بهزاد عمران‌زاده
لازم است در کنار صحنه‌های تلخ و شیرین و اضطرار‌های روزمره، سیل اخیر با نگاهی دقیق و علمی به بررسی اتفاقات اخیر و ریشه یابی آن‌ها همت گماریم تا در آینده هم در فرایند بازسازی ساختمان ها، محلات و شهر‌ها و هم در مقام پیشگیری از حوادث ناگوار آتی، بتوانیم به راهبرد‌ها و اقدامات در خور و شایسته‌ای دست پیدا کنیم.
گروه اجتماعی فرهنگ سدید- بهزاد عمران‌زاده: طی روز‌های اخیر و با وقوع سیلاب‌های سهمگین در چند استان کشور، از طرفی شاهد درد و آلام هم میهنانمان و از طرف دیگر شاهد ایثارها، مقاومت‌ها و جهاد‌های بی مثال مردم عزیز کشورمان هستیم؛ لازم است که در کنار این صحنه‌های تلخ و شیرین و اضطرار‌های روزمره، با نگاهی دقیق و علمی به بررسی اتفاقات اخیر و ریشه یابی آن‌ها همت گماریم تا در آینده هم در فرایند بازسازی ساختمان ها، محلات و شهر‌ها و هم در مقام پیشگیری از حوادث ناگوار آتی، بتوانیم به راهبرد‌ها و اقدامات در خور و شایسته‌ای دست پیدا کنیم.
انجام یک بررسی ساده تخصصی از طریق نقشه‌های موجود و مشاهدات میدانی حاکی از این است که اولین دلیل بروز ویرانی‌ها و خرابی‌ها در سیلاب‌های اخیر، ساخت و ساز در مسیل رودخانه‌ها و عدم رعایت حریم‌های قانونی است. به عنوان نمونه در شهر پلدختر که حدود ۵۰ درصد از بافت شهر مورد هجوم سیل قرار گرفته است، کل این محدوده در مسیل رودخانه واقع شده است. همانگونه که در تصاویر و نقشه‌های زیر نیز مشخص است، حداقل حریم ممکن نیز در این محله رعایت نشده است، به طوری که در مجاورت بلافصل رودخانه و در یک زمین و بستر کاملا آبرفتی ساخت و ساز صورت گرفته است و به همین دلیل ساختمان‌های مسکونی و عمومی موجود در کنار رودخانه دچار تخریب صد در صدی شده و مابقی ساختمان‌ها و معابر به نسبت میزان ارتفاع و فاصله از رودخانه دچار خسارت و آبگرفتگی و ته نشین شدن گل از نیم متر تا ۲-۳ متر شده اند و جای بسی تاسف است که در این محدوده که به علت تعدد نهاد‌های عمومی و دولتی به کوی سازمانی معروف است، نهاد‌های عمومی و دولتی در تجاوز به حریم و مسیل رودخانه پیش قدم بوده اند.
انجام یک بررسی ساده تخصصی از طریق نقشه‌های موجود و مشاهدات میدانی حاکی از این است که اولین دلیل بروز ویرانی‌ها و خرابی‌ها در سیلاب‌های اخیر، ساخت و ساز در مسیل رودخانه‌ها و عدم رعایت حریم‌های قانونی است. به عنوان نمونه در شهر پلدختر که حدود ۵۰ درصد از بافت شهر مورد هجوم سیل قرار گرفته است، کل این محدوده در مسیل رودخانه واقع شده است. همانگونه که در تصاویر و نقشه‌های زیر نیز مشخص است، حداقل حریم ممکن نیز در این محله رعایت نشده است، به طوری که در مجاورت بلافصل رودخانه و در یک زمین و بستر کاملا آبرفتی ساخت و ساز صورت گرفته است و به همین دلیل ساختمان‌های مسکونی و عمومی موجود در کنار رودخانه دچار تخریب صد در صدی شده و مابقی ساختمان‌ها و معابر به نسبت میزان ارتفاع و فاصله از رودخانه دچار خسارت و آبگرفتگی و ته نشین شدن گل از نیم متر تا ۲-۳ متر شده اند و جای بسی تاسف است که در این محدوده که به علت تعدد نهاد‌های عمومی و دولتی به کوی سازمانی معروف است، نهاد‌های عمومی و دولتی در تجاوز به حریم و مسیل رودخانه پیش قدم بوده اند.
محدوده‌ای از شهر پلدختر که درگیر سیلاب شده است
تصاویری از شهر سیل زده پلدختر و تجاوز به حریم رودخانه
حال موضوع مهم در این خصوص در راستای تجربه اندوزی برای آینده، ریشه یابی و علت یابی ساخت و ساز در مسیل رودخانه هاست که با توجه به تجارب موجود می‌توان به مواردی، چون اعمال نظر‌های غیرتخصصی از طرف نهادها، گروه‌ها و افراد ذینفع در فرایند تصویب طرح‌های توسعه شهری و عدول از اصول بدیهی شهرسازی و برنامه ریزی شهری در زمینه مکان گزینی جهت توسعه شهری و عدم رعایت قواعد پدافند غیرعامل شهری اشاره کرد. البته با فرض تهیه اصولی طرح‌های توسعه شهری، دور زدن قانون از یک طرف و عدم پایبندی به ضوابط و اصول معماری و شهرسازی تعریف شده توسط مردم و مدیران مجری از طرف دیگر و در نتیجه عدم عملیاتی و اجرایی شدن طرح ریزی‌های انجام شده از دیگر عوامل مسئله فوق می‌باشد.
این در حالی است که امنیت و ایمنی مکان شهر‌ها و سمت و سوی توسعه شهر از اصول بدیهی معماری و شهرسازی بویژه معماری و شهرسازی اسلامی است که طی هزاران سال در کشور ما مورد توجه معماران و شهرسازان ایران زمین بوده است. به عنوان نمونه در مورد شهر پلدختر بافت قدیمی و هسته اولیه آن در بخش شرقی رودخانه و در دامنه کم شیب کوه و بسیار بالاتر از بستر رودخانه واقع گردیده است که هم امکان بهره برداری اقتصادی و کشاورزی را از مسیل آبرفتی رودخانه فراهم می‌کرده است و هم از خطرات احتمالی سیل در امان بوده است. برای توسعه‌های جدید شهری نیز در همین محدوده امکان فراوانی فراهم بوده و نیازی به توسعه شهر در مسیر نامناسب و سیل زده فعلی نبوده است.
بدیهی است که اتفاق سیلاب‌های اخیر اولین مورد در این زمینه نبوده و آخرین مورد هم نخواهد بود؛ بنابراین لازم هست که با یک نگاه بلندمدت، راهبرد‌ها و سیاست‌های مشخصی در این حوزه اتخاذ و به دقت مورد پیاده سازی و اجرا قرار گیرد. بر این اساس مهمترین راهبرد در این حوزه می‌تواند تهیه طرح‌های توسعه شهری و یا بازبینی آن‌ها بر اساس تجربیات چندهزار ساله شهرسازی و برنامه ریزی شهری در ایران و رعایت اصول معماری و شهرسازی اسلامی باشد که توجه به اصول ایمنی از یک طرف و همسازی و سازگاری با طبیعت از طرف دیگر از اصول مطرح آن بوده است. همچنین در این فرایند عدم تاثیرپذیری از فشار گروه ها، نهادها و افراد ذینفع در نادیده گرفتن اصول برنامه ریزی شهری می‌تواند جزو سیاست‌های اجرایی غیرقابل تغییر باشد. این وقایع زنگ خطر و هشداری است برای ما تا عواقب سهمگین و ناگوار قانون فروشی در عرصه معماری و شهرسازی را به عینه ببینیم.
در حوزه سیاستگذاری عمومی نیز تقویت نهاد‌های اجرایی و نظارتی در ممانعت از بروز تخلفات و جرایم منتج به صدمات عمومی در کنار فرهنگ سازی در حوزه قانون مداری و آگاهی از قانون و تعهد به رعایت و اجرای آن توسط مردم و مدیران و مجریان می‌تواند راهبرد دیگر باشد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که برخی اتفاقات همانند سیل و زلزله که ما با عنوان مخاطرات طبیعی از آن‌ها یاد می‌کنیم، رفتار‌های معمول طبیعی هستند که ما باید با شناخت دقیق آن‌ها و بررسی شرایط و بستر وقوع آن‌ها خودمان را برای پیشگیری، مقابله و یا حتی بهره برداری از آن‌ها آماده کنیم و قطعا با نادیده گرفتن آن‌ها نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه دچار مسائل عدیده‌ای نیز خواهیم شد.
