پاسخ به شبهات
در پی انتشار کلیپی از یک روحانی که در باب ازدواج با قاطعیت می‌گفت: «امام صادق (ع) فرموده اگر عقد ازدواج در ساعات گرم وسط روز باشد به طلاق خواهد انجامید»! مطلب زیر در قالب یک پرسش و پاسخ تنظیم و ارائه می‌شود.
به گزارش فرهنگ سدید؛ در پی انتشار کلیپی از یک روحانی که در باب ازدواج با قاطعیت می‌گفت: «امام صادق (ع) فرموده اگر عقد ازدواج در ساعات گرم وسط روز باشد به طلاق خواهد انجامید»! مطلب زیر در قالب یک پرسش و پاسخ تنظیم و ارائه می‌شود:
آیا صحیح است که امام صادق (ع) فرموده اند که هرکس در ساعت وسط روز که هوا گرم است ازدواج کند قطعا به طلاق خواهد انجامید؟
پاسخ اولیه و خلاصه
دو روایت متفاوت وجود دارد که برخی از علما از آن استنباط کرده اند که ازدواج در ساعت گرمای وسط روز مکروه است. در متن هیچیک از دو روایت مورد بحث به صراحت و شدت نیامده که "ازدواج در ساعات گرم روز قطعا به طلاق می‌انجامد"، ولی تلویحا کراهت این کار برداشت می‌شود. اما از روایتی دیگر فهمیده می‌شود که این کراهت مربوط به "جاری کردن عقد در ساعات گرم روز" نیست بلکه مربوط به "آغاز ارتباط زناشویی در ساعت خاصی" است. از این رو علمای شیعه بر این باورند که در هنگام گرمی هوا نیز می‌توان خطبه عقد را جاری کرد، ولی برای احتیاط بیشتر خوب است جاری کردن خطبه عقد را به ساعات خنک موکول نمایند.
کلینی این دو روایت را با ۵ واسطه از امام باقر ع. نقل کرده و در هیچیک از آنها نامی از امام صادق (ع) در میان نیست. گرچه واسطه‌هایی که در سند این دو روایت هستند همه توسط رجال شناسان توثیق شده اند، اما احتمال خطای راوی در فهم و نقل این روایت وجود دارد، زیرا "ثقه و راستگو بودن راوی" لزوما به معنای "معصوم بودن راوی از اشتباه" نیست. در واقع راویان راستگو نیز گاهی هنگام شنیدن حدیث و در فهمیدنِ آن یا هنگام نقل کردنِ روایت دچار اشتباه و تحریف سهوی می‌شدند. با این حال نباید قاطعانه این روایت‌ها را جعلی بنامیم همانطور که نباید قاطعانه ادعا کنیم که "امام معصوم (ع) دقیقا چنین فرموده اند"، زیرا درباره احادیث غالبا احتمال تحریف در عبارات وجود دارد و این یکی از تفاوت‌های مهم بین قرآن و حدیث است. وقتی حدیثی با ۵ واسطه به کلینی (ره) رسیده است احتمال اینکه یکی از راویان، کلمات مهمی از حدیث را از قلم انداخته یا کلمات توضیحی به آن افزوده باشد وجود دارد و نباید احادیث را دقیقا مثل قرآن و عاری از تحریف تلقی کنیم.
بر فرض اگر براستی ازدواج در ساعت گرمای وسط روز موجب طلاق بود انتظار این بود که پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در احادیث متعددی در این مورد صریحا به مردم هشدار بدهند حال آنکه این مطلب تنها به صورت تلویحی و صرفا در دو روایت آمده است. (کلینی، الکافی، ج. ۵، ص. ۳۶۶ و شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج. ۷، ص. ۴۶۶، حدیث ۷۵ و ۷۶ و الاستبصار، ج. ۳، ص. ۲۲۹ و حر عاملی، وسائلالشیعة، ج. ۲۰، ص. ۹۳)
احتمال دیگر اینست که مقصود از "ساعة حارة" (هنگام گرمی) اشاره به "ساعت خاصی در روز" نبوده بلکه تعبیری برای اشاره به «وضعیت جسمی و روحی انسان در لحظه نهایی کردن تصمیم برای ازدواج» باشد یعنی اگر تصمیم به ازدواج در «لحظه گرمای روحی و جسمی و جوشش اشتیاق و احساسات نسبت به جنس مخالف» گرفته شود ممکن است آینده نگرانه نباشد؛ بنابراین چه بسا معصوم (ع) خواسته باشند چنین نکته‌ای را بیان کنند، ولی یکی از راویان گمان کرده مقصود از "ساعة حارة"، "ساعت گرمای وسط روز" است از این رو تعبیر "نصف النهار" را از پیش خود و برای توضیح مطلب افزوده است.
