تفسیر آیه‌ای از قرآن به مناسبت روز شانزدهم ماه مبارک رمضان؛
ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و تلاش برای فهم بیشتر معارف قرآن است. از سوی دیگر نظام اسلامی ما در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی متعددی مواجه بوده است که اصلی‌ترین راه برای غلبه بر این چالش ها، افزایش فهم و بصیرت سیاسی مردم است؛ قرآن کریم کتابی بصیرت بخش است و تمسّک به آیات قرآن در تحقق این امر مهم کمک شایانی خواهد کرد.
به گزارش فرهنگ سدید؛ شبیر فیروزیان: ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و تلاش برای فهم بیشتر معارف قرآن است. از سوی دیگر نظام اسلامی ما در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی متعددی مواجه بوده است که اصلی‌ترین راه برای غلبه بر این چالش ها، افزایش فهم و بصیرت سیاسی مردم است؛ قرآن کریم کتابی بصیرت بخش است؛ «هذا بَصائِرُ لِلنَّاس؛ این قرآن برای مردم بصیرت‌ها آفرین است.» (جاثیه/ ۲۰) و تمسّک به آیات قرآن در تحقق این امر مهم کمک شایانی خواهد کرد. فرهنگ سدید تلاش دارد در طول ماه مبارک رمضان، هر روز بامحوریت یک آیه شریفه به برخی سؤالات و شبهات سیاسی - اجتماعی پاسخ دهد.
به مناسبت روز شانزدهم ماه مبارک رمضان، با اشاره به آیاتی از قرآن کریم با محوریت مصلحت اندیشی به برخی سؤالات و شبهات سیاسی پیرامون این موضوع پاسخ می‌دهیم.
مصلحت سنجی‌های امام صادق علیه السلام و ریزش برخی خواص انقلابی/ در برابر رفتار‌های متشابه ولیّ چه باید کرد؟
«وَ أَمَّا السَّفِینَةُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِیبَها وَ کانَ وَراءَهُمْ مَلِکٌ یَأْخُذُ کُلَّ سَفِینَةٍ غَصْباً؛ اما کشتى، از آنِ بینوایانى بود که در دریا کار مى کردند، خواستم آن را معیوب کنم، [چرا که]پیشاپیش آنان پادشاهى بود که هر کشتى [درستى]را به زور مى گرفت. (و با این عیب گذاری، دیگر در غصب آن طمعی نخواهد داشت.)» (کهف: ۷۹)
عیب جویی امام صادق (ع) از یکی از یاران خاص خود
زرارة ابن اعین، یکی از اصحاب خاص و بسیار مورد اعتماد امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بود. اما امام صادق (ع)، در برخی مجالس، گاه از او بدگویی می‌کرد. رفتاری که شاید بسیاری از خواص سیاسی زمان ما با آن مواجه شوند، موضع آنان را نسبت به ولیّ تغییر دهد. امام صادق (ع) در پیامی خصوصی به زراره، علت این رفتار متشابه خود را جلوگیری از تعرّض حکومت ظالم آن زمان به زراره بیان می‌کنند. چراکه ارتباط با امام صادق (ع)، تبعات زیادی برای یاران حضرت درپی داشت و فشار‌های زیادی را به آنان تحمیل می‌کرد و این رفتار امام (ع)، از طمع دشمنان نسبت به او می‌کاست:
«إِنَّمَا أَعِیبُکَ دِفَاعاً مِنِّی عَنْکَ، فَإِنَّ النَّاسَ وَ الْعَدُوَّ یُسَارِعُونَ إِلَى کُلِّ مَنْ قَرَّبْنَاهُ وَ حَمِدْنَا مَکَانَهُ، لِإِدْخَالِ الْأَذَى فِیمَنْ نُحِبُّهُ وَ نُقَرِّبُهُ، وَ یَذُمُّونَهُ لِمَحَبَّتِنَا لَهُ وَ قُرْبِهِ وَ دُنُوِّهِ مِنَّا، وَ یَرَوْنَ إِدْخَالَ الْأَذَى عَلَیْهِ وَ قَتْلَهُ، وَ یَحْمَدُونَ کُلَّ مَنْ عِبْنَاهُ، فَإِنَّمَا أَعِیبُکَ لِأَنَّکَ رَجُلٌ اشْتَهَرْتَ بِنَا وَ بِمَیْلِکَ إِلَیْنَا، وَ أَنْتَ فِی ذَلِکَ مَذْمُومٌ عِنْدَ النَّاسِ، فَیَکُونُ ذَلِکَ دَافِعَ شَرِّهِمْ عَنْکَ؛ عیبگذاری من (درحقیقت) برای دفاع از توست. چراکه مردم و دشمن به سرعت درپی کسی هستند که ما او را به خود نزدیک می‌کنیم و از او ستایش می‌کنیم. تا به کسی که او را ستایش کرده و به خود نزدیک می‌کنیم آزار برسانند و او را بخاطر محبت ما و نزدیکی به ما مذمّت می‌کنند؛ و در اندیشه اذیت و قتل او بر می‌آیند؛ و هرکسی را که ما عیب او را می‌گوییم، می‌ستایند. پس همانا من عیب تو را می‌گویم، فقط به این دلیل که تو مردی مشهور به ارتباط و گرایش نسبت به مایی و تو در این باره نزد مردم مذمومی. پس این عیب گذاری من بر تو، شرّ آنان را از تو دفع می‌نماید.» (تفسیر نورالثقلین؛ ج. ۳، ص. ۲۸۵)
رفتار متشابه حضرت خضر علیه السلام در سوراخ کردن کشتی
آنگاه حضرت برای روشن شدن این رفتار خود برای زراره، به ماجرای سوراخ کردن کشتی توسط حضرت خضر (ع) اشاره نمودند که پس از مدتی در بیان علت این رفتار سؤال برانگیز خود به حضرت موسی (ع) فرمود:
«وَ أَمَّا السَّفِینَةُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِیبَها وَ کانَ وَراءَهُمْ مَلِکٌ یَأْخُذُ کُلَّ سَفِینَةٍ غَصْباً؛ اما کشتى، از آنِ بینوایانى بود که در دریا کار مى کردند، خواستم آن را معیوب کنم، [چرا که]پیشاپیش آنان پادشاهى بود که هر کشتى [درستى]را به زور مى گرفت. (و با این عیب گذاری، دیگر در غصب آن طمعی نخواهد داشت.)» (کهف: ۷۹)
هرچند از ارادت زرارة به امام صادق (ع) اندکی هم کاسته نشد، اما برخی از یاران دیگر امام صادق (ع) با دیدن برخی تناقض‌های ظاهری اینچنینی در رفتار ایشان که اقتضاء دوران تقیه بود، از ایشان رویگردان شدند و ایشان را متهم به دروغگویی کردند.
کشتی انقلاب و خضر زمانه ما
این روایت و آیه شریفه بیانگر این نکته هستند که نباید درباره رفتار‌های متشابه، ولی خدا زود قضاوت کرد.
بی شک امروز همانند زمان امام صادق (ع)، دوران تقیّه نیست، امّا زمانه فتنه‌های گوناگون و خطرناکی است که ممکن است ولیّ خدا برای خاموش کردن تدریجی این فتنه‌ها و به خاطر رعایت مصالح بزرگتر، گاه مجبور به انجام رفتار‌های متشابه شود.
شاید لازم باشد خضر زمانه ما، از سر ناچاری و اضطرار و به دلایل و مصالحی که بعد‌ها آشکار خواهد شد، اجازه دهد بخش‌هایی از کشتی انقلاب دچار عیب شود تا از آسیب‌های جدّی‌تر به این کشتی جلوگیری شود.
«وَ أَمَّا السَّفِینَةُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِیبَها وَ کانَ وَراءَهُمْ مَلِکٌ یَأْخُذُ کُلَّ سَفِینَةٍ غَصْباً؛ اما کشتى، از آنِ بینوایانى بود که در دریا کار مى کردند، خواستم آن را معیوب کنم، [چرا که]پیشاپیش آنان پادشاهى بود که هر کشتى [درستى]را به زور مى گرفت. (و با این عیب گذاری، دیگر در غصب آن طمعی نخواهد داشت.)» (کهف: ۷۹)
عیب جویی امام صادق (ع) از یکی از یاران خاص خود
زرارة ابن اعین، یکی از اصحاب خاص و بسیار مورد اعتماد امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بود. اما امام صادق (ع)، در برخی مجالس، گاه از او بدگویی می‌کرد. رفتاری که شاید بسیاری از خواص سیاسی زمان ما با آن مواجه شوند، موضع آنان را نسبت به ولیّ تغییر دهد. امام صادق (ع) در پیامی خصوصی به زراره، علت این رفتار متشابه خود را جلوگیری از تعرّض حکومت ظالم آن زمان به زراره بیان می‌کنند. چراکه ارتباط با امام صادق (ع)، تبعات زیادی برای یاران حضرت درپی داشت و فشار‌های زیادی را به آنان تحمیل می‌کرد و این رفتار امام (ع)، از طمع دشمنان نسبت به او می‌کاست:
