخی نادانسته- به زیر گرفتن ماموران انتظامی را دیوانگی راننده اعلام کردند. اما به زیر گرفتن تعدادی از حافظان امنیت توسط راننده سمند و پراید را چگونه می شود ارزیابی نمود؟ آیا آنها هم دیوانه بودند؟ بنابراین به نظر بنده این حادثه کاملاً سازماندهی و از قبل برنامه ای برای آن تدارک دیده شده بود و جریان های داخلی و خارجی در این حادثه دخالت داشتند.
آیا فرقه تابنده قبل از حادثه خیابان پاسداران پیشینه آشوب و اغتشاشگری داشته اند؟
بله. این جریان قبل از حادثه خیابان پاسداران نیز بارها در شهرهای مختلف ایران دست به آشوب و اغتشاش زده اند و از این شگرد برای رسیدن به مقاصد خود بهره جسته اند. در یک حادثه در بروجرد حامیان نورعلی تابنده شش نفر از دوستان بنده را به گروگان گرفتند که حتی به زخمی شدن 85 نفر در شهر منتهی شد. همچنین در سال 90 در کوار یک کارشناس در حال نقد تصوف بود که پیروان نورعلی تابنده به وی حمله کردند و او هم اکنون قطع نخاع است. در پی این ماجرا مردم به این اقدام دراویش اعتراض کردند که بسیاری از آنها با زبان روزه توسط فرقه تابنده زخمی شدند. همچنین در قم نیز بارها شاهد اقدامات خرابکارانه طرفداران نورعلی تابنده بوده ایم.
رویکرد نظام جمهوری اسلامی با این جریان را چگونه ارزیابی می کنید؟
متاسفانه در طول سال های پس از انقلاب اسلامی، رویکرد فرهنگی باثبات و پایدار و دارای پشتوانه عقلانی که نشان دهنده مواجهه جمهوری اسلامی ایران با این گونه فرقه ها به ویژه فرقه نورعلی تابنده باشد، وجود نداشته است. در طول سال های جنگ با عراق، جمهوری اسلامی از مسئله فِرق در کشور غفلت ورزید و در نتیجه شاهد رشد انواع فِرق ضاله در کشور بودیم. فرقه تابنده هم در این سال ها رشد کرده و خانقاه های بسیاری در مناطق مختلف کشور تاسیس کردند. با اتمام جنگ مسئولین تازه متوجه شدند که فرقه های زیادی در کشور ایجاد شده و اقدام به برخورد سخت و فیزیکی با فرقه های ضاله از جمله فرقه تابنده کردند. زمانی که دولت اصلاحات روی کار آمد در راستای تحقق شعار آزادی، فرقه تابنده بار دیگر مجال فعالیت بیشتری در کشور پیدا کرد.
در دوره ای که احمدی نژاد روی کار آمد بار دیگر سیاست اختناق و برخورد سخت با فرقه تابنده آغاز شد و در حال حاضر نیز دولت اعتدال با سیاست عدم سخت گیری و آزادی، فعالیت این فرقه را باز گذاشته است. چنانچه ملاحظه می کنید یک سیاست بلندمدت و ثابت که بتواند تکلیف دولت و نظام را در قبال فِرق مشخص کند وجود ندارد. در یک کلام همواره در بحث فرقه ها به ویژه فرقه تابنده، افراط و تفریط در پیش گرفته شده که این به هیچ وجه آثار مثبتی نخواهد داشت.
آیا در آینده فرقه تابنده می تواند برای نظام تهدید و مشکل ساز باشد؟
1) تهدید عقیدتی: یعنی به دلیل فعالیت های زیرزمینی و غیر قانونی در حال جذب جوانان است واگر راهکارهایی برای مقابله با این اقدامات آنها اتخاذ نگردد در آینده چالش ما با آنها بیشتر هم خواهد شد.
2) تهدید سیاسی - امنیتی: با توجه به پیشینه سیاسی در همراهی با مخالفان نظام و اقدامات خرابکارانه جریان تابنده در طی سالیان اخیر که به چند مورد آن هم اشاره کردیم می توان پی برد که این فرقه با نظام جمهوری اسلامی ایران میانه خوبی نخواهد داشت و همواره مترصد فرصتی برای ضربه زدن به کشور است.