پاسخ تکمیلی
نکات مهمی درباره محتوای این دو روایت قابل طرح است که پس از ارائه متن و ترجمه آنها به اختصار به آن می‌پردازیم.
متن روایت‌ها از این قرار است
روایت اول:
۱- ... عَنْ ضُرَیْسِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ لَمَّا بَلَغَ أَبَا جَعْفَرٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّ رَجُلًا تَزَوَّجَ فِی سَاعَةٍ حَارَّةٍ عِنْدَ نِصْفِ النَّهَارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع. مَا أَرَاهُمَا یَتَّفِقَانِ فَافْتَرَقَا (کلینی، الکافی، ج. ۵، ص. ۳۶۶)
ترجمه روایت اول
... ضریس بن عبدالملک نقل کرده که وقتی به امام باقر (ع) گفتند که مردی در ساعت گرم در وسط روز ازدواج کرده است امام (ع) فرمودند: "به نظرم تفاهم و توافق نخواهند داشت" و چنین هم شد و از هم جدا شدند.
ملاحظه
اگر به متن روایت دقت کنیم می‌بینیم که در اینجا امام ع. صریحا نفرموده اند که "ازدواج در گرمای وسط روز موجب عدم تفاهم بین زوجین خواهد شد" بلکه این مطلب استنباط راوی است؛ بنابراین ممکن است امام (ع) بخاطر شناخت قبلی از آن زن و شوهر -نه بخاطر ساعت ازدواج- پیش بینی کرده اند که این ازدواج دوام نخواهد داشت، ولی راوی گمان کرده که امام (ع) به خاطر «گرمای هوا در ساعت ازدواج» چنین فرموده اند. بدینگونه راوی گمان کرده که یک قاعده کلی وجود دارد که هر ازدواجی که در ساعت گرمای وسط روز انجام شود به طلاق خواهد انجامید حال آنکه در متن روایت تصریحی به این امر وجود ندارد و پیش بینی حضرت می‌تواند ناظر به یک زوج خاص با ویژگی‌های خاص باشد.
احتمال دیگر اینست که مقصود از "ساعة حارة" (هنگام گرمی) اشاره به "ساعت خاصی در روز" نباشد بلکه تعبیری برای اشاره به وضعیت جسمی و روحی انسان در لحظه تصمیم گیری باشد یعنی تصمیم به ازدواج در «لحظه جوشش اشتیاق و احساسات نسبت به جنس مخالف» گرفته شده از این رو چندان آینده نگرانه نبوده است. ممکن است یکی از راویان این نکته را درک نکرده و گمان کرده مقصود از "ساعة حارة"، "ساعت گرمای وسط روز" است از این رو تعبیر "نصف النهار" را از پیش خود برای توضیح مطلب به روایت افزوده است. اینگونه افزودنی‌های توضیحی در روایات مثال‌های بسیاری دارد.
شاید گرما (خواه گرمای هوا یا گرمای مزاج جسمی و روحی انسان و وضعیت هورمونی) گاهی موجب اشتیاق غیرعادی انسان نسبت به جنس مخالف می‌شود تا جایی که در آن حال با کسی که از زیبایی و کمالات کافی برخوردار نیست ازدواج کند حال آنکه اگر این گرما فرو بنشیند انسان تازه به خود می‌آید و پشیمان می‌شود. با این تفسیر ممکن است این روایت تنها به ازدواج‌هایی اشاره داشته باشد که درلحظه جوشش اشتیاق و احساسات انجام می‌شوند و با شتاب و بدون تحقیقات کافی و مثلا در اولین دیدار انجام می‌شود. اینگونه ازدواج‌ها در قدیم به ویژه بین عرب‌ها بسیار بوده، ولی امروزه دستکم در کشور ما چنین ازدواج‌هایی بسیار نادر است. در فرهنگ عرب در زمان امام باقر (ع) ازدواج و طلاق بسیار سریع و آسان انجام می‌شد و هر فرد – خواه مرد یا زن – در طول عمرش بار‌ها ازدواج و طلاق را تجربه می‌کرد. در چنین جامعه‌ای اگر ازدواجی به شکست می‌انجامید بحران لاینحلی در زندگی انسان رخ نمی‌داد، زیرا می‌توانست بار دیگر ازدواج کند. یعنی شانس ازدواج و طلاق به صورت مکرر و فراوان وجود داشت. طبعا در اینچنین فضایی به "تحقیقات قبل از ازدواج" اهمیت آنچنانی داده نمی‌شد و چه بسا شخصی بعد از آشنایی سریع با یک خانواده حاضر می‌شد با دختری از آن خاندان ازدواج کند. طبعا ممکن بود در هنگام گرما اشتیاق زیادی برای انجام این ازدواج داشته باشد و بخاطر عجله متوجه برخی از نقاط ضعف طرف مقابل نشود. از این رو ازدواج در هنگام گرما (ی هوا یا گرمای مزاج) در صورتی ریسک بالایی دارد که "بدون تحقیقات طولانی قبلی" باشد بنابراین شامل شرایط کنونی جامعه ایرانی که معمولا مدت‌ها درباره عروس و خانواده اش تحقیق می‌کنند و غالبا احساساتی و در لحظه تصمیم نمی‌گیرند نمی‌شود.
گزیده روایت دوم
۲- ... زُرَارَةَ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ ع. أَنَّهُ أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَ امْرَأَةً فَکَرِهَ ذَلِکَ أَبِی فَمَضَیْتُ فَتَزَوَّجْتُهَا حَتَّى إِذَا کَانَ بَعْدَ ذَلِکَ زُرْتُهَا فَنَظَرْتُ فَلَمْ أَرَ مَا یُعْجِبُنِی فَقُمْتُ أَنْصَرِفُ ... فَلَمَّا رَجَعْتُ إِلَى أَبِی أَخْبَرْتُهُ بِالْأَمْرِ کَیْفَ کَانَ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ لَهَا عَلَیْکَ إِلَّا نِصْفُ الْمَهْرِ وَ قَالَ إِنَّکَ تَزَوَّجْتَهَا فِی سَاعَةٍ حَارَّةٍ
آیا صحیح است که امام صادق (ع) فرموده اند که هرکس در ساعت وسط روز که هوا گرم است ازدواج کند قطعا به طلاق خواهد انجامید؟
پاسخ اولیه و خلاصه
دو روایت متفاوت وجود دارد که برخی از علما از آن استنباط کرده اند که ازدواج در ساعت گرمای وسط روز مکروه است. در متن هیچیک از دو روایت مورد بحث به صراحت و شدت نیامده که "ازدواج در ساعات گرم روز قطعا به طلاق می‌انجامد"، ولی تلویحا کراهت این کار برداشت می‌شود. اما از روایتی دیگر فهمیده می‌شود که این کراهت مربوط به "جاری کردن عقد در ساعات گرم روز" نیست بلکه مربوط به "آغاز ارتباط زناشویی در ساعت خاصی" است. از این رو علمای شیعه بر این باورند که در هنگام گرمی هوا نیز می‌توان خطبه عقد را جاری کرد، ولی برای احتیاط بیشتر خوب است جاری کردن خطبه عقد را به ساعات خنک موکول نمایند.
