علی‌محمد رجبی، مدیر فناوری اطلاعات انجمن سواد رسانه‌ای در گفتگو با فرهنگ سدید گفت: بخشی از سواد رسانه‌ای معطوف به تولیدکننده است که چگونه پیام را تولید می‌کند تا اخلاق و نظر مخاطب را تغییر دهد و بخشی دیگر آن پیرامون گیرنده پیام است که او تشخیص بدهد، فرستنده پیام از چه تکنیکی استفاده کرده تا او را تحت تأثیر قرار بدهد.
وی با بیان تفاوت میان دو مفهوم سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی گفت: سواد فضای مجازی عام‌تر از سواد رسانه‌ای است. سواد رسانه‌ای شامل تکنیک، مهارت و شیوه‌هایی است که ما بتوانیم از انواع رسانه ها درست استفاده کنیم؛ اما در سواد فضای مجازی به موضوعات مختلف کاربری، مهارت استفاده درست و امن پرداخته می شود.
رجبی ادامه داد: برای ارزیابی وضعیت سواد رسانه‌ای در ایران باید یک پیمایش علمی دقیقی صورت بگیرد، اما از لحاظ نشانه شناسی، حوادث دی‌ماه سال گذشته نشان داد که به علت عدم سواد فضای مجازی شایعات، دروغ‌ها و اخبار جعلی چه تأثیری بر آشوب‌ها داشت. همچنین نوسانات قیمت دلار و ارز وابسته به شایعات فضای مجازی بود. این موارد جلوه‌های عمومی پیدا کردند. در جلوه‌های شخصی‌تر هم باز در تغییر سبک پوشش‌ها، شاهد هستیم که بلافاصله سبک‌ها و مدهای مختلفی رایج می‌شود و بعد متوجه می‌شویم که از طریق رسانه‌های اجتماعی مطرح می‌شود و متأسفانه برخی پذیرش می‌کنند.
مدیر سایت خانواده و اینترنت افزود: خوشبختانه ادبیات سواد رسانه‌ای در سه سال اخیر، برجسته شده است و به‌عنوان یک کلیدواژه می‌شنویم. رهبر معظم انقلاب هم در برجسته‌سازی این ادبیات بسیار مؤثر بودند و در دیدارهایی که با هیئت دولت داشتند، بحث سواد فضای مجازی را هم مطرح کردند، حتی در حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی هم به‌طور خاص به موضوع آموزش و ارتقای فرهنگ کاربری و سواد فضای مجازی تأکید کردند.
مدیر فناوری اطلاعات انجمن سواد رسانه‌ای گفت: به نظر بنده یکی از جاهای خالی در این حوزه، سواد کاربری است. ما در این حوزه بسیار ضعیف هستیم؛ کاربرهای ایرانی در محتوا شناسی و سواد رسانه‌ای و تأثیرپذیری از فیک نیوز بسیار تأثیرپذیر هستند و چالش‌هایی زیادی را در این حوزه شاهدیم. به نظر بنده مجموعه‌های فعال در حوزه سواد رسانه‌ای باید انرژی خود را بیشتر در حوزه‌های فرهنگی و خانواده متمرکز کنند تا رسانه هراسی. چراکه ما در حوزه سواد کاربری مشکل‌داریم و با کنترل و مدیریت زمان در استفاده، بسیاری از موضوعات و چالش‌ها حل خواهد شد.
علی‌محمد رجبی ادامه داد: دولتی کردن سواد رسانه‌ای را قبول ندارم. چراکه کار خراب می‌شود. سواد رسانه‌ای باید با زبان‌ها و گویش‌های مختلف برای گروه‌های مختلف جامعه بیان شود.
وی افزود: سواد رسانه آن حوزه‌ای است که می‌توان حرف‌های ارزشی را در پوشش ادبیات عمومی بیان نماییم. برای نمونه وقتی میگویم اخبار جعلی حتماً نیاز نیست بیایم استکبار جهانی را مثال بزنیم، بلکه بیاییم مخاطرات فیک نیوز برای حریم خصوصی افراد بیان کنیم. ضمن آنکه آن مثال‌های قشر انقلابی هم نفی نمی‌کنیم. جامعه به آن‌هم نیاز دارد؛ اما اگر ادبیات مشترکی مبتنی بر موضوعات علمی مطرح بشود، آن زمان این مباحث با مقبولیت بیشتری مواجه می‌شود.
مدیر سایت خانواده و اینترنت گفت: به‌عنوان فردی که در این حوزه محتوا می‌سازم، واقعاً دست ما در حوزه تولید محتوا بسیار خالی است. اگر بخواهیم کلیپ‌های مناسب را در این حوزه پیدا کنیم، باید از یوتیوب پیدا کنیم. این خیلی بد است. برای نمونه ما می‌توانیم عکس و اینفوگرافی تولید کنیم اما چون ادبیات آن در کشور تولید نشده است تولیدات مناسبی به وجود نمی آید، کشور در حوزه تولید محتوا وابسته با خارجی‌هاست. ما باید نهضت تولید محتوا داشته باشیم.
وی ادامه داد: گفتن یکسری از حرف‌ها در حوزه سواد رسانه‌ای، چالش‌برانگیز است. هیچ‌گاه فردی را که در مسابقات منطقه‌ای و استانی هنوز ورود پیدا نکرده است را وارد مسابقات المپیک نمی‌کنیم. ما باید مخاطب را دسته‌بندی کنیم، بیاوریم و او را با این ادبیات آشنا کنیم.
رجبی افزود: در حوزه رسانه متأسفانه در بسیاری از موارد ما رویکرد تهاجمی نداریم، درحالی‌که آرمان‌های امام (ره) و رهبری، هدف‌گذاری 50 ساله است. همین سند راهبردی که اعلام کرد ایران باید جز کشورهای بزرگ دنیا بشود. جزء همین هدف‌گذاری است. ما در حوزه رسانه و محتوای رسانه‌ای باید نگاه جهانی داشته باشیم و نه دفاعی و کاملاً هم قبول دارم که اگر بسترهای مناسب نداشته باشیم مورد حمله قرار می‌گیریم؛ بنابراین باید زمین‌بازی داشته باشیم. این به این معنی نیست که خودمان را داخل زمین‌بازی محصور کرده باشیم.
وی ادامه داد: ضمن آنکه سواد کاربری بسیار مهم است، اما زیرساخت‌های پایش طبقه‌بندی‌شده بسیار ضروری است. ما هنوز در کشور اینترنت کودک نداریم. میگویم اینترنت با فیلتر، اما در اینستاگرام هر عمل زشتی که در عالم وجود دارد در اختیار همه هست. ما باید یک بستر پاک ایجاد کنیم و هم‌زمان به مردم بگوییم که از سرویس‌های پاک استفاده کنند، به نظرم خیلی از مردم هم استقبال خواهند کرد. به‌عبارت‌دیگر ما باید زیرساخت‌های داخلی خودمان را ایجاد کنیم، این به این معنی نیست که دنیا را فیلتر کنیم، بلکه در عین وجود آن‌ها، به رقابت برسیم و مردم خودبه‌خود به این سمت بروند که سرویس‌های ایرانی بهتر خواهد بود و به نظرم این اتفاق در آینده رخ می‌دهد.