«إِنَّمَا أَعِیبُکَ دِفَاعاً مِنِّی عَنْکَ، فَإِنَّ النَّاسَ وَ الْعَدُوَّ یُسَارِعُونَ إِلَى کُلِّ مَنْ قَرَّبْنَاهُ وَ حَمِدْنَا مَکَانَهُ، لِإِدْخَالِ الْأَذَى فِیمَنْ نُحِبُّهُ وَ نُقَرِّبُهُ، وَ یَذُمُّونَهُ لِمَحَبَّتِنَا لَهُ وَ قُرْبِهِ وَ دُنُوِّهِ مِنَّا، وَ یَرَوْنَ إِدْخَالَ الْأَذَى عَلَیْهِ وَ قَتْلَهُ، وَ یَحْمَدُونَ کُلَّ مَنْ عِبْنَاهُ، فَإِنَّمَا أَعِیبُکَ لِأَنَّکَ رَجُلٌ اشْتَهَرْتَ بِنَا وَ بِمَیْلِکَ إِلَیْنَا، وَ أَنْتَ فِی ذَلِکَ مَذْمُومٌ عِنْدَ النَّاسِ، فَیَکُونُ ذَلِکَ دَافِعَ شَرِّهِمْ عَنْکَ؛ عیبگذاری من (درحقیقت) برای دفاع از توست. چراکه مردم و دشمن به سرعت درپی کسی هستند که ما او را به خود نزدیک می‌کنیم و از او ستایش می‌کنیم. تا به کسی که او را ستایش کرده و به خود نزدیک می‌کنیم آزار برسانند و او را بخاطر محبت ما و نزدیکی به ما مذمّت می‌کنند؛ و در اندیشه اذیت و قتل او بر می‌آیند؛ و هرکسی را که ما عیب او را می‌گوییم، می‌ستایند. پس همانا من عیب تو را می‌گویم، فقط به این دلیل که تو مردی مشهور به ارتباط و گرایش نسبت به مایی و تو در این باره نزد مردم مذمومی. پس این عیب گذاری من بر تو، شرّ آنان را از تو دفع می‌نماید.» (تفسیر نورالثقلین؛ ج. ۳، ص. ۲۸۵)
رفتار متشابه حضرت خضر علیه السلام در سوراخ کردن کشتی
آنگاه حضرت برای روشن شدن این رفتار خود برای زراره، به ماجرای سوراخ کردن کشتی توسط حضرت خضر (ع) اشاره نمودند که پس از مدتی در بیان علت این رفتار سؤال برانگیز خود به حضرت موسی (ع) فرمود:
«وَ أَمَّا السَّفِینَةُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِیبَها وَ کانَ وَراءَهُمْ مَلِکٌ یَأْخُذُ کُلَّ سَفِینَةٍ غَصْباً؛ اما کشتى، از آنِ بینوایانى بود که در دریا کار مى کردند، خواستم آن را معیوب کنم، [چرا که]پیشاپیش آنان پادشاهى بود که هر کشتى [درستى]را به زور مى گرفت. (و با این عیب گذاری، دیگر در غصب آن طمعی نخواهد داشت.)» (کهف: ۷۹)
هرچند از ارادت زرارة به امام صادق (ع) اندکی هم کاسته نشد، اما برخی از یاران دیگر امام صادق (ع) با دیدن برخی تناقض‌های ظاهری اینچنینی در رفتار ایشان که اقتضاء دوران تقیه بود، از ایشان رویگردان شدند و ایشان را متهم به دروغگویی کردند.
کشتی انقلاب و خضر زمانه ما
این روایت و آیه شریفه بیانگر این نکته هستند که نباید درباره رفتار‌های متشابه، ولی خدا زود قضاوت کرد.
بی شک امروز همانند زمان امام صادق (ع)، دوران تقیّه نیست، امّا زمانه فتنه‌های گوناگون و خطرناکی است که ممکن است ولیّ خدا برای خاموش کردن تدریجی این فتنه‌ها و به خاطر رعایت مصالح بزرگتر، گاه مجبور به انجام رفتار‌های متشابه شود.
شاید لازم باشد خضر زمانه ما، از سر ناچاری و اضطرار و به دلایل و مصالحی که بعد‌ها آشکار خواهد شد، اجازه دهد بخش‌هایی از کشتی انقلاب دچار عیب شود تا از آسیب‌های جدّی‌تر به این کشتی جلوگیری شود.
اخبار مرتبط
ارسال نظر
پرونده ها