کلینی این دو روایت را با ۵ واسطه از امام باقر ع. نقل کرده و در هیچیک از آنها نامی از امام صادق (ع) در میان نیست. گرچه واسطه‌هایی که در سند این دو روایت هستند همه توسط رجال شناسان توثیق شده اند، اما احتمال خطای راوی در فهم و نقل این روایت وجود دارد، زیرا "ثقه و راستگو بودن راوی" لزوما به معنای "معصوم بودن راوی از اشتباه" نیست. در واقع راویان راستگو نیز گاهی هنگام شنیدن حدیث و در فهمیدنِ آن یا هنگام نقل کردنِ روایت دچار اشتباه و تحریف سهوی می‌شدند. با این حال نباید قاطعانه این روایت‌ها را جعلی بنامیم همانطور که نباید قاطعانه ادعا کنیم که "امام معصوم (ع) دقیقا چنین فرموده اند"، زیرا درباره احادیث غالبا احتمال تحریف در عبارات وجود دارد و این یکی از تفاوت‌های مهم بین قرآن و حدیث است. وقتی حدیثی با ۵ واسطه به کلینی (ره) رسیده است احتمال اینکه یکی از راویان، کلمات مهمی از حدیث را از قلم انداخته یا کلمات توضیحی به آن افزوده باشد وجود دارد و نباید احادیث را دقیقا مثل قرآن و عاری از تحریف تلقی کنیم.
بر فرض اگر براستی ازدواج در ساعت گرمای وسط روز موجب طلاق بود انتظار این بود که پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در احادیث متعددی در این مورد صریحا به مردم هشدار بدهند حال آنکه این مطلب تنها به صورت تلویحی و صرفا در دو روایت آمده است. (کلینی، الکافی، ج. ۵، ص. ۳۶۶ و شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج. ۷، ص. ۴۶۶، حدیث ۷۵ و ۷۶ و الاستبصار، ج. ۳، ص. ۲۲۹ و حر عاملی، وسائلالشیعة، ج. ۲۰، ص. ۹۳)
احتمال دیگر اینست که مقصود از "ساعة حارة" (هنگام گرمی) اشاره به "ساعت خاصی در روز" نبوده بلکه تعبیری برای اشاره به «وضعیت جسمی و روحی انسان در لحظه نهایی کردن تصمیم برای ازدواج» باشد یعنی اگر تصمیم به ازدواج در «لحظه گرمای روحی و جسمی و جوشش اشتیاق و احساسات نسبت به جنس مخالف» گرفته شود ممکن است آینده نگرانه نباشد؛ بنابراین چه بسا معصوم (ع) خواسته باشند چنین نکته‌ای را بیان کنند، ولی یکی از راویان گمان کرده مقصود از "ساعة حارة"، "ساعت گرمای وسط روز" است از این رو تعبیر "نصف النهار" را از پیش خود و برای توضیح مطلب افزوده است.
پاسخ تکمیلی
نکات مهمی درباره محتوای این دو روایت قابل طرح است که پس از ارائه متن و ترجمه آنها به اختصار به آن می‌پردازیم.
متن روایت‌ها از این قرار است
روایت اول:
۱- ... عَنْ ضُرَیْسِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ لَمَّا بَلَغَ أَبَا جَعْفَرٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّ رَجُلًا تَزَوَّجَ فِی سَاعَةٍ حَارَّةٍ عِنْدَ نِصْفِ النَّهَارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع. مَا أَرَاهُمَا یَتَّفِقَانِ فَافْتَرَقَا (کلینی، الکافی، ج. ۵، ص. ۳۶۶)
ترجمه روایت اول
... ضریس بن عبدالملک نقل کرده که وقتی به امام باقر (ع) گفتند که مردی در ساعت گرم در وسط روز ازدواج کرده است امام (ع) فرمودند: "به نظرم تفاهم و توافق نخواهند داشت" و چنین هم شد و از هم جدا شدند.
