گروه تعلیم و تربیت فرهنگ سدید-علی فلاحی: در سالیان اخیر به ویژه از سالهای ۱۹۷۰ به این سو مفهوم سرمایه ابعاد گسترده تری به خود گرفت. به غیر از مفهوم اقتصادی سرمایه، ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی سرمایه مورد توجه قرار گرفت. در نظر گرفتن مجموع ابعاد یاد شده میزان نهایی سرمایه را برای جامعه، نهاد، سازمان و شخص را رقم خواهد زد. برخی از وجوه این ابعاد در شرایط معین قابل تبدیل به یکدیگر هستند. به طور مثال انباشت سرمایههای فرهنگی میتواند در نهایت منجر به افزایش سرمایههای اقتصادی شود.
نکته جالب دیگر آنجاست که انواع مختلف سرمایه درست مثل سرمایه اقتصادی قابلیت خرج کردن دارند. این به معنای آن است که مثلا در مورد سرمایه اجتماعی، چنانچه این نوع از سرمایه به میزان قابل توجهی در یک جامعه وجود داشته باشد، میتوان در موارد مورد نیاز مانند سرمایه اقتصادی روی این سرمایه حساب باز کرد و میزان سرمایه اجتماعی سبب تسهیل امور خواهد شد و برعکس چنانچه جامعهای نسبت به برخورداری از این نوع سرمایه دچار ضعف یا اصطلاحا فقدان سرمایه اجتماعی باشد، در مواقع مورد نیاز به طور مثال هنگام وقوع بحرانها دچار مشکلات متعددی خواهد شد. این مفهوم با تسهیل روابط اجتماعی و کاهش هزینههای مبادلاتی کارآیی جامعه را بهبود میبخشد.
علی رغم اینکه اصطلاح سرمایه اجتماعی مدت زمان زیادی نیست که وارد ادبیات آکادمیک غرب شد، ولی این مفهوم در قرآن کریم با شاخصهای متعددی مورد توجه قرار گرفته و بر نقش و اهمیت آن بر سعادت جوامع بشری تاکید بسیار زیادی شده است.
مطابق با براورد صورت گرفته در پیمایش ملی سرمایه اجتماعی توسط وزارت کشور بیشترین میزان سرمایه اجتماعی در ابعاد مختلف متعلق به استان فارس است و رتبههای پایینتر اختصاص به برخی از مناطق مرکزی و شمال کشور دارد. افزایش یا کاهش سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف جغرافیایی کشور علل پیچیده و متنوعی دارد که بررسی آنها در این مقال نمیگنجد، ولی آنچه قابل توجه است اقدامات رخ داده و نوع مواجهه شهروندان و ساکنین این شهرها با بحران سیل است. همه شاهد بودیم در شهرستان شیراز و استان فارس کمتر خبری از نگرانیهایی که در مورد دیگر مناطق وجود داشت در این منطقه بود و اوج همدلی و مهرورزی، همکاری و مشارکت در این منطقه مشاهده شد. اصرار زیاد شهروندان شیرازی مبنی بر پذیرش و اسکان رایگان مسافران و شهروندان سیل زده مورد توجه رسانهها قرار گرفت. فرصت مهمی که حادثه سیل برای کشور و همه اقشار و گروههای اجتماعی ایجاد نمود امکان افزایش اتحاد، مهرورزی، مشارکت و در مجموع سرمایه اجتماعی بود. در این چند هفتهای که از حادثه سیل میگذرد، جامعه شاهد اوج گیری این ارزشهای والای انسانی بود که به خوبی بسیاری از این فرصتها توسط گروههای مختلف فعال و دلسوز نظام اسلامی تبدیل به نقطه قوت نهادهای انقلابی شد. مثال بارز این موضوع اتحاد و همدلی که میان اقوام و پیروان مذاهب مختلف رقم خورد و افراد دوشادوش یکدیگر برای مقابله با سیل اوج صحنههای نوع دوستی و مهرورزی را رقم زدند. نمونهای از این سیل مهربانی مردم پاکسازی و لایروبی مناطق و خانههای سنی نشین توسط طلبههای شیعه بود و یا در نمونهای دیگر حضور افسران ارشد و عالی رتبه نیروهای مسلح نظام در منطقه و انجام کار جهادی در میان مردم و نیروهای عادی بود. این قبیل اقدامات موثر و جهادی و نمایش اتحاد ارتش، سپاه، بسیج و ناجا در صحنه نه تنها صرفا موجب افزایش محبوبیت بلکه منجر به افزایش سرمایه اجتماعی نیروهای مسلح گردید و نگرانی دشمنان و معارضان جبهه انقلاب اسلامی نسبت به این مساله کاملا روشن و قابل پیش بینی بود. همان گونه که ذکر شد انباشت این سرمایه در نهایت موجب اقتدار بیشتر نیروهای مسلح شده و این نهادها میتوانند در مواقع مورد نیاز از این سرمایه برای پیشرفت، سازندگی و ارتقاء امنیت ملی و اجتماعی هزینه یا بهره برداری نمایند.