به گزارش فرهنگ سدید؛ در زمان حکومت مأمون، آرا و نظریات مختلف از سوی گروه های گوناگون مطرح می شد و نقش امام رضا(ع) در برابر این امواج فکری، بسیار خطیر و حساس بود. دو گروه «معتزله» و «اهل حدیث» در برپایی این جدال ها و جنجال های فکری، بیشترین سهم را دارا بودند. در برابر این دو گروه که یکی عقل را بر نقل ترجیح می داد و دیگری نقل را بر عقل امام(ع) می کوشید موضع خود را بیان فرماید، از این رو؛ بخش عمده روایاتی که از آن حضرت نقل شده در موضوعات کلامی آن هم در شکل پرسش و پاسخ و احیاناً مناظرات است.
امام رضا(ع) در مناظراتی که مأمون به صورت تحمیلی تشکیل می داد، با پیروان مذاهب و مکاتب مختلف جهان گفت وگو و مناظره می کردند و هنگامی که مناظره کنندگان به مقام والای علمی حضرت رضا(ع) پی می بردند به آگاهی تمام و کمال ایشان اقرار می کردند و حتی خود مأمون چندین مرتبه بیان داشت: «هذا أعلم هاشمی».
امام رضا(ع) در مناظراتی که با سران ادیان و مکاتب داشتند، پاسخ خود را بر مبنای اعتقاد شخص مخاطب بیان می فرمودند؛ و این مظهر دیگری از توانمندی امام(ع) بود؛ آنچه در مناظرات امام(ع) با اهمیت می باشد، این است که این مناظرات در شناسایی مکتب تشیع نقش مهمی داشت؛ زیرا با توجه به این که رهبران ادیان ادعای برتری آیین خود را داشتند و هر کدام برای شکست امام(ع) آمده بودند.
شکست آنان توسط امام رضا(ع) پیروزی بزرگی برای اسلام و مسلمانان تبدیل گشت و به پیروان آنان ثابت کرد با وجود اسلام، هیچ آیینی قابل پیروی نیست و در میان مسلمانان مکتبی برتر از تشیّع نیست؛ زیرا سایر عالمان مسلمان از پاسخ گویی به علمای ادیان دیگر عاجز می شدند؛ به گونه ای که عمران صابی متکلم بزرگ زمان امام(ع) ادعا داشت: کسی نتوانسته است در مناظره او را شکست دهد. وی بعد از مناظره با امام رضا(ع) مسلمان شد.
روش های مقابله امام رضا(ع) با گروه های منحرف را بررسی می کنیم:
تربیت شاگردان
یکی از شیوه هایی که امامان(ع) پرورش اصحاب و شاگردان مکتب اهل بیت(ع) بود تا در برابر جریانات منحرف جامعه و یا در مناظراتی که بین اصحاب و علمای سایر فرقه ها در مکتب خلفا روی می داد، با آمادگی کامل در مقابل این جریانات فکری مقابله نمایند.
از مهم ترین اصحاب و شاگردان امام رضا(ع) می توان به احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، محمد بن فضل ازدی کوفی، حسن بن علی خزاز معروف به «وشاء»، خلف بصری، محمد بن سنان، حماد بن عثمان الناب، حسن بن سعید اهوازی، محمد بن سلیمان دیلمی بصری و عبدالله بن مبارک نهاوندی اشاره نمودکه هر کدام از آنها شخصیت های والا و برجسته در تشیع محسوب می گردند.
ارسال نامه ها و دستورالعمل ها
یکی از شیوه های دیگر مبارزه با انحرافات فکری و عملی امام رضا(ع)؛ نامه ها، دستورالعمل ها و پیغام های امام رضا(ع) بود که امام(ع) برای آنها ارسال می کردند. امام رضا (ع) در آن نامه ها وظایف آنان را در مقابل پیشامدهای سیاسی و اجتماعی روشن می ساختند. این نوشته های امام رضا(ع) که در زمینه های گوناگون فقهی، سیاسی، اعتقادی، فقهی و ... بود، توسط اصحاب و یاران آن حضرت نگارش شده است.
پاسخ به پرسش ها و شبهات دینی
یکی از راه های مهم در بیان آموزه ها و بیان حقایق اسلام در قالب پاسخ به پرسش ها و شبهات دینی است. و پویایى «جامعه» و «فرهنگ»، در گرو پرسش هاى حقیقت طلبانه و پاسخ هاى خِردورزانه است بویژه برای مردمی که سال های سال عطش شنیدن آن را داشتند. یکی از جهات بارز سفر امام رضا(ع) توجه به تشنگان معارف الهی بود که مدت های زیادی از اهل بیت پیامبرشان دور نگه داشته شده بودند.
چنین مردمی در مسیری که حدود پنج هزار کیلومتر طول آن بود، خود را با امام معصوم(ع) و دریای علم نبوی رو به رو می دیدند. استقبال و درخواست و مراجعه مردم با همه ترس و وحشت از دستگاه حکومتی به اندازه ای بود که راه هر گونه ممانعت را می بست.
منبع:
پایگاه تخصصی مقابله با عرفان حلقه و عرفان های کاذب و دشمن شناسی