ملاحظه
اگر به متن روایت دقت کنیم می‌بینیم که در اینجا امام ع. صریحا نفرموده اند که "ازدواج در گرمای وسط روز موجب عدم تفاهم بین زوجین خواهد شد" بلکه این مطلب استنباط راوی است؛ بنابراین ممکن است امام (ع) بخاطر شناخت قبلی از آن زن و شوهر -نه بخاطر ساعت ازدواج- پیش بینی کرده اند که این ازدواج دوام نخواهد داشت، ولی راوی گمان کرده که امام (ع) به خاطر «گرمای هوا در ساعت ازدواج» چنین فرموده اند. بدینگونه راوی گمان کرده که یک قاعده کلی وجود دارد که هر ازدواجی که در ساعت گرمای وسط روز انجام شود به طلاق خواهد انجامید حال آنکه در متن روایت تصریحی به این امر وجود ندارد و پیش بینی حضرت می‌تواند ناظر به یک زوج خاص با ویژگی‌های خاص باشد.
احتمال دیگر اینست که مقصود از "ساعة حارة" (هنگام گرمی) اشاره به "ساعت خاصی در روز" نباشد بلکه تعبیری برای اشاره به وضعیت جسمی و روحی انسان در لحظه تصمیم گیری باشد یعنی تصمیم به ازدواج در «لحظه جوشش اشتیاق و احساسات نسبت به جنس مخالف» گرفته شده از این رو چندان آینده نگرانه نبوده است. ممکن است یکی از راویان این نکته را درک نکرده و گمان کرده مقصود از "ساعة حارة"، "ساعت گرمای وسط روز" است از این رو تعبیر "نصف النهار" را از پیش خود برای توضیح مطلب به روایت افزوده است. اینگونه افزودنی‌های توضیحی در روایات مثال‌های بسیاری دارد.
شاید گرما (خواه گرمای هوا یا گرمای مزاج جسمی و روحی انسان و وضعیت هورمونی) گاهی موجب اشتیاق غیرعادی انسان نسبت به جنس مخالف می‌شود تا جایی که در آن حال با کسی که از زیبایی و کمالات کافی برخوردار نیست ازدواج کند حال آنکه اگر این گرما فرو بنشیند انسان تازه به خود می‌آید و پشیمان می‌شود. با این تفسیر ممکن است این روایت تنها به ازدواج‌هایی اشاره داشته باشد که درلحظه جوشش اشتیاق و احساسات انجام می‌شوند و با شتاب و بدون تحقیقات کافی و مثلا در اولین دیدار انجام می‌شود. اینگونه ازدواج‌ها در قدیم به ویژه بین عرب‌ها بسیار بوده، ولی امروزه دستکم در کشور ما چنین ازدواج‌هایی بسیار نادر است. در فرهنگ عرب در زمان امام باقر (ع) ازدواج و طلاق بسیار سریع و آسان انجام می‌شد و هر فرد – خواه مرد یا زن – در طول عمرش بار‌ها ازدواج و طلاق را تجربه می‌کرد. در چنین جامعه‌ای اگر ازدواجی به شکست می‌انجامید بحران لاینحلی در زندگی انسان رخ نمی‌داد، زیرا می‌توانست بار دیگر ازدواج کند. یعنی شانس ازدواج و طلاق به صورت مکرر و فراوان وجود داشت. طبعا در اینچنین فضایی به "تحقیقات قبل از ازدواج" اهمیت آنچنانی داده نمی‌شد و چه بسا شخصی بعد از آشنایی سریع با یک خانواده حاضر می‌شد با دختری از آن خاندان ازدواج کند. طبعا ممکن بود در هنگام گرما اشتیاق زیادی برای انجام این ازدواج داشته باشد و بخاطر عجله متوجه برخی از نقاط ضعف طرف مقابل نشود. از این رو ازدواج در هنگام گرما (ی هوا یا گرمای مزاج) در صورتی ریسک بالایی دارد که "بدون تحقیقات طولانی قبلی" باشد بنابراین شامل شرایط کنونی جامعه ایرانی که معمولا مدت‌ها درباره عروس و خانواده اش تحقیق می‌کنند و غالبا احساساتی و در لحظه تصمیم نمی‌گیرند نمی‌شود.