این در حالی است که امنیت و ایمنی مکان شهر‌ها و سمت و سوی توسعه شهر از اصول بدیهی معماری و شهرسازی بویژه معماری و شهرسازی اسلامی است که طی هزاران سال در کشور ما مورد توجه معماران و شهرسازان ایران زمین بوده است. به عنوان نمونه در مورد شهر پلدختر بافت قدیمی و هسته اولیه آن در بخش شرقی رودخانه و در دامنه کم شیب کوه و بسیار بالاتر از بستر رودخانه واقع گردیده است که هم امکان بهره برداری اقتصادی و کشاورزی را از مسیل آبرفتی رودخانه فراهم می‌کرده است و هم از خطرات احتمالی سیل در امان بوده است. برای توسعه‌های جدید شهری نیز در همین محدوده امکان فراوانی فراهم بوده و نیازی به توسعه شهر در مسیر نامناسب و سیل زده فعلی نبوده است.
بدیهی است که اتفاق سیلاب‌های اخیر اولین مورد در این زمینه نبوده و آخرین مورد هم نخواهد بود؛ بنابراین لازم هست که با یک نگاه بلندمدت، راهبرد‌ها و سیاست‌های مشخصی در این حوزه اتخاذ و به دقت مورد پیاده سازی و اجرا قرار گیرد. بر این اساس مهمترین راهبرد در این حوزه می‌تواند تهیه طرح‌های توسعه شهری و یا بازبینی آن‌ها بر اساس تجربیات چندهزار ساله شهرسازی و برنامه ریزی شهری در ایران و رعایت اصول معماری و شهرسازی اسلامی باشد که توجه به اصول ایمنی از یک طرف و همسازی و سازگاری با طبیعت از طرف دیگر از اصول مطرح آن بوده است. همچنین در این فرایند عدم تاثیرپذیری از فشار گروه ها، نهادها و افراد ذینفع در نادیده گرفتن اصول برنامه ریزی شهری می‌تواند جزو سیاست‌های اجرایی غیرقابل تغییر باشد. این وقایع زنگ خطر و هشداری است برای ما تا عواقب سهمگین و ناگوار قانون فروشی در عرصه معماری و شهرسازی را به عینه ببینیم.
در حوزه سیاستگذاری عمومی نیز تقویت نهاد‌های اجرایی و نظارتی در ممانعت از بروز تخلفات و جرایم منتج به صدمات عمومی در کنار فرهنگ سازی در حوزه قانون مداری و آگاهی از قانون و تعهد به رعایت و اجرای آن توسط مردم و مدیران و مجریان می‌تواند راهبرد دیگر باشد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که برخی اتفاقات همانند سیل و زلزله که ما با عنوان مخاطرات طبیعی از آن‌ها یاد می‌کنیم، رفتار‌های معمول طبیعی هستند که ما باید با شناخت دقیق آن‌ها و بررسی شرایط و بستر وقوع آن‌ها خودمان را برای پیشگیری، مقابله و یا حتی بهره برداری از آن‌ها آماده کنیم و قطعا با نادیده گرفتن آن‌ها نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه دچار مسائل عدیده‌ای نیز خواهیم شد.
ارسال نظر
خانواده در حاشیه خانه مدرن!
میلیاردرها برای سرنوشت ما تصمیم می‌گیرند
دانش‌آموزان را تبدیل به عدد نکنیم
چرا آمریکا بر طبل نظامی‌گری می‌کوبد؟
منفعت و قدرت، شکاف‌های قومی در کشور را فعال می‌کند
«بسیج» هنوز هم دارویی برای جامعه ایران است
«شکاف خلاقیت» دانش‌آموز مصرف‌گرا تحویل جامعه می‌دهد
کودکان فلسطینی را بکشید تا به من رأی بدهند!
پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها؛ بیایید کمک!
غزه؛ تراژدی غمبار انسانیت
بحران ازدواج مهم‌تر از کاهش نرخ فرزندآوری!
مقاومت فرهنگی در مواجهه با جهانی‌سازی در سطح اقوام ما جاری است
یک قدرت جدید و باورنکردنی
سرمایه‌داری برای خنثی‌کردن دیگران به خرده‌فرهنگ‌ها اجازه هویت‌یابی می‌دهد
خنجر یمنی روی گلوی استعمار!
رویکرد نمایشی در سیستم «سنجش» نظام آموزشی کشور!
مسلمانان در این زمینه عقب‌نشینی نمی‌کنند
یهود، مشکل اروپا بود
بلای قرن جدید!
آپارتاید باید از بین برود
پرونده ها