کارکرد سیاسی این فرقه در زمان حاضر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر به سایت‌ها، وبلاگ‌ها و پایگاهای خبری این فرقه مراجعه کنید و بخواهید فعالیت‌های آنها را چه در بعد ملّی و چه فراملّی رصد نمایید حتماً مشاهده خواهید کرد که برخلاف اعتقادشان در دوری از سیاست، فعالیت‌ها و موضع‌گیری آنها همواره سیاسی، حزبی و تشکیلاتی است و متأسفانه اغلب هم همسو و هم جهتِ رسانه‌های غربی و بیگانگان هستند.
آیا فرقه تابنده دارای جریان های مختلفی هست یا نه؟
به لحاظ ساختاری و تشکیلاتی این فرقه دارای سه شاخه می باشد:
1) جریان حاکمیت؛ نورعلی تابنده به عنوان قطب فعلی در این شاخه قرار می گیرد و بدنبال این است که پسر خود رضا تابنده را به عنوان جانشین خویش معرفی کند.
3) جریان سنتی؛ یوسف مردانی شیخ المشایخ کرج و شریعت شیخ المشایخ قم از حامیان این جریان هستند. یوسف مردانی همواره به این مسئله اعتراض دارد که چرا فقط باید طایفه تابنده (بیچاره) رهبر فرقه گنابادی باشند.
3) جریانی سیاسی؛ این جریان چالش امنیتی - سیاسی برای ایران ایجاد می کنند و به آنها مجذوبان نور هم گفته می شود. این جریان دو دسته هستند: دسته اول در خارج، توسط مصطفی آزمایش که فردی هتاک و معاند است هدایت می شود. طرفداران این جریان، لائیک و به هیچ چیز اعتقاد ندارند، بیشترین اسناد ایران را به بیگانگان داده اند و کمپین «نه به حجاب اجباری»، توسط همین دسته و با کمک کانال آمد نیوز به راه افتاد. دسته دوم در داخل و توسط «کسری نوری» فعالیت می کند که در ایجاد روز سوم اسفند به عنوان روز درویش و بسیاری اقدامات دیگر تاکنون دست داشته اند. در حوادث خیابان پاسداران به علت تحریک مردم کسری نوری دستگیر شد.
با این اوصاف ادامه حیات فرقه بعد از مرگ نور علی‌تابنده را چگونه ارزیابی می کنید؟
اینکه بعد از قطب فعلی فرقه، فعالیت‌های فرقه‌ای آنها ادامه پیدا کند چیز بعیدی نیست، منتها یکی از مهمترین معضلات و آسیب‌های جدّی این فرقه موروثی بودن آن است که دیگر برای اعضای این فرقه هم قابل هضم نیست. لذا احتمال این می‌رود که بر سر جانشینی قطب فعلی و نحوۀ اداره کردن فرقه، اختلاف نظر و شکاف عمیقی به وجود آید.
فرقه تابنده از چه لحاظی دارای نقاط ضعف است؟
رهبر این فرقه یعنی نورعلی تابنده سواد دینی بسیار ضعیفی داشته به طوری که در اغلب کلیپ های پخش شده در فضای مجازی می توان اشتباهات بسیاری از وی مشاهده نمود و این به ضرر این فرقه است. به طور مثال در هنگام قرائت قرآن، بسیاری از آیات قرآن را غلط و اشتباه قرائت می کند. ضعف دیگر این فرقه عدم مناظره پیروان این فرقه است با این استدلال که رهبر ما اجازه بحث و گفتگو نمی دهد و اعمال ما ناشی از دل و عرفان است و کاری به استدلال و منطق نداریم.
به عنوان آخرین سوال به نظر شما راهبرد نظام جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه با فرقه تابنده چگونه باید باشد ؟
برخورد فیزیکی و امنیتی به هیچ وجه صلاح نیست و باید با این جریان به صورت فکری و فرهنگی مقابله نمود. در این زمینه لازم است که سند راهبردی جهت مواجهه با فرقه ها بخصوص فرق انحرافی تهیه شود.