گزیده روایت دوم
۲- ... زُرَارَةَ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ ع. أَنَّهُ أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَ امْرَأَةً فَکَرِهَ ذَلِکَ أَبِی فَمَضَیْتُ فَتَزَوَّجْتُهَا حَتَّى إِذَا کَانَ بَعْدَ ذَلِکَ زُرْتُهَا فَنَظَرْتُ فَلَمْ أَرَ مَا یُعْجِبُنِی فَقُمْتُ أَنْصَرِفُ ... فَلَمَّا رَجَعْتُ إِلَى أَبِی أَخْبَرْتُهُ بِالْأَمْرِ کَیْفَ کَانَ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ لَهَا عَلَیْکَ إِلَّا نِصْفُ الْمَهْرِ وَ قَالَ إِنَّکَ تَزَوَّجْتَهَا فِی سَاعَةٍ حَارَّةٍ
خلاصه ترجمه روایت دوم
زراره از امام باقر (ع) نقل کرده که خواستم با زنی ازدواج کنم، اما پدرم این (ازدواج) را خوش نداشت. من کار را پیش بردم و ازدواج کردم تا اینکه وقتی سراغ آن زن رفتم و نگریستم چیز خوشایندی ندیدم پس برخاستم که بروم ... سپس وقتی که نزد پدرم رفتم و ماجرا را برایش بیان کردم به من فرمود: فقط نیمی از مهریه بر تو واجب است (زیرا قبل از رابطه زناشویی او را طلاق داده ای). نیز فرمود: تو در ساعت گرما با او ازدواج کردی.
ملاحظه
۱- یکی از راویانی که واسطه نقل این روایت است "حسن بن علی بن فضال" نام دارد که پدر یکی از راویان روایت قبلی است. از مقایسه سند‌های این روایت درکافی کلینی و تهذیب الاحکام و الاستبصار شیخ طوسی فهمیده می‌شود این پدر و پسر در سند هر دو روایت حضور دارند. گرچه این پدر و پسر هر دو توثیق شده اند، اما وقتی موضوع «کراهت ازدواج در ساعات گرم وسط روز» صرفا توسط این پدر و پسر نقل شده تا حدی قابل تامل است و چه بسا ناشی از یک سوء تفاهم از سوی این پدر و پسر باشد.
۲- در این روایت آمده که «امام باقر (ع) با وجود "ناخشنودی امام زین العابدین ع" با زنی ازدواج کرده اند» در حالی که این با تصویری که ما شیعیان از ائمه (ع) داریم چندان سازگار نمی‌نماید و این سؤال را ایجاد می‌کند که چطور ممکن است امام معصوم برای نظر پدرش که او نیز امام معصوم است اهمیت کافی قائل نشود؟! این امر موجب می‌شود احتمال تحریف این روایت را قوی بدانیم.
۳- در این روایت آمده که وقتی امام باقر (ع) بعد از ازدواج و قبل از هرگونه رابطه ای، آن زن را طلاق دادند، امام سجاد (ع) به ایشان فرمودند که "صرفا نیمی از مهریه بر تو واجب است" سپس افزودند: "تو در ساعت گرما با او ازدواج کردی". در اینجا حس می‌شود که امام (ع) خواسته اند علت نافرجام بودن این وصلت را بیان کنند و برای همین به "گرم بودن ساعت عقد" اشاره کرده اند، اما این احتمال نیز هست که این روایت در اصل متن طولانی تری داشته و بخش‌هایی از آن عمدا یا سهوا از قلم افتاده و همین به اشتباه در رساندن معنای مورد نظر امام (ع) انجامیده است.
۴- اگر اصرار داشته باشیم این روایت را بپذیریم و به نحوی توجیه کنیم باید بگوییم عرف جامعه عرب در زمان امام باقر (ع) با عرف ما فرق می‌کرد. افراد در آن زمان به سرعت و آسانی ازدواج می‌کردند و به سرعت و به آسانی طلاق می‌دادند. ضمنا پسران اگر دارای استقلال اقتصادی و شخصیتی کاملی بودند مخصوصا در ازدواج‌های دوم و سوم خود لزومی به رعایت نظر پدر و مادر خود نداشتند. وانگهی شاید امام سجاد (ع) گرچه تمایلی به این وصلت بین امام باقر (ع) و آن زن نداشتند، ولی مخالفت صریحی هم نکرده بودند از این رو امام باقر (ع) تصمیم خود را عملی کردند.
۵- این احتمال نیز وجود دارد که این ماجرایی که زراره از امام باقر ع. نقل کرده واقعا مربوط به یکی از ازدواج‌های خود آن حضرت نبوده بلکه به فردی غیرمعصوم تعلق داشته و امام باقر (ع) آن را برای زراره نقل فرموده اند تا «حکم مهریه در صورت طلاق قبل از رابطه زناشویی» را به او تعلیم بفرمایند مثلا امام باقر فرموده باشند: "مردی بر خلاف میل پدرش ازدواج کرد و به سرانجام نرسید، زیرا در ساعت گرم (و از روی گرمای جسمی و روحی و احساسات موقت) اقدام کرده بود و، چون قبل از تماس جنسی پشیمان شد فقط نیمی از مهریه بر او واجب گردید"، ولی ذهن یکی از راویان به سمت موضوع جانبی که برای آن زوج رخ داده بود یعنی "ساعت ازدواج" منحرف شده و حاشیه به اصل مبدل گردیده است و طوری وانمود شده که گویی "جاری کردن خطبه عقد در ساعت گرم موجب طلاق شده است".
۶- روایتی که درباره اش سخن گفتیم درباره "ازدواج" (جاری کردن خطبه عقد) بود، اما جالب است که در تهذیب الاحکام شیخ طوسی قبل از این روایت، ویرایشی دیگری نیز از همین ماجرا با سند موثق ارائه شده که از آن برداشت می‌شود "جاری کردن خطبه عقد در ساعت گرما" کراهت نداشته بلکه "برقراری نخستین ارتباط زناشویی در یک ساعت خاص" مورد نهی امام سجاد (ع) بوده است (طوسی، تهذیب الأحکام، ج. ۷، ص. ۴۶۶، حدیث شماره ۷۵). در این ویرایش تصریح نکرده که آن ساعت خاص چه ساعتی بوده، ولی تاکید می‌کند که تلاش برای ارتباط زناشویی در آن ساعت مطلوب نیست. مقایسه این دو ویرایش نشان می‌دهد که دستکم برخی از روایان در فهم دقیق روایت و نقل آن دچار اشتباه شده اند.
اخبار مرتبط
ارسال نظر
شما از راوی هم زدید جلوتر
یعنی راوی که با ۵ واسطه این حرفو شنیده اشتباه میکنه شما بعد از ۱۴۰۰ سال درستش کردید
اول اینکه علمای حدیثی ، احادیث را ذکر می کردندو معمولا در کتبی دیگه به بررسی آنها می پرداختند
به توجه به زمان کم و دسترس سختی که به منابع داشتند معمولا بحث تفسیری و رجالی رو به کتب دیگری موکول می کردند
بعدشم اسم این علم فقه الحدیث هست
لطفا زین بعد اگر چیزی رو نمیدونی چیزی در موردش نننویس
این سخنران عزیز آقای علم الهدی هستند
از شاگردان آیت الله گلپایگانی
آیات بزرگ اعظام هستند
وخیلی اهل دل هستند
بسیار انسان شریف ،و روانشناس کامل هستند
موعظه های ایشان بسیار برای اهلش جوابگو هست
ایشون ۳۰ شب ماه رمضان پیرامون شرایط وضوابط ازدواج سخنرانی میکنه ،
دوستان ،
فهوای ۳۰ شب سخنرانی کلام ایشون رو نمیشه با یه دقیقه قضاوت کرد
کسانی که از نزدیک با ایشون در ارتباطند تاثیر سخنان ایشون رو به وضوح در زندگی دیدند
پیشنهاد میکنم هر کی اهل دله ، یه شب پای منبر ایشون بنشینند
اگه بعد از منبر ایشون حال ذهن ،دل ورفتارش خدایی نشد
اونوقت قضاوت کنه
خوشبختانه سبهای ماه رمضان،کاشان ما پذیرای ایشونه
شب ۲۳قدر،ساعت ۱۱ دیگه مسجد پراز جمعیت بالغ بر ۵ هزار نفر